فشار هزینه سلامت بالا رفت

احمد میرخدائی _ روزنامه‌نگار

آمارهای رسمی نشان می‌دهد سهم هزینه‌های سلامت و بهداشت در سبد هزینه خانوارهای شهری افزایش یافته است. تازه‌ترین آمارهای وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد سهم هزینه‌های بهداشت و سلامت از سبد دخل و خرج خانوار ایرانی وارد کانال 2رقمی شده و برای دومین سال متوالی از مرز 10درصد عبور کرده است.

نکته مهم در گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی سبقت سهم هزینه‌های بهداشت و سلامت از کل سبد خانوارهای ایرانی در بین جمعیت روستایی نسبت به جمعیت شهری است؛ به‌نحوی که این سهم به 11.25درصد در بین خانوارهای روستایی رسیده؛ درحالی‌که در بین خانوارهای شهری 10.87درصد برآورد شده که از سال 1391تاکنون سابقه نداشته است.
به گزارش همشهری، این آمارها نشان می‌دهد یارانه‌هایی که دولت در سال‌های متعدد در بخش سلامت و خانوار جامعه هزینه می‌کند، به نقطه مطلوب اصابت نکرده و ضرورت ایجاب می‌کند رویکرد یارانه‌ای دولت به جای اختصاص حداکثری در بخش سلامت به بخش پیشگیری تغییر کند.
ضمن اینکه به‌نظر می‌رسد افزایش سن و پیرشدن جمعیت، افت سطح درآمد و افزایش هزینه‌های بهداشت و سلامت و همچنین اهمیت دادن شهروندان به سلامت خود باعث شده تا روند هزینه‌های بهداشت و درمان بین خانوارهای ایرانی افزایش یابد. افزون بر اینکه وقوع برخی حوادث طبیعی و بیماری‌های ناشی از آن و البته گران شدن نرخ خدمات بهداشت و سلامت باعث شده با وجود اجرای چندساله طرح تحول سلامت، همچنان خانوارهای ایرانی بیش از 11درصد از کل هزینه سالانه خود را به تامین سلامت و بهداشت خود اختصاص دهند. آیا تداوم طرح تحول سلامت با تکیه بر تامین حداکثری هزینه‌های سلامت به جای پیشگیری از بیماری‌ها می‌تواند روند پرداخت یارانه‌های بخش بهداشت و درمان را سامان دهد؟

شیب تند هزینه سلامت در روستاها
آمارهای استخراج شده از ترکیب هزینه‌های خانوارهای کشور در سال 1397از افزایش 22تا 31درصدی هزینه بهداشت و درمان برای خانوارهای شهری و روستایی نسبت به سال 1396حکایت دارد. این میزان رشد هزینه‌ها در شرایطی رخ داده که حوزه دارو و درمان در این سال مشمول دریافت ارز دولتی بوده و هنوز افزایش قیمت دارو به‌واسطه جهش نرخ ارز اعمال نشده بود؛ درحالی‌که امسال، قیمت برخی اقلام دارویی برای حمایت از تولید داخل تا 100درصد افزایش یافته و احتمال افزایش هزینه‌های حوزه درمان را بیش‌ازپیش افزایش داده است.
براساس آمارها، در سال گذشته هزینه بهداشت و درمان خانوارهای شهری 22.4درصد نسبت به سال قبل از آن افزایش یافته و سهم هزینه سلامت از کل هزینه سالانه خانوارهای شهری به 10.8درصد رسیده است. در مقابل هزینه سلامت خانوارهای روستایی رشد بیشتری داشته و با افزایش 31.1درصدی، سهم آن از کل هزینه سالانه خانوارهای روستایی به 11.2درصد رسیده است. براساس این آمارها، علاوه بر اینکه شیب تورم حوزه سلامت در مناطق روستایی بیش از شیب تورم مناطق شهری بوده، خانوارهای روستایی سهم بیشتری از کل هزینه‌های خود را صرف بهداشت و درمان کرده‌اند. با توجه به اینکه سهم هزینه‌های بیمه‌های اجتماعی و درمانی در مناطق روستایی کمتر از مناطق شهری است، می‌توان بالاتر بودن هزینه سلامت مناطق روستایی را ناشی از نبود چتر بیمه کارآمد دانست. البته در دولت یازدهم با ورود بیمه سلامت ایرانیان، بخش عمده افراد فاقد بیمه در کشور، تحت پوشش این بیمه درمانی قرار گرفتند اما از آنجا ‌که استفاده از این بیمه‌ها منوط به معرفی پزشک خانواده و مراجعه به بیمارستان‌های دولتی است، بخش قابل‌توجهی از هزینه‌های درمانی خانوارهای روستایی، خصوصاً در مراجعه به مطب پزشکان را تحت پوشش قرار نمی‌دهد.

