آتش به جان طرابلس

محمد امین خرمی_خبرنگار

4‌ماه پس از شکست مذاکرات برای امضای توافق آتش‌بس در لیبی، درگیر‌ی‌ها میان نیروهای دولت وحدت ملی و نیروهای وفادار به ژنرال خلیفه حفتر بر سر کنترل پایتخت به اوج خود رسیده است.
نیروهای خلیفه حفتر موسوم به نیروهای ارتش ملی، پس از حملات خمپاره‌ای به طرابلس، حمله زمینی به شهر را آغاز کرده‌اند و درگیری‌ها به‌خصوص در مناطق جنوبی پایتخت میان دوطرف جریان دارد. تنها فرودگاه فعال لیبی در طرابلس، یعنی فرودگاه بین‌المللی معیتیقه، طی روزهای جمعه تا یکشنبه هدف اصلی حملات خمپاره‌ای و موشکی بوده است. طبق اعلام دولت وحدت ملی، فرودگاه هدف بیش از 100خمپاره و موشک قرار گرفته و در این حملات دست‌کم 12نفر کشته شده‌اند. تعدادی از هواپیماهای مسافربری نیز منهدم شده‌اند و فعالیت فرودگاه عملا متوقف شده است.
دیروز خبرگزاری فرانسه از حمله نیروهای خلیفه حفتر به ایستگاه اصلی مدیریت انتقال آب آشامیدنی به پایتخت در شمال غرب لیبی و به‌دست گرفتن کنترل آن توسط آنها خبر داد. گفته می‌شود این نیروها از دیروز رفته‌رفته قطع آب در لوله‌های انتقال را آغاز کرده‌اند؛ وضعیتی که زندگی را برای اندک جمعیت باقیمانده در پایتخت با دشواری دوچندان روبه‌رو کرده است. گزارش‌های دیگر حاکی از آن است که برق و گاز در برخی مناطق پایتخت قطع شده و بانک‌ها بسیاری از شعب خود را تعطیل کرده‌اند.
درگیری‌ها در اطراف طرابلس از 13‌ماه قبل آغاز شده است. نیروهای حفتر طی این مدت در مناطق جنوبی و شرقی اطراف شهر مستقر شده و منتظر فراهم شدن فرصت برای تصرف آن بوده‌اند. در طول یک سال گذشته، طرابلس بارها هدف حملات موشکی و هوایی نیروهای ارتش ملی قرار گرفته اما حملات روزهای اخیر شدیدترین آنها بوده است.
عملیات نیروهای ارتش ملی برای تصرف پایتخت در حالی آغاز شده که این نیروها در مناطق شمال غرب لیبی، برخی از شهرها و روستاهای تحت کنترل خود را در درگیری با نیروهای نظامی حامی دولت وحدت ملی از دست داده‌اند. نیروهای دولت وحدت ملی در هفته‌های اخیر طی 2حمله تلاش کردند پایگاه هوایی الوطیه، در 125کیلومتری جنوب غرب طرابلس را که یکی از 2 پایگاه اصلی استقرار نیروهای ارتش ملی است به تصرف خود درآورند. همزمان نیروهای هوادار دولت، به شهر ترهونه در 80کیلومتری جنوب شرق طرابلس نیز حمله کرده‌اند و دیگر پایگاه اصلی نیروهای ارتش ملی در این شهر را به محاصره درآورده‌اند. آغاز حمله سنگین نیروهای ارتش ملی به پایتخت را می‌توان تلاشی در راستای کاهش فشار بر این دو پایگاه تحلیل کرد.

