محله بر مدار پیاده‌محوری
سیدمهدی معینی _ پژوهشگر مسائل شهری
تهران دیگر انار ندارد.
تهران پیاده‌راه دارد، اما پیاده‌رو ندارد.
خیابانها از مهم‌ترین عناصر فضاهای عمومی هستند که نباید تنها به‌عنوان یک مسیر عبوری برای خودروها دیده شوند؛ موضوعی که امروزه در ایجاد خیابانها مطرح است این است که چگونه آن را بسازیم تا مردم بیشترین تعاملات اجتماعی را در آنها داشته باشند و برای همگان از جمله کودکان و سالمندان و کسانی که معلولیت‌های جسمی دارند و در ترددشان در خیابانها با مشکل مواجه هستند؛ مناسب، ایمن و دلپذیرتر باشد. افراد به‌راحتی در معابر تردد یا به‌واسطه وجود جاذبه‌هایی، مجال مکث یا تعامل پیدا کنند و مانعی در مسیر رفت‌وآمد و حتی توقفشان وجود نداشته باشد و از طرفی مردم برای انجام امورات روزانه کمترین وابستگی را به سفرهای شهری متکی بر خودرو داشته باشند.
در پیادهروها افراد فقیر و غنی در شرایط برابر با هم مواجه می‌شوند و فاصله‌های طبقاتی کم‌رنگ‌تر می‌شود. علاوه بر این، خیابانهایی که دارای پیاده‌روهای مناسب و جذاب هستند، مردم را ترغیب می‌کنند که بخشی از سفرشان را به‌صورت پیاده انجام دهند و این موضوع از نظر کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی اهمیت بسیاری دارد؛ شهری که هوای سالم‌تری دارد طبیعتا کیفیت زندگی در آن هم افزایش می‌یابد. ضمن اینکه از نظر روحی و روانی هم که به بعد اجتماعی کیفیت زندگی شهری مربوط می‌شود، تأثیرگذار است؛ بنابراین مدیریت شهری، به‌ویژه در شهرهایی مانند تهران، باید به این موضوع که وابسته به سبک نوینی از زندگی است و امروزه در بسیاری از شهرهای دنیا به آن روی آورده شده است، توجه بیشتری داشته باشند، یقینا ایجاد فضاهای جذاب و مناسب پیاده ازجمله پیادهروها یکی از گام‌های ارتقای کیفیت زندگی شهری است. اما باید توجه داشت از آنجایی که هر نقطه از شهر می‌تواند مبدأ و مقصد سفر شهروندان باشد باید امکان آغاز و پایان سفر پیاده برای همه گروه‌های اجتماعی و آن هم از کوچک‌ترین واحد تقسیمات شهری فراهم آید تا همگان بتوانند در فضای عمومی بدون وابستگی به خودروی شخصی حاضر شوند. بدیهی است رسیدن به هر نقطه‌ای در خیابانها و فضاهای عمومی به هر منظوری ازجمله انجام امورات روزانه تا تحصیل، کار و تفریح از خروج از خانه، عبور از کوچه و سپس گذر از محله تا رسیدن به خیابان به انجام می‌رسد؛ از این‌رو شاید گام نخست اصلاح و تجهیز، مناسب و ایمن‌سازی این گذرها برای پیادگان است؛ گذرهایی که تا به ورودی خانه‌ها در کوچک‌ترین واحد همسایگی یعنی محلات منتهی می‌شوند.
از طرفی در هر نقطه‌ای از شهر ایجاد یک خیابان یا فضای عمومی پیاده‌مدار و تجهیز کامل آن برای پیادگان ضمن صرف هزینه گزاف، زمانی می‌تواند کاملا مفید فایده باشد که نخست مکان‌یابی درستی برای آن به انجام رسیده باشد و تازه معلوم نیست در اولویت دسترسی پیاده و اتصال آن به حمل‌ونقل عمومی باشد؛ در غیر این صورت این مجموعه خود می‌تواند عامل ایجاد سفرهای درون‌شهری متکی بر خودرو و تشدید ترافیک و آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از رفت و آمد خودروهای شخصی باشد؛ لذا لازم است برای کاهش استفاده از خودرو به چند نکته زیر توجه شود:
به‌منظور در هم تنیدن تاروپودهایی متشکل از خیابانها و فضاهای عمومی جذاب و مناسب برای تعاملات اجتماعی انسانی و پیاده در راستای تحقق شهرهای انسان‌محور و پیاده‌مدار باید بتوان ردپای گسترش، تجهیز و ساماندهی شبکه پیاده‌روهای شهر را نخست در طرح‌های فرادست ازجمله در سند طرح‌های تفصیلی مناطق جست‌وجو کرد که متأسفانه تا‌کنون این مقوله در اینگونه طرح‌ها کمتر توجه شده است؛ لذا در بازبینی سند توسعه محلات می‌توان این مهم را در اولویت و دستور کار جدی آنها قرار داد.
اگرچه ایجاد و تجهیز خیابانها یا فضاهای عمومی شهری جذاب برای پیاده در شهر می‌تواند اقدامی مثبت تلقی گردد، اما در گام نخست باید تلاش کرد که ابتدا به نیازهای روزمره شهروندان ازجمله خرید مایحتاج روزمره، رفتن به مدرسه و مسجد، دسترسی به پارک و سرای محله که می‌توان به جای استفاده از خودرو و در شعاعی قابل دسترس و ایمن از طریق پیاده آن‌هم به‌صورت محلی و در واحدهای همسایگی محلات صورت گیرد، پاسخ مناسب و درخور داد.
برنامه‌ریزی و بازطراحی این محلات مناسب‌سازی شده برای پیاده به‌منظور دسترسی و اتصال آنها به سیستم‌های حمل‌ونقل همگانی پاک ازجمله دوچرخه، اتوبوس، مترو و... به‌صورتی‌که مرکز محله در شعاعی پوششی مناسب پیاده قرار بگیرد می‌تواند مشوقی مناسب برای افزایش پیاده‌مداری در سطح شهر به‌جای استفاده روزافزون از خودرو شود.
