درآمدزایی از طبیعت، راه نجات پرندگان مهاجر
اهالی میانکاله، کسب درآمد از حضور طبیعت‌گردان و پرنده‌نگران را جایگزین شکار پرندگان مهاجر کرده‌اند
الهام مصدقی‌راد /خبر‌نگار
سرما که آغاز می‌شود، تالاب‌های ایران میزبان پرندگان مهاجر، از سرزمین‌های شمالی است؛ پرندگانی که با سرد شدن هوا سرزمین‌های شمالی دریای خزر را ترک کرده و وارد ایران می‌شوند. فریدونکنار، میانکاله، چغاخور، گندمان، انزلی و... ازجمله تالاب‌های میزبان این پرندگان هستند. اما سال‌هاست که هزاران قطعه از این پرندگان، شکار شکارچیان و صید صیادان می‌شوند و همین شکارهای بی‌رویه و بی‌مجوز، این‌گونه‌ها را در معرض نابودی قرار می‌دهد. محیط‌زیست سال‌هاست که با این تخلفات برخورد می‌کند اما ضعف این سازمان مانع از جلوگیری از روند صید و کشتار دسته‌جمعی پرندگان مهاجر شده است.
سازمان محیط‌زیست در ادامه تلاش‌های خود برای مقابله با صید غیرمجاز پرندگان مهاجر، اوایل شهریور سال‌جاری با ابلاغ دستورالعمل ممنوعیت صید به شیوه‌های غیرقانونی تأکید کرد که با قانون‌شکنان برخورد جدی می‌شود. تالاب فریدونکنار یکی از هدف‌های اصلی این ابلاغیه است؛ تالابی که طی سال‌های اخیر به یکی از بزرگ‌ترین کشتارگاه‌های پرندگان مهاجر تبدیل شده است. اما تالاب میانکاله، آنگونه که فعالان محیط‌زیست می‌گویند برخلاف فریدونکنار وضعیت بسیار خوبی دارد و این نتیجه چند سال تلاشی است که در این تالاب برای مقابله با شکار و صید پرندگان انجام شده است.
تلاش برای نجات پرندگان مهاجر به بار نشست
بومیان میانکاله هم مانند بومیان دیگر تالاب‌ها سالیان سال است که از راه شکار و صید پرندگان روزگار می‌گذرانند و تجربه سال‌های گذشته هم نشان داده که برخوردهای سخت برای مقابله با این شکارچیان، نتایج معکوسی به‌دنبال داشته است. حر منصوری، فعال محیط‌زیست معتقد است این اقدامات تنها زمانی به نتیجه مطلوب می‌رسد که معیشت جایگزین برای بومیان درنظر گرفته شود و آنها گذران زندگی و معیشت شان به خطر نیفتد. او در گفت‌وگو با همشهری به اقدامات 10، 15ساله در میانکاله اشاره کرده و می‌گوید: «90روستا در محدوده میانکاله قرار دارند و زندگی مردم وابسته به این تالاب است. اگر احساس تعلق مردم و بومیان منطقه به تالاب افزایش یابد و متوجه نقش پررنگ این تالاب در زندگی خود شوند، برای حفظ آن تلاش خواهند کرد.» دقیقاً همین اتفاق در میانکاله رخ داده و چند سالی است که مردم شکار را امری ممنوع می‌دانند؛ تا آنجا که به گفته منصوری حتی شکارچیانی که دارای مجوز بوده و قانونی پرنده شکار می‌کنند، سعی می‌کنند پرنده را پاک شده و پر گرفته به خانه ببرند تا با واکنش اهل خانه روبه‌رو نشوند. بومیان میانکاله حالا، به جای شکار به گردشگران، طبیعت‌گردان و پرنده‌نگرانی که قدم در میانکاله می‌گذارند، خدمات می‌دهند. این اتفاق برای بومیان و اهالی میانکاله بسیار سودمند بوده و باعث ارتقای وضعیت معیشت‌شان شده است. منصوری می‌گوید: «حالا به جای صید پرنده، بعضی خودروهایشان را در اختیار طبیعت‌گردان قرار می‌دهند و برخی اقامتگاه برای گردشگران فراهم می‌کنند و از این راه امرارمعاش می‌کنند، حتی در این میان محصولات کشاورزی و باغات میانکاله هم بدون واسطه و مستقیم به‌دست گردشگران و طبیعت‌گردان می‌رسد.» آنچه در میانکاله اتفاق افتاده درواقع، ایجاد پیوند میان بومیان و طبیعت منطقه است و پی بردن به نقشی که طبیعت و پرندگان در زندگی و معیشت آنان دارد؛ پرندگانی که تا دیروز شکار می‌شدند.
