طرح تفصیلی تهران پس از 8سال به ایستگاه بازنگری رسید
گفت‌وگوی همشهری با چند کارشناس شهری درباره ضرورت و جزئیات بازنگری طرح تفصیلی پایتخت
مجید جباری _ خبر‌نگار
ساخت و سازهای بی‌ضابطه به‌ویژه در 2دهه گذشته چهره نامناسبی از تهران و برخی محلاتش به‌جا گذاشته و مشکلاتی را برای شهر و شهروندان ایجاد کرده است. این به‌هم‌ریختگی در نبود ضابطه و مبنایی برای توسعه شهر، دلیلی بود تا در سال1386 طرح جامع و در سال1391 طرح تفصیلی شهر تهران به‌عنوان مهم‌ترین ابزار ساماندهی و نظام‌مند کردن کالبد شهر، مبنا و معیار توسعه پایتخت شود. با این حال اما بی‌توجهی مدیریت شهری دوره‌های گذشته به این سند بالادستی و یا بعضا دستکاری دولت دهم در طرح تفصیلی، تخطی‌هایی را در توسعه تهران به‌دنبال داشته که بلندمرتبه‌سازی در معابر کم‌عرض و ساخت آپارتمان‌های چند طبقه در کوچه‌های کم‌عرض، بدون درنظرگرفتن ظرفیت‌های عمرانی و شهری منطقه، ازجمله این انحرافات است. افزایش بار ترافیکی، آلودگی هوا، کمبود پارکینگ خودرو، کمبود سرانه فضای سبز و فشار بار جمعیت بر شبکه‌های آب و فاضلاب و... دیگر مشکلاتی است که به سبب انحراف از طرح تفصیلی بر کیفیت زندگی تهرانی‌ها اثر منفی داشته است.
مغایرت 70درصد مصوبات با طرح تفصیلی
آنطور که عبدالرضا گلپایگانی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران می‌گوید، بررسی حدود ۸هزار تصمیم شورای معماری نشان می‌دهد که بیش از ۷۰درصد مصوبات با ضوابط طرح تفصیلی مغایر بوده و چنین رویه نادرستی حتما فساد و سوءاستفاده از موقعیت را در پی داشته است. او همچنین با اشاره به دیگر تخطی‌ها، صدور پروانه در مناطق یک، ۲ و ۳ را خارج از ضوابط طرح تفصیلی می‌داند.
موضوعی که محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران هم بر آن صحه می‌گذارد و می‌گوید: «مجتمع پالادیوم با بارگذاری گسترده و خارج از ضوابط پهنه‌ها و زیرپهنه‌های طرح تفصیلی و بدون ارائه به کمیسیون ماده5 ساخته شده و از آنجایی که جذب سفر آن محلی، منطقه‌ای و شهری است به پارکینگ زیادی نیاز دارد و اکنون مشکلات جدی را برای اهالی محل و منطقه ایجاد کرده است.»
باتوجه به این تخلفات و مغایرت‌های گسترده، حالا بعد از گذشت حدود 10سال از تدوین و تصویب طرح تفصیلی تهران، قرار است این سند مهم، پس از بازنگری و اصلاح، مبنا و معیار توسعه کالبدی تهران باشد؛ اما این بار با ضمانت اجرایی بیشتر. موضوعی که با توجه به تخطی‌های گذشته حالا بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود و به همین‌خاطر مدیریت شهری تهران با بهره‌گیری از دیدگاه‌های تخصصی و نظرات کارشناسی در حال اصلاح آن است تا در نهایت، طرح تفصیلی با رفع نواقص گذشته، مبنایی برای توسعه پایتخت باشد.
ضرورت توزیع متناسب فرصت‌های توسعه در بازنگری طرح تفصیلی
امیرحسین پورجوهری، دبیر گروه شهرسازی جامعه مهندسان مشاور ایران
طرح‌های توسعه شهری همواره باید پویایی لازم را داشته باشند. به این معنی که این طرح‌ها علاوه بر بازنگری‌های دوره‌ای در مقاطع مختلف زمانی، در مواقعی هم که براساس شرایط، تغییراتی در دینامیک و متابولیسم شهری (تغییر رویکردی در موضوع جمعیت‌پذیری شهر و یا تغییر رویکرد در توزیع خدمات) ایجاد می‌شود، بازنگری این طرح‌ها ضرورت پیدا می‌کند، اما در عین حال قرار هم نیست در هرجا که با مشکل مواجه می‌شویم، سعی کنیم قالب طرح توسعه را تغییر دهیم. ضمن اینکه توجه به انعطاف‌پذیری چنین طرح‌هایی هم اهمیت دارد.
