کوچک، اما پرامید

حمیدرضا بوجاریان- خبرنگار

 بالاخره پس از مدت‌ها کش و قوس و انتظار، پای واکسن خارجی به کشورمان باز شد. با ورود نخستین محموله واکسن به کشور، امیدها برای آغاز فرایند واردات واکسن از مبادی و شرکت‌های مختلف دوچندان شد. گرچه شرکت گامالیا موفق شد نخستین واکسن کرونا را به ایران ارسال کند و وعده کرده است تا پایان سال 2میلیون دوز واکسن را به ایران تحویل دهد، اما قرار است با همکاری مشترک ایران و روسیه کار تولید مشترک واکسن با این کشور نیز آغاز شود. واکسن‌های وارداتی که براساس برنامه‌ریزی‌ها باید در اختیار گروه‌های پرخطر قرار گیرد و با واکسینه کردن این گروه‌ها، فرصت بیشتری را برای بهره‌برداری از واکسن‌های ایرانی و در نهایت اجرای واکسیناسیون سراسری برای تولید‌کنندگان داخلی واکسن را فراهم کنند.
به‌گفته مسئولان وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو محموله واکسن اسپوتنیک‌وی، مرحله به مرحله به کشور وارد می‌شود. واکسنی که حالا طبق تحقیقات روز جهانی و گفته های مقامات روسی؛ 91.6درصد اثرگذاری دارد. مجله معتبر پزشکی «لنست» اخیرا در مقاله‌ای اذعان کرده است که این واکسن مطمئن و مؤثر است. شاید این مقاله، نتایج کارآزمایی واکسن در 3مرحله قبلی روی مردم روسیه و اجرای واکسیناسیون سراسری با استفاده از این واکسن مقامات کشورمان را قانع کرده باشد که از واکسن روسی برای واکسیناسیون گروه‌های پرخطر استفاده کنند. سفیر کشورمان در روسیه این موضوع را تأیید می‌کند و می‌گوید: واکسن روسی، اسپوتنیک‌وی در ۱۶کشور ازجمله ایران ثبت شده است. ایران شانزدهمین کشوری بود که این واکسن را با درجه کارایی بیش از ۹۱درصد به‌ثبت رساند. آنطور که کاظم جلالی  می‌گوید، اکنون روند واکسیناسیون 60درصد مردم روسیه با استفاده از این واکسن آغاز شده و ماه هاست که گروه‌های مختلف مسئولان و مردم این کشور از واکسن اسپوتنیک‌وی بدون هیچ عارضه‌ای استفاده می‌کنند: براساس توافق انجام شده با شرکت سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه، تولید مشترک این واکسن در داخل ایران نیز آغاز خواهد شد: قرار است در روزهای آینده، هیأتی از وزارت بهداشت و درمان ایران به مسکو سفر کنند و در این مورد مذاکرات نهایی را انجام دهند.

تناقض در اعلام قرارداد خرید واکسن
گرچه نخستین محموله واکسن روسی پنجشنبه وارد کشور شد و بسیاری انتظار داشتند حجم قابل‌قبولی از نخستین محموله واکسن ضد‌ویروس کرونا به کشور وارد شود اما ورود تنها 4پالت از واکسن به ایران، نگرانی‌ها درباره اینکه ایران قرارداد خرید چه مقدار واکسن را امضا کرده است دوچندان کرد. پیش‌تر رئیس دفتر رئیس‌جمهور از امضای قرارداد خرید 2میلیون دوز واکسن کرونای اسپوتنیک‌وی برای واکسینه کردن یک‌میلیون نفر خبر داده بود، اما محموله وارد شده نشانی از 2میلیون دوز واکسن نداشت. تناقض در ارائه آمارها وقتی بیشتر شد که محمدرضا شانه ساز، رئیس سازمان غذا و دارو بدون پاسخ به سؤال خبرنگاران درباره مقدار واکسن روسی وارد شده به ایران گفته بود؛ عمدا عدد دقیقی را در این زمینه نمی‌گویم. چون تقاضای ما با آن چیزی که شرکت روسی می‌تواند تأمین کند، متفاوت است. نیاز جهانی گسترده است و توان تولید واکسن هم محدود اما تقاضای ما در مرحله اول ۵۰۰هزار دوز واکسن روسی است. با این حال، با ورود محموله اول واکسن کرونای روسی، عدد 500هزار دوز اعلام شده از سوی سازمان غذا و دارو هم با تردید روبه‌رو شد. درحالی‌که مسئولان وزارت بهداشت به رسانه‌های مستقل اجازه حضور در فرودگاه برای مشاهده آنچه از آن به‌عنوان واکسن وارداتی اسپوتنیک‌وی یاد می‌شود را ندادند، خبرنگار صدا و سیما که برای پوشش ورود محموله واکسن به فرودگاه امام‌خمینی رفته بود در صفحه شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی با انتشار تصویر 2پالت واکسن از مجموع 4پالت واکسن ارسالی با ابراز تردید درباره مقدار واکسن وارد شده به کشور نوشت: آنچه می‌بینم 500هزار دوز واکسن نیست. یعنی در هر پالت 125هزار دوز واکسن گذاشته‌اند؟ براساس آمار اعلام شده از سوی گمرکات کشور، واکسن‌های وارداتی 640کیلوگرم وزن داشته است و در مدت 10دقیقه هم ترخیص شده است. با وجود تردیدهای ایجاد شده، کیانوش جهانپور، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت در عقب نشینی آشکار از موضع قبلی مسئولان سازمان غذا و دارو درباره واردات 500هزار دوز واکسن در مرحله اول از روسیه، از ورود چند ده هزار دوز واکسن روسی به کشور خبر می‌دهند. گرچه به‌نظر می‌رسد مسئولان وزارت بهداشت درباره حجم دقیق محموله با شفافیت اظهارنظر نکرده‌اند اما سفیر کشورمان در روسیه می‌گوید: قرار است محموله‌های واکسن به فاصله هر 2 هفته یک‌بار به کشور ارسال شود. کاظم جلالی می‌گوید: محموله دوم واکسن تا آخر بهمن و محموله سوم تا ۱۰ اسفند راهی تهران می‌شود. این روند هر 2 هفته و یک‌ماه یک‌بار ادامه خواهد داشت تا سهمیه خریداری شده تکمیل شود. در این میان سیدعلی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران نیز به همشهری می‌گوید: نمی‌توان براساس وزن اعلامی از سوی گمرکات کشور مشخص کرد که چه مقدار واکسن در این مرحله وارد کشور شده است: باید بدانیم واکسن‌های ارسالی به کشور ویال بوده‌اند یا کیفیتی دیگر دارند. ممکن است مقدار واکسن ارسال شده رقیق شده باشد که نیاز به کم کردن غلظت آن باشد. به این دلیل نمی‌توان دقیق اعلام کرد که چه اندازه واکسن وارد کشور شده است.

