حصار حصیری «جنگلوک»

سیده زهرا عباسی- خبرنگار

 «جنگلوک» بیش از دو دهه است مانند زخمی کهنه بر تن چابهار نشسته، اما این زخم در روزهای گذشته و با آتش‌سوزی‌ای که به جان کپرهای اهالی افتاد، بار دیگر سر باز کرد. هرچند 400 خانوار کپرنشین این منطقه با آتش‌ غریبه نیستند و کابل‌های سرگردان برق که غیرقانونی «جنگلوک» را روشن می‌کند، 10 سال پیش هم این آتش را به جان کپر‌ها انداخته بود. سالی نیست که بدون برق‌گرفتگی یکی از اهالی بگذرد.

40 سال کپرنشینی
«پری‌ناز خاتون» یکی از همین کپرنشین‌هاست که 30-40 سال پیش و بعد از ازدواج از ایرانشهر به جنگلوک آمد؛ زمانی که هنوز نه منطقه‌ آزاد چابهار بود و نه اسکله شهید بهشتی رونقی داشت. حالا اما در کنار «پری‌ناز» و اقوامش 400 خانوار دیگر هم ساکن هستند و روزگارشان را با کارگری می‌گذرانند.
«پری‌ناز» هم مانند بسیاری از اهالی بعد از فوت همسرش که نگهبان شیلات بوده و به بهانه بازخرید از کار بیکار شده، در خانه‌های مردم کارگری کرده است تا بتواند 8 بچه قد و نیم‌قد را بزرگ کند و به سرانجام برساند.
در این چند روز که خانه و زندگی او و همه بچه‌ها و اقوامش دود شده، تقاضای تعیین تکلیف زندگی‌شان را دارد: «اگر هم می‌خواهند جای دیگری به ما زمین دهند، حداقل زمینی بزرگ باشد که همه 400 خانوارمان نقل مکان کنیم.» «پری‌ناز» بعد از 40 سال کپرنشینی از کمبود امکاناتی چون آب و برق هم گلایه می‌کند، اما می‌خواهد حداقل پرونده 40 سال بلاتکلیفی‌شان بسته شود.

دردی فراتر از خانه
آنچه «پری‌ناز» می‌خواهد، خواسته بقیه اهالی هم هست؛ «عفیف برم»‌ معتمد و پیش‌نماز «جنگلوک» این را می‌گوید. او 20 سال است در این منطقه ساکن شده و بعد از ازدواج، بچه‌های 2 و 8 ساله‌اش در میان کپرها در حال بزرگ شدن هستند. «عفیف» مانند دیگر اهالی می‌داند که زمین‌های «جنگلوک» کاربری‌شان اداری است و امکان ساخت‌وساز ندارند. اگر حتی اجازه ساخت و ساز به اهالی داده شود، وسعت منطقه فقط کفاف 150 خانوارشان را می‌دهد: «در گذشته اینجا زمین بزرگی بود، اما کم‌کم اداره‌ها و ارگان‌ها شکل گرفتند و محوطه را محدود کردند. خواسته همه این است که همین‌جا به ما سند بدهند یا اگر قرار است به جای دیگری منتقل شویم، انتخاب مکان با مشورت مردم باشد.»
«عفیف برم» توضیح می‌دهد که شغل اغلب ساکنان «جنگلوک» کارگری است، اما بسیاری‌شان به دلیل فقر و کم‌سوادی هنوز شناسنامه‌ هم ندارند و به همین دلیل مشکلات‌شان فراتر از خانه و زمین است.
حالا که بعد از 10 سال دوباره آتش به جان کپرهایشان افتاده، گرمای 37 درجه طاقتشان را در چادرهای امدادی هلال‌احمر طاق کرده است و بیش از همه، بچه‌ها عاجز شده‌اند.

