ملخ‌های گرسنه در همسایگی هزاران هکتار گندم و جو

بیژن کیامنش- روزنامه‌نگار

ملخ‌های مهاجم که از بیابان‌های اتیوپی و شبه جزیره عربستان به سوی ایران در حرکت بودند، بهمن‌ماه سال 98، سوار بر شانه‌های باد، به نواحی جنوبی ایران رسیدند، اما آمادگی کارشناسان ایرانی مانع از آن شد که این ملخ‌ها بتوانند در سه ماه گذشته، به مزارع و باغ‌های استان‌های جنوبی یورش آورند. به همین علت ملخ‌های ویرانگر بر مزارع نیمه‌خشک فرود آمدند و خسارت چندانی به کشاورزان مناطق گسترده جنوبی تحمیل نشد، زیرا طرح مبارزه وسیع با آفت ملخ‌های صحرایی در استان‌های هرمزگان، بوشهر، فارس، سیستان و بلوچستان، کرمان و خوزستان با شتاب به اجرا در آمده است. به طوری که تاکنون بسیاری از مزارع و باغ‌ها از وجود ملخ‌های مهاجم پاکسازی شده است. با این حال، به‌تازگی فائو در گزارشی اعلام کرده است که گله‌های جدید ملخ در منطقه جنوب ایران در حال شکل‌گیری است. در گزارش فائو آمده است که یک گله ملخ‌ می‌تواند غذای 35 هزار نفر را در روز بخورد. فاجعه‌بارتر آن‌که هر ملخ در هر بار جفت‌گیری ۲۰۰ تخم می‌گذارد و در صورتی که هم‌اکنون با این آفت مبارزه نشود، یک ماه بعد تعداد و قدرت تخریب آنها بسیار بالا‌تر خواهد رفت.
این سازمان جهانی همچنین وضعیت این آفت را در ایران نگران‌کننده توصیف کرده و نسبت به تخم‌‌ریزی و زاد و ولد آنها در این منطقه هشدار داده است. نباید از خاطر ببریم که در تاریخ چند هزار ساله انسان اسکان‌یافته، هجوم ملخ‌ها یکی از جدی‌ترین تهدیدهای جوامع بشری گزارش شده است. قدرت پروازی یک گله ملخ حدود 200 تا 300 کیلومتر در روز است. البته قرار گرفتن در مسیر باد مساعد نیز می‌تواند سرعت جابه‌جایی آنها را بیشتر کند، اما بدتر از همه آن‌که یک گله ملخ در عرض چند ساعت می‌تواند بزرگ‌ترین مزارع و باغ‌های خرم را به کویر و بیابانی بی‌حاصل تبدیل کند. رد پای این آفت در تاریخ ایران نیز بسیار پررنگ است و هجوم این آفت خطرناک در دهه‌های گذشته دو بار کشور را تا آستانه قحطی بزرگ پیش برده است.
نکته قابل توجه این است که مقابله با گله‌های بزرگ ملخ پرهزینه و زمان‌بر خواهد بود، در حالی که پیشگیری از زاد و ولد و شکل‌گیری گله‌های این آفت کم‌هزینه‌تر و بسیار پربازده است. مهم‌تر آن‌که تجربه‌های موفقی در زمینه مبارزه موثر با آفت ملخ در کارنامه ایران به چشم می‌خورد، به طوری که سازمان جهانی غلات، که اصطلاحا فائو نامیده می‌شود، بارها از تجربه موفق ایران برای دیگر کشورها نام برده است. در واقع، ایران الگوی موفقی از برنامه‌های مبارزه با ملخ‌ها و آفات را در کارنامه خود دارد. اما در شرایط کنونی که کشور با دشواری‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند، به نظر می‌رسد که مبارزه ریشه‌ای با این آفت مهاجم، باید بیش از گذشته در سر لوحه برنامه‌های ملی و استانی قرار داشته باشد. مدیران وزارت کشاورزی به‌تازگی اعلام کرده‌اند که در حال حاضر مناطق شمالی استان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی نیز به آفت ملخ صحرایی آلوده شده‌اند و چون استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و ایلام نیز با استان‌های جنوبی هم‌مرز است، احتمال حمله ملخ‌های مهاجم به این استان‌ها نیز بسیار است.
البته ملخ‌های صحرایی تاکنون خسارتی به اراضی کشاورزی وارد نکرده‌اند، زیرا این آفت هنوز در مرحله تخم‌ریزی و جفت‌گیری است. بنابراین، شمارش معکوس برای امحای این حشره آغاز شده است ؛ یا الان و یا...