میانکاله در خاطرات خودش روزهایی را به یاد دارد که بعضی شکارچیان برای مقابله و ایستادن در برابر سختگیری‌های مسئولان و ممنوعیت شکار، آب تالاب را مسموم کردند و تا یکی، دوسال بعد، عوارض آن همچنان بر موجودات و پرندگان دیده می‌شد. منصوری تأکید می‌کند: «آنچه امروز در این منطقه به نتیجه رسیده، محصول سال‌ها تلاش کمپینی است که همه‌جانبه و در همه حوزه‌ها به این موضوع پرداخت؛ موضوعی که حدود 50سال است در دنیا سابقه دارد و طبیعت‌گردی و بهره‌مندی ضابطه‌مند از طبیعت را جایگزین دیگر روش‌ها ازجمله صید پرندگان کرده است.» حالا بعد از بیش از یک دهه آنچه در میانکاله رخ داده اتفاق ارزشمندی است. منصوری می‌گوید: «صید و شکار هم‌اکنون در میانکاله بسیار کاهش یافته و تنها گاه در شالیزارها شاهد شکار پرنده هستیم اما در دیگر نقاط صید پرنده انجام نمی‌شود و شکار برای مردم میانکاله به امری منفور تبدیل شده است.»
معیشت بهانه است
تجربه میانکاله برای مقابله با کشتار پرندگان مهاجر، می‌تواند در فریدونکنار هم تکرار شود؛ هر چند برخی موافقان صید با این توجیه که صید پرندگان یکی از شیوه‌های امرارمعاش بومیان است که از قدیم معمول بوده از صیادان حمایت می‌کنند اما مخالفان صید پرندگان می‌گویند مدت‌هاست معیشت بهانه‌ای شده برای سودجویانی که دسته‌دسته پرندگان مهاجر را به شیوه‌های معمول صید می‌کنند و از این رهگذر سود سرشاری می‌برند. علیرضا هاشمی، پرنده‌شناس و متخصص محیط‌زیست، معتقد است نمی‌توان به بهانه گذران معیشت، صیدهای بی‌رویه را توجیه کرد؛ چراکه این پرندگان به همه دنیا تعلق دارند و باید با رفتارهایی که نشان‌دهنده سودجویی است، کاملا برخورد شود. او در گفت‌وگو با همشهری می‌افزاید: «کار اصلی کسانی که در فریدونکنار به صید غیرمجاز مشغولند، صیادی نیست، بلکه اغلب کشاورزند اما برای سودجویی این اقدام را انجام می‌دهند. پس نمی‌توان حرفی از معیشت جایگزین زد.» او به این نکته نیز اشاره می‌کند که در فریدونکنار تنها چند نفر سردسته اصلی صیادی‌های غیرمجاز بوده و سود اصلی در جیب آنها می‌رود و بقیه کارگران آنها هستند و لازم است قانون با این افراد به‌شدت برخورد کند: «چطور می‌شود پذیرفت صیادی که در استانی محروم تنها 2 صید غیرمجاز داشته راهی زندان شود اما با سودجویانی که سودهای کلان از صید غیرمجاز نصیب‌شان می‌شود، هیچ برخوردی صورت نگیرد.»
فریدونکنار، سیاه‌چاله پرندگان مهاجر
علیرضا هاشمی، پرنده‌شناس می‌گوید: صید غیرمجاز گونه‌های مختلف و حتی در معرض انقراض پرندگان در فریدونکنار آنقدر بحرانی، نگران‌کننده و تأسف‌بار است که شهرت جهانی داشته و حتی مؤسسه جهانی حیات پرندگان چند سال قبل، از این منطقه به‌عنوان سیاه‌چاله پرندگان نام برده است. هاشمی با اشاره به حضورش در نشستی بین‌المللی درخصوص پرندگان به نمایش تصاویری از صیدهای غیرمجاز پرندگان و کشتار و فروش گونه‌های نادر در فریدونکنار اشاره کرد که توسط محققان خارجی تهیه شده بود؛ «بعد از نمایش این عکس‌ها و فیلم‌ها از فریدونکنار، در آن نشست اعلام شد تا اوضاع اینگونه است نمی‌توان برای حفظ این گونه‌ها اقدام کرد.»
در همینه زمینه :