مهاجرت دردسرساز
«عِمران» از همان بی‌شناسنامه‌هایی است که «عفیف» درباره‌شان حرف‌ می‌زند. 27 ساله است و در «جنگلوک» به دنیا آمده. پدرش اهل نیک‌شهر بوده اما به پاکستان مهاجرت کرده است. با رفتن پدر، او و 7 خواهر و برادرش مانده‌اند بی‌شناسنامه: «خواهر و برادرهایم همه ازدواج کرده‌اند و بچه‌دار شده‌اند، اما نه ازدواج‌شان ثبت شده و نه تولد بچه‌هایشان. بعد از رفتن پدر، مادرم در خانه مردم کارگری می‌کرد تا بتواند بزرگ‌مان کند و چون سوادی هم نداشت دنبال شناسنامه نرفت. مادرم، عمویم، پدربزرگ و مادربزرگم شناسنامه دارند، اما به ما شناسنامه نمی‌دهند. پولی هم برای پیگیری ماجرا نداریم.» «عِمران» می‌تواند ایرانی بودنش را اثبات کند، اما ثبت‌احوال به خواسته‌اش اهمیتی نمی‌دهد. او هم مانند مادرش بی‌سواد است و به صورت روزمرد کار نقاشی ساختمان می‌کند که این کار هم از 3 ماه پیش و با شیوع کرونا تعطیل شده. بیکاری، فقر، نداشتن مدارک هویتی، کمبود امکانات و مشکلات بهداشتی منطقه همه را به ستوه‌ آورده، اما گویا مسئولان برنامه‌ای برای حل مشکل ندارند. جابه‌جایی هم که قرار بود سال‌ها پیش انجام شود به اعتقاد «عِمران» بدون برنامه‌ریزی بود، زیرا می‌خواستند به هر خانوار فقط 60 متر زمین بدهند در حالی که اینجا خانواده‌ها کمتر از 5-6 نفر جمعیت ندارند و خانه 60 متری برایشان کافی نیست.

چرا «جنگلوک» قانونی نیست؟
«مسلم بشکار» از فعالان اجتماعی که پیش از آتش‌سوزی هم در «جنگلوک» فعالیت می‌کرد درباره مشکلات اهالی توضیحات بیشتری می‌دهد. به گفته او، زمین‌های «جنگلوک»‌ در گذشته متعلق به اداره آب و فاصلاب چابهار بوده است که تعدادی خانوار در آن زندگی می‌کردند. با راه‌اندازی منطقه آزاد چابهار و رونق گرفتن این شهر، برخی از کارگرانی که در اسکله شهید بهشتی یا دیگر بخش‌های منطقه آزاد فعالیت می‌کردند، اینجا در فاصله 500 متری با در شرقی بندر ساکن شدند و با افزایش رفته‌رفته جمعیت منطقه به 400 خانوار رسید.  «بشکار» توضیح می‌دهد که در طرح تفصیلی چابهار، زمین‌های این منطقه کاربری اداری دارد و به دلیل وسعت کم حتی اگر قرار باشد به اهالی اهدا شود، فقط ظرفیت 150 خانوار را خواهد داشت. او می‌گوید: «پیشنهادهایی برای ساخت آپارتمان در این منطقه داده شده بود، اما به دلیل نزدیکی به پادگان،‌ اداره اطلاعات، سپاه و دادگستری و دلایل امنیتی، امکان ساخت خانه چند طبقه وجود ندارد. متاسفانه اهالی هم مصر هستند در همین منطقه بمانند در حالی که زمین به میزان کافی برایشان وجود ندارد و کارشناسی‌های مختلف نشان داده است که تنها راه چاره جابه‌جایی اهالی است.»

طرح تفصیلی دردسرساز
«نعیم رحمان‌زهی» هم مانند «بشکار» فعال اجتماعی‌ است و از سال‌ها پیش در منطقه حضور دارد. توصیف او از «جنگلوک» زاغه‌های در هم تنیده‌ای است که با هر بارش باران و سیلاب با جرقه کابل‌های سرگردان برق مواجه می‌شود و زندگی را برای اهالی تلخ می‌کند.
اغلب اهالی «جنگلوک» به گفته «رحمان‌زهی» مهاجرانی هستند که از سایر شهرهای استان به ویژه ایرانشهر به چابهار مهاجرت کرده‌اند و بعد از گذشت سال‌ها، زندگی نا‌به‌سامانی را در 3 هزار متر زمین شکل داده‌اند؛ 3 هزار متر زمینی که حالا پر است از آلونک و کپرهای تو در تو که زمینه جرم را فراهم کرده است به طوری که نیروهای امنیتی کمتر می‌توانند به تخلف‌های منطقه رسیدگی کنند و همه شرایط دست به دست هم داده تا آمار نداشتن هویت، فقر فرهنگی و بهداشتی، بیماری و مرگ‌ومیر به شدت بالا برود.
«رحمان‌زهی» معتقد است حتی در صورت تایید مسئولان، آپارتمان‌سازی با فرهنگ خانوارهای پرجمعیت «جنگلوک» سازگار نیست و در شرایط فعلی هم امکان کمک‌، ارائه امکانات و رسیدگی فعالان اجتماعی به درستی وجود ندارد.  به گفته او، فرمانداران و شوراهای شهر بارها خواسته‌اند مشکل را حل بکنند، اما با توجه به طرح تفصیلی شهر که این اراضی را به صورت اداری و نظامی تعریف کرده است، قابلیت واگذاری زمین با کاربری مسکونی وجود ندارد.
 