با نگاهی به طرح تفصیلی تهران از زمانی که ابلاغ شده تا حالا، مقداری انحراف از این طرح بالادستی مشاهده می‌شود. به بیان دیگر، طرح تفصیلی مصوب، بر مبنای طرح جامع یا الگوی توسعه شهر تهران نبوده است. از این‌رو معتقدم که بازنگری طرح تفصیلی در این مقطع ضرورتا باید انحرافات گذشته را رفع کند. مسئله دیگری که امروز باید به آن توجه زیادی شود، بحث حمل‌ونقل است. این موضوع به‌عنوان یک مشکل بسیار جدی در تهران از سال‌ها قبل شروع شده و اکنون بیشتر بروز پیدا کرده است. بر همین اساس، طرح توسعه شهری لزوما باید بتواند با کمک گرفتن از مبانی ترافیکی بر حل این مسئله تمرکز کند.
اما موضوع دیگری که در طرح‌های توسعه آنطور که باید و شاید به آن توجه نشده و به‌باور من اهمیت زیادی دارد، پدافند غیرعامل، مدیریت بحران و گسل‌ها در شهر تهران است. درحالی‌که این مباحث، ضرورت آنی و فوری برای تهران است. نکته دیگر به باور من بحث تراکم ساختمانی است. در این رابطه ما یک رویکرد سلبی را در سال‌های اخیر پیش گرفتیم به این مفهوم که تراکم ساختمانی را یا در یک‌جا به‌صورت چک سفید امضا داده‌ایم و در جاهایی و در مقاطعی کلا آن را بلوکه کرده‌ایم. این در حالی است که شهر، پتانسیل‌های مختلفی دارد و طرح تفصیلی تهران متأسفانه به ظرفیت‌های مکانی، فضایی و اقتصادی خیلی توجهی نکرده است؛ بنابراین در جاهایی که می‌توانستیم بارگذاری‌های بیشتری انجام دهیم، بارگذاری‌های کمتری را شاهد بودیم و در جاهایی که نباید کاری انجام می‌دادیم، کارهای زیادی صورت گرفته است؛ مثلا در منطقه22 به‌عنوان ریه‌های تنفسی تهران، با بلندمرتبه‌سازی‌‌های انباشته شده مواجه هستیم و در نقطه مقابل آن، در جاهایی که مراکز اداری بوده اجازه اضافه طبقات نمی‌دهیم و طبقات مازاد به آنجا تعلق نمی‌گیرد؛ با این کار به نوعی شهر را قفل کرده‌ایم؛ بنابراین توزیع متناسب فرصت‌های توسعه یکی از موضوعاتی است که باید در جریان بازنگری طرح تفصیلی به آن توجه شود. به همین‌خاطر حتما طرح تفصیلی باید برای تحقق‌پذیری، علاوه بر پیوست اجتماعی، دارای پیوست اقتصادی قوی (به معنای اقتصاد شهری) هم باشد. فضاهای عمومی هم به باور من یکی از مباحثی است که توجه به آن در بازنگری طرح تفصیلی تهران ضرورت دارد. ازاین‌رو، طرح‌های تفصیلی باید به طرح‌های شهری نزدیک شوند و یا بتوانند بستری را برای طرح‌های شهری فراهم کنند. مسئله پارکینگ هم موضوع بسیار جدی در تهران است. در واقع، مدیریت شهری نتوانسته بر مبنای تسهیل تردد در شهر کار مورد توجهی انجام دهد. در مقطعی شاهد بودیم که پارک‌سوارها شکل گرفتند اما بعد از آن اتفاق خاصی نیفتاده است. با وجود اینکه همواره بر ایستگاه‌های مترو تأکید داریم، اما ایستگاه‌های مترو برای تبدیل نوع حرکت، به خدمات پشتیبان نیاز دارند که یکی از این خدمات، پارکینگ‌ها هستند. بنابراین باور دارم که چنین کارکردهایی لزوما از طریق مشارکت بخش خصوصی باید اتفاق بیفتد؛ در نتیجه، ضوابط و مقرراتی که در بازنگری طرح تفصیلی اهمیت دارد، نیازمند یک پیوست مشارکتی است.
مدیریت شهری تهران با بهره‌گیری از دیدگاه‌های تخصصی در حال اصلاح طرح تفصیلی است تا با رفع نواقص گذشته، مبنایی برای توسعه پایتخت باشد