قیمت فروش واکسن روسی به ایران
گرچه حرف و حدیث‌ها درباره واکسن اسپوتنیک‌وی روسی، در فضای مجازی داغ است اما کشورهای زیادی برای خرید این واکسن دست به‌کار شده‌اند و آنطور که مسئولان سازمان غذا و دارو اعلام کرده‌اند، ایران هم تلاش کرده است از این واکسن خرید داشته باشد. اما قیمتی که در قرارداد فروش واکسن به ایران مدنظر قرار گرفته، چقدر است و کشورمان برای خرید واکسن تا چه اندازه هزینه کرده است؟ به‌گفته یک منبع آگاه درسازمان غذا و دارو که اظهاراتش را یکی از سایت‌های معتبر حوزه بهداشت و درمان بازتاب داده است، هر دوز واکسن کرونای روسی اسپوتنیک‌وی برای فروش به ایران زیر ۱۰دلار قیمت‌گذاری شده است. با توجه به اینکه واکسن روسی باید در 2مرحله به افراد تزریق شود، دولت باید برای هر فردی که واکسن دریافت می‌کند، کمتر از 20دلار هزینه کند. گرچه مسئولان وزارت بهداشت اعلام کرده‌اند؛ واکسن وارداتی برای گروه‌های پرخطر رایگان است و هزینه‌ای از این بابت از کسی دریافت نمی‌شود اما عدد کمتر از 10دلار برای هر دوز واکسن را رئیس سازمان غذا و دارو در حد عرف بین‌المللی می‌داند و می‌گوید: قیمت واکسن خریداری شده از روسیه هم در حد عرف بین‌الملل است. نه گرانتر خریده‌ایم، نه ارزانتر.
با ورود نخستین محموله خارجی و با تردیدهایی که درباره این واکسن وجود دارد، برخی از گروه‌هایی که در اولویت قرار دارند ممکن است تمایلی به تزریق آن نداشته باشند. تردیدهایی که برخی از اظهارنظرهای مسئولان بهداشت وزارت بهداشت هم به آن دامن زده است. به‌عنوان نمونه، معاون بهداشت وزارت بهداشت نمی‌تواند تضمین کند که واکسن‌های وارداتی عوارضی نداشته باشند. علیرضا‌رئیسی تأکید می‌کند؛ چون واکسن مرحله چهارم کارآزمایی را نگذرانده است، شرکت سازنده مسئولیتی درباره عوارض ناشی از آن ندارد: مسئولیت تزریق این واکسن با هر فردی است که آن‌ را دریافت می‌کند. ممکن است این واکسن در برخی افراد عوارضی هم ایجاد کند، اما تزریق این واکسن داوطلبانه است و سازمان غذا و دارو هم آن‌ را تأیید کرده است. چون این واکسن فاز۴ را نگذرانده، هیچ مسئولیتی بابت عوارض و مرگ احتمالی متوجه شرکت سازنده نیست. این مقام مسئول در وزارت بهداشت ادامه می‌دهد: برنامه‌ای برای گرفتن رضایت‌نامه نداریم. هر کس دوست داشته باشد، می‌تواند واکسن بزند و اجباری در این‌باره برای کسی نیست. بنابراین اگر کسی در اولویت تزریق واکسن باشد، می‌تواند بزند یا نزند.

اولویت تزریق واکسن خارجی با چه کسانی است؟
با ورود نخستین محموله واکسن خارجی به کشور، این پرسش مطرح است که کدام افراد در اولویت تزریق واکسن خارجی قرار می‌گیرند. آنطور که وزارت بهداشت در گذشته اعلام کرده است، واکسن وارداتی پس از تأیید کمیته اخلاق و مجوز سازمان غذا و دارو به افراد وگروه‌هایی که از قبل اولویت بندی آنها برای تزریق واکسن مشخص شده است تزریق می‌شود. بر این اساس، واکسن وارداتی برای کادر درمان، سالمندان ساکن در آسایشگاه‌ها و جانبازان و در ادامه سایر سالمندان براساس اولویت‌ها واکسینه خواهند شد.