شاهنامه مهم‌ترین سند ارزش و عظمت زبان فارسی
علی‌اصغر محمدخانی _ معاون فرهنگی شهر کتاب
در سال‌های اخیر اقبال بیشتری به شاهنامه و فردوسی در میان تمامی مخاطبان ایرانی از صاحب‌نظران و دانشگاهیان و اهل فرهنگ تا کودکان و نوجوانان و دیگر اقشار مردم دیده می‌شود و گواه این امر، آثاری است که هرسال از نظر کمی و کیفی درباره فردوسی و شاهنامه در ایران و سایر کشورهای جهان منتشر می‌شود.
۲۵اردیبهشت، روز بزرگداشت فردوسی و روز توجه بیشتر به بازخوانی و بازنگری اثر سترگ او شاهنامه است و روز تدقیق و تحلیل و تبیین این اثر حماسی در شکوه و عظمت ایران و زبان فارسی است. شاهنامه به‌نظر اکثر استادان و صاحب‌نظران، بزرگ‌ترین و پرمایه‌ترین اثری است که از عهد روزگار سامانیان و غزنویان بازمانده است و در واقع مهم‌ترین سند ارزش و عظمت زبان فارسی و روشن‌ترین گواه شکوه و رونق فرهنگ و تمدن ایران کهن است و با نگاهی عمیق‌تر باید گفت که شاهنامه خزانه واژگان و گنجینه فصاحت زبان فارسی و بدین سبب است که همه با شاهنامه به‌خوبی ارتباط برقرار می‌کنند، چون شیوه بیان فردوسی ساده و روان و روشن است و ابهامی ندارد.
در واقع شاهنامه فردوسی تمام حالات انسان را در موقعیت‌های گوناگون درقالب حماسه نشان داده و به خوبی آن را تحلیل و تبیین کرده است. هم فضای روحانی در شاهنامه دیده می‌شود و هم زندگی روزمره انسان خاکی. فردوسی در این اثر سترگ به مرگ، عشق، خداوند، زن، سعادت، ایمان، وطن، خرد و حکمت، معنویت، جنگ و صلح، عدل و دیگر مسائل مهم الهی و بشری اشاره کرده است و در مجموع که نگاه می‌کنیم، به قول دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، شاهنامه یک کتاب «تمام» است و به‌تنهایی با همه کتاب‌های دیگر فارسی برابری می‌کند. اگر با دقت جست‌وجو کنیم می‌بینیم که درکتاب‌های مهم زبان فارسی طی عمر هزاره فارسی دری، نکته، حکمت، آموزش و تاملی نیست که دیده شود و سرچشمه آن در شاهنامه نیامده باشد. از این رو، بی‌تردید شاهنامه مهم‌ترین اثر حماسی جهان و کتاب زندگی است که داد و خرد، جانمایه آن هستند. آنچه در شاهنامه به انسان آموخته می‌شود نجابت و ادب و بلندنظری است و نیز آگاهی، دانایی، اعتدال، شادمانی و خلاصه همه آنچه زندگی را دلپذیر و ارزنده می‌کند در شاهنامه دیده می‌شود.
فردوسی در شاهنامه، خود را بنده اهل‌بیت نبی می‌خواند و ستاینده خاک پای وصی و می‌گوید: «اگر چشم داری به دیگر سرای / به نزد نبی و علی گیر جای» و تأکید می‌کند: «برین زادم و هم برین بگذرم / چنان دان که خاک پی حیدرم». این شاعر شیعی به اهل‌بیت ارادت تام دارد و اشاره می‌کند «هر آن‌کس که در جانش بغض علی‌ست / ازو زارتر در جهان زار کیست.» دلبستگی فردوسی به حضرت علی(ع) و خاندانش بازگوکننده حق‌طلبی دینی و مذهبی و واکنش خردمندانه او در برابر سلطه خلفای بغداد است.
خوشبختانه از دهه گذشته کارنامه فردوسی پژوهی، هرسال پر برگ و بارتر می‌شود. در سال گذشته ۴۱۴کتاب از فردوسی و درباره فردوسی با تیراژ ۴۹۹۲۵۰نسخه منتشر شده است که ۸۵اثر برای بار نخست چاپ شده‌اند. بیشترین آثار منتشر شده به اقتباس‌ها و بازنویسی‌ها اختصاص داشت که از این میان ۴۰اثر با تیراژ ۵۹۹۵۰بازنویسی شاهنامه برای رده سنی کودکان و نوجوانان، ۳۱اثر با تیراژ ۴۱۸۰۰بازنویسی شاهنامه به نثر و ۱۶۴اثر با تیراژ ۲۱۰۰۷۰اقتباس‌هایی از شاهنامه بودند. ۸۵اثر با تیراژ ۸۶۲۲۰نسخه به نقد و تفسیر داستان‌های شاهنامه اختصاص داشت. ۵۴گزیده از شاهنامه با تیراژ ۵۴۵۱۰نسخه منتشر شد و خود شاهنامه فردوسی نیز ۱۹بار چاپ شد. ۲۱اثر با تیراژ ۲۲۹۰۰نسخه نیز به آثاری اختصاص یافت که درباره فردوسی و شاهنامه نوشته شده‌اند.
در همینه زمینه :