«جنگلوک» گویا با دردهای کهنه خود کنار آمده. مسئولان هرچند از برنامه‌هایی برای ساماندهی این منطقه می‌گویند، اما بلاتکلیفی هم مانند بی‌شناسنامگی، فقر و کمبود امکانات جزوی از زندگی اهالی شده است. شاید اگر کپرهای 26 خانوار ساکن در منطقه نمی‌سوخت، نام‌  «جنگلوک» تا 10 سال دیگر هم بر سر زبان‌ها نمی‌افتاد.

مسئولان بارها خواسته‌اند مشکل «جنگلوک» را حل کنند، اما طرح تفصیلی چابهار اراضی را به صورت اداری و نظامی تعریف کرده است و به همین دلیل امکان ساخت و ساز در آن‌ها نیست

مطالعات ساماندهی «جنگلوک» در حال انجام است

 معاون استاندار و فرماندار ویژه چابهار در گفت‌وگو با همشهری از برنامه‌ریزی و انجام مطالعات برای ساماندهی 14 سکونتگاه غیررسمی چابهار از جمله «جنگلوک»‌ تحت عنوان بازآفرینی شهری خبر می‌دهد.  رحمدل بامری تاکید می‌کند که این برنامه‌ریزی از یک سال پیش و در مجموعه وزارت کشور با مشارکت استاندار، بنیاد مسکن، وزارت راه و شهرسازی، شورای شهر و شهرداری آغاز شده است.
او با اشاره به برنامه‌ریزی‌های گذشته برای ساماندهی «جنگلوک» که به دلایل مختلف به نتیجه نرسیده‌اند، می‌گوید: باید برنامه‌ریزی فعلی به نتیجه برسد که بتوانیم شروع کنیم و فعلا در حال شناسایی مشکلات و انجام مطالعات هستیم. بامری درباره مشکلات بی‌شناسنامه‌ها هم تصریح می‌کند: اگر افراد واجد شناسنامه باشند، بدون هزینه خاصی به آن‌ها شناسنامه می‌دهیم، اما گر مشکوک به تابعیت باشند باید آزمایش بدهند و مراحلی قانونی طی شود. گروه‌هایی به منطقه فرستاده و پرونده‌هایی در این باره تشکیل شده و اقداماتی هم در دست انجام است. اهالی بدانند ما با رویکرد و نگاه مثبت به فکر حل مشکل هستیم.  به گفته او، ساماندهی این کپرنشینی با عمری بیش از 20 سال فرآیندی زمان‌بر است و باید در بلندمدت به سرانجام برسد.

جزئیات آتش‌سوزی در «جنگلوک»
پنج‌شنبه ۱۸ اردیبهشت حدود ساعت ۱۳:۲۰ دقیقه آتش‌سوزی در محدوده کپرهای ساخته شده در اسکله صیادی هفت‌تیر رخ داد که موجب سوختن ادوات صید، سوخت قایق‌ها و ماهور صیادی شد و خسارت زیادی به صیادان وارد کرد. در این منطقه از چابهار بیش از ۷۰ هزار نفر حاشیه‌نشین در حدود ۱۴ سکونت‌گاه غیر رسمی زندگی می‌کنند. بعد از این حادثه ساعت ۱۴:۴۵ دقیقه آتش‌سوزی دیگری در جنگلوک یکی از سکونت‌های غیررسمی در این منطقه رخ داد و همه نیروهای امدادی که ابتدا آتش‌سوزی در اسکله را اطفا کرده بودند به منطقه اعزام شدند و حریق را اطفا کردند.
در این آتش‌سوزی‌ها به ۳۰ خانوار که در ۱۵ کپر زندگی می‌کردند، خسارت وارد شد و همه کپرهای آن‌ها در آتش سوخت. جنس محل حریق از نوع چوب و کپری، کامپوزیت و یونولیت فشرده است و به همین دلیل سرایت آتش‌سوزی به شدت سریع بود. در حال حاضر، ۳۰ خانوار آسیب‌دیده در آتش‌سوزی محله کپری «جنگلوک» این شهرستان با همت و تلاش نجاتگران و امدادگران جمعیت هلال احمر اسکان اضطراری داده شدند و جمعیت هلال احمر و نیروهای مردمی در حال امدادرسانی و رسیدگی به مشکلات مردم آسیب‌دیده هستند.