تهدید حفتر از سوی ترکیه
موفقیت‌های اخیر نیروهای نظامی دولت وحدت ملی در تصرف مواضع نیروهای ژنرال حفتر با حمایت هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه ممکن شده است. دولت ترکیه و دولت وحدت ملی لیبی به رهبری فایز سراج، سال گذشته یک توافق نظامی امضا کردند که در چارچوب آن، ترکیه شماری از نیروهای نظامی خود را به طرابلس اعزام کرد. استقرار هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه در طرابلس، توازن قوا در پایتخت را به نفع دولت وحدت ملی تغییر داد. به اعتقاد بسیاری، حضور نیروهای ارتش ترکیه در لیبی، دلیل اصلی عدم‌موفقیت خلیفه حفتر در تصرف پایتخت بوده است.
حملات روزهای اخیر در ادامه حملات هفته گذشته به پایتخت قرار می‌گیرد که طی آن، نیروهای ارتش ملی در حملات موشکی، منطقه دیپلماتیک طرابلس را هدف قرار دادند. تعدادی از این موشک‌ها در نزدیکی سفارتخانه‌های ترکیه و ایتالیا فرود آمدند که در جنگ داخلی لیبی، در سمت دولت فایز سراج ایستاده‌اند.
ترکیه دیروز با انتشار بیانیه‌ای تهدید کرد درصورت حمله به سفارتخانه این کشور در طرابلس یا حمله به منافع آن در لیبی، نیروهای حفتر را هدف قرار خواهد داد. در این بیانیه که از سوی وزارت خارجه ترکیه منتشر شده، از سازمان ملل نیز انتقاد شده است که در مقابل حملات ژنرال حفتر به پایتخت سکوت اختیار کرده است. ترکیه همچنین کشورهای حامی ارتش ملی لیبی را مسئول ادامه بحران در این کشور دانسته و تأکید کرده که وضعیت بحرانی مردم در طرابلس نتیجه حمایت‌های مالی، نظامی و سیاسی از ژنرال حفتر است.

آینده لیبی، مبهم‌تر از قبل
9سال از سقوط حکومت معمر قذافی می‌گذرد اما لیبی همچنان ناآرام است. این کشور پس از قذافی میان گروه‌های سیاسی مختلف تقسیم و عملا به یک کشور چندپاره تبدیل شد. 2دولت، یکی در پایتخت در نیمه غربی کشور و دیگری در بنغازی در نیمه شرقی تشکیل شد و هرکدام خود را دولت قانونی نامید. دولت مستقر در پایتخت را که دولت وحدت ملی خوانده می‌شود، سازمان ملل تأیید کرده، اما دولت مستقر در بنغازی از حمایت نظامیان باقیمانده از ارتش لیبی به فرماندهی ژنرال حفتر برخوردار است.
لیبی اما تنها صحنه رویارویی این دو گروه نیست. دوطرف درگیری، از حمایت طیفی از کشورها برخوردار هستند. این کشور دارای مخازن عظیم نفت و گاز است و به همین دلیل برای بسیاری از کشورها جذاب است. از سوی دیگر، به قدرت رسیدن نیروهای وابسته به اخوان‌المسلمین در پایتخت، باعث شده تا کشورهای منطقه رودرروی هم در دو سوی درگیری‌ها قرار بگیرند.
دولت‌های ترکیه و قطر به‌دلیل پیوندی که با تفکرات اخوان‌المسلمین دارند، تمام‌قد پشت دولت فایز سراج قرار گرفته‌اند. امارات، مصر و عربستان به‌دلیل ضدیت با دیدگاه‌های اخوان‌المسلمین و جلوگیری از گسترش نفوذ این گروه در جهان عرب و شمال آفریقا، به حمایت مالی و تسلیحاتی از ژنرال حفتر رو آورده‌اند. حفتر از حمایت روسیه و فرانسه نیز برخوردار بوده است.
در میان کشورهای مداخله‌کننده در لیبی، ترکیه و روسیه نیروهای خود را به این کشور اعزام کرده‌اند و به همین دلیل نقش تعیین‌کننده‌ای را در معادلات لیبی بازی می‌کنند. ترکیه نیروهای ارتش را اعزام کرده اما از سوی روسیه، گروه بزرگی از نیروهای یک شرکت امنیتی خصوصی در کنار نیروهای حفتر می‌جنگند. به همین دلیل بود که مذاکرات 4‌ماه قبل بر سر آتش‌بس در لیبی ابتدا بین روسای جمهور ترکیه و روسیه و همچنین در سطح وزرای خارجه و دفاع این دو کشور انجام شد و بعد از آن پای طرفین درگیری به میان آمد. نشست نهایی اواخر دی‌ماه سال گذشته برای امضای توافق آتش‌بس در مسکو برگزار شد اما با تصمیم ناگهانی خلیفه حفتر برای ترک نشست، مذاکرات بی‌نتیجه ماند. 3سال پیش هم با وساطت سازمان ملل، نشست مشابهی برگزار شد و دوطرف توافق‌هایی هم کردند اما حمله نیروهای تحت فرمان ژنرال حفتر به طرابلس همه‌‌چیز را از بین برد. بحران لیبی اکنون به یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های نظامی و سیاسی در جهان تبدیل شده است.