شکاف هزینه سلامت ثروتمندان و فقرا
براساس آمارهای وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، کم‌درآمدترین خانوارهای شهری، یعنی دهک اول، سالانه معادل 943هزار تومان در حوزه بهداشت و درمان هزینه می‌کنند. هزینه بهداشت و درمان سالانه پردرآمدترین خانوارهای شهری، یعنی دهک دهم، به 14میلیون و 516هزار تومان می‌رسد. به‌عبارت‌دیگر خانوارهای ثروتمند شهری 15.4برابر خانوارهای فقیر شهرنشین برای بهداشت و درمان هزینه می‌کنند. شکاف هزینه‌های بهداشت و درمان در دهک‌های هزینه‌ای شهری در سال 97معادل 13میلیون و 573هزار تومان برآورد شده است.
این شکاف هزینه‌ای در مناطق روستایی بسیار بالاتر است و به 23برابر می‌رسد. براساس آمارها، در سال 97هر خانوار روستایی کم‌درآمد (دهک اول) معادل 371هزار تومان برای بهداشت و درمان خانوار هزینه کرده است؛ درحالی‌که هزینه سلامت خانوارهای دهک دهم و ثروتمند روستایی در این سال به 8میلیون و 579هزار تومان رسیده است. طبق این آمارها، شکاف هزینه‌های بهداشت و درمان در دهک‌های هزینه‌ای روستایی 8میلیون و 208هزار تومان بوده است.

سهم هزینه درمان خانوارها به تفکیک استان
براساس آمارها، سهم متوسط هزینه‌های سلامت از کل هزینه‌های خانوارهای شهری به 10.87درصد رسیده و استان‌های اصفهان، مازندران و هرمزگان، بالاترین سهم را نسبت به سایر استان‌های کشور داشته‌اند. این استان‌ها به‌ترتیب با سهم 15.1، 14.7و 14.5درصدی در رتبه‌های اول تا سوم جدول قرار گرفته‌اند. در این رده‌بندی، خانوارهای شهری تهران در رتبه 26جدول قرار گرفته‌اند و سهم متوسط هزینه‌های سلامت از کل هزینه‌های آنها به 8.8درصد رسیده است. در قعر جدول نیز به‌ترتیب استان‌های کرمان، بوشهر و خراسان جنوبی با سهم 6.5، 7.3و 8درصدی قرار گرفته‌اند.

در مناطق روستایی کلاً ترکیب استان‌های دارای بیشترین و کمترین سهم تغییر کرده و در شرایطی که سهم متوسط هزینه‌های بهداشت و درمان از کل هزینه‌های خانوار روستایی در کشور 11.25درصد بوده است، استان‌های گلستان، آذربایجان شرقی و مازندران به‌ترتیب با سهم 16، 15.8و 13.6درصدی هزینه درمان از کل هزینه‌های خانوار در رتبه اول تا سوم قرار گرفته‌اند. در مقابل استان‌های سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد و آذربایجان غربی به‌ترتیب با سهم 4.7، 5.6و 5.7درصدی کمترین سهم هزینه درمان از کل هزینه‌های خانوار روستایی را داشته‌اند.

  آمارها از رشد 22.4درصدی هزینه سلامت خانوارهای شهری و 31.1درصدی هزینه سلامت خانوارهای روستایی حکایت دارد.

  سهم هزینه‌های سلامت در سبد هزینه خانوار روستایی نسبت به سبد هزینه خانوار شهری برای نخستین بار سبقت گرفته است.

  در 3سال گذشته سهم هزینه‌های بهداشت و سلامت از سبد هزینه خانوارهای ایرانی از مرز 10درصد عبور کرده و 2رقمی شده است.

  درطول دهه 90خورشیدی سهم هزینه‌های بهداشت و درمان از سبد هزینه خانوار شهری از 8.65درصد به 10.87درصد و در خانوارهای روستایی از 8.05درصد به 11.25درصد رسیده است.

  به‌نظر می‌رسد پیر شدن جمعیت و افزایش توجه خانوارها به سلامت خود باعث شده تا سهم هزینه سلامت از سبد هزینه خانوارها در سال‌های اخیر رشد کند.