اتوبوسهای تهران از بودجه سالانه سهمی یک‌درصدی دارد
مینی‌بوس‌های‌جوان‌عصای‌دست اتوبوسهای پیر
همشهری شرایط بد اتوبوسهای پایتخت در سال‌جاری و دست بسته مدیریت شهری برای بهبود شرایط را بررسی کرد
سید محمد فخار_خبرنگار
اتوبوسهای تهران طلسم‌شدگانند
فرسودگی، تحریم و کمبود بودجه از هر طرف این پیکر کم‌جان را می‌کشند و هر یک، سال به سال بر وخامت اوضاع می‌افزایند. در این میان گفته می‌شود که مینی‌بوس‌های نو به شیوه‌ای جدید در برخی خطوط به‌کار گرفته شوند تا کمک‌حال اتوبوسهای فرسوده تهران شوند.
از بودجه 30هزار میلیارد تومانی امسال شهر تهران در سال‌جاری 6500میلیارد تومان برای توسعه مترو، اتوبوس و دیگر بخش‌های حمل‌ونقلی هزینه می‌شود اما سهم دولتی هنوز مشخص نشده و شاید مثل سال‌های گذشته نزدیک به 10درصد باشد. از سویی، از کل بودجه تهران اگرچه 1300میلیارد تومان مربوط به اتوبوسرانی است، اما بخش بزرگ‌تر این سهم متأسفانه باید به بازسازی ناوگان فرسوده پرداخت شود و تنها 500میلیارد تومان برای خرید اتوبوس جدید اختصاص یافته است. بدین‌ترتیب یک‌درصد از بودجه امسال شهر تهران قرار است به خرید اتوبوس اختصاص یابد. از این محل با توجه به قیمت 1.7میلیارد تومانی هر اتوبوس، می‌توان کمتر از 300اتوبوس خریداری کرد. این در شرایطی است که تهران در حال حاضر به 5هزار اتوبوس جدید نیاز دارد. روزانه حدود 20میلیون تردد شهری در تهران انجام می‌شود و اتوبوس‌ها در کنار مترو، بزرگ‌ترین جمعیت شهری را جابه‌جا می‌کنند.
شرایط بغرنج
آلودگی هوا که یکی از دو نگرانی اصلی پایتخت‌نشینان در سال‌های اخیر بوده نیز مولفه دیگر اثرگذار در برنامه توسعه اتوبوسهای تهران است. اتوبوس‌ها روزانه ۵۰۰ تا ۶۰۰کیلومتر در شهر تردد دارند و فرسودگی موتور آنها موجب انتشار انواع آلاینده در شهر می‌شود. البته مدیران شهری برای کنترل این وضع به معاینه فنی اکتفا کرده‌اند اما از موتور فرسوده اتوبوس‌هایی که هزاران کیلومتر تردد کرده‌اند، انتظار معجزه نمی‌توان داشت. شهردار تهران در این‌باره معتقد است این شهر باید به سمت نسل جدید اتوبوس‌ها و برقی‌شدن ناوگان برود تا به کاهش آلودگی هوا نیز کمک کند. اما با اختصاص بودجه‌های اندک راه به جایی نخواهد برد. بنابر‌این، موضوع استفاده از فاینانس از یک طرف و فروش اوراق مشارکت بانکی از طرف دیگر برای بهبود حملونقل عمومی دنبال می‌شود. براساس برنامه جامع حملونقل تهران، سهم اتوبوسرانی در ترددهای شهری تا 1402 باید به 30درصد مجموع ترددهای شهری برسد اما این سهم هم‌اکنون کمتر از 25درصد است و با شرایط فرسودگی فعلی روزبه‌روز کمتر هم خواهد شد.
10سال و 3دولت
مطابق قانون سال86 مصوب مجلس، باید 82درصد از هزینه‌های نوسازی اتوبوسهای شهری توسط دولت پرداخت شود اما این قانون هیچ‌گاه عملی نشده است. آخرین سالی که تهران 2هزار اتوبوس گازسوز از دولت دهم دریافت کرد، سال89 بود و هم‌اکنون با گذشت 3دوره ریاست‌جمهوری، یک دهه از قطع کمک‌های اتوبوسی دولت به تهران می‌گذرد. طی این سال‌ها نیمی از اتوبوسهای شهری سن فرسودگی را رد کرده‌اند و تا 3سال دیگر رقم فرسودگی به 89درصد می‌رسد.
چه باید کرد؟
هم‌اکنون 55درصد بودجه اتوبوسرانی تهران به تعمیر و بازسازی ناوگان فرسوده اختصاص می‌یابد. برای رفع این معضل راهکارهای زیادی وجود ندارد. تزریق منابع مالی البته کمکی بزرگ خواهد بود اما با شرایط تحریم، ممکن است این راه نیز مفید و مؤثر نباشد. تکیه بر تولیدات داخلی نیز چندان امیدوارکننده نیست. در برخی خطوط طبق برآوردها قرار شده از مینی‌بوس‌های نو استفاده شود. برای این مهم، طی ماه‌های اخیر 500مینی‌بوس از محل عوارض طرح ترافیک خریداری شده که ارتفاع سقف آنها بلند و استاندارد آلایندگی آنها طبق مصوبات شورای شهر است. همچنین فیلتر جذب دوده نیز دارند. البته گفته می‌شود برای چگونگی بهره‌برداری مینی‌بوس‌ها، نظام‌نامه جدید در حال تدوین است که چگونه مسافر سوار کنند و توقف‌شان برای پیاده‌کردن شهروندان چگونه باشد. به‌عبارت دیگر، همچنان مسئله رزرو آنلاین صندلی مینی‌بوس‌ها، توقف آنها در محل‌های مجاز و مشخص، نحوه پرداخت کرایه و مسافتی که باید طی کنند، در حال بررسی است و به‌زودی در این‌باره نتیجه‌گیری می‌شود. در چنین شرایطی باید دید آینده مبهم اتوبوسهای تهران چگونه ادامه می‌یابد و آیا چراغ بزرگ‌ترین ناوگان تردد روسطحی شهر خاموش می‌شود یا دست نهادهای بالادستی برای کمک به سوی مردم تهران دراز خواهد شد.
