کیفیت زندگی محور توسعه تهران

سیدمهدی معینی- شهرساز

پاریس در سال های نه چندان دور قرار است به شهر 15 دقیقه‌ای تبدیل شود. خانم «آن ایدالگو» شهردار این شهر اروپایی، طرحی را مورد توجه قرار داده است که بر اساس آن، همه نیازهای روزانه شهروندان با دوچرخه  یا پیاده و ظرف مدت  15 دقیقه در دسترس  مردم قرار می گیرد. هدف این کار هم کاهش استفاده از خودرو است و سبب می شود دی اکسید کربن کمتری تولید و هوا تمیز‌تر شود. همه شهرهای اروپایی امروزه وابستگی خود به خودرو را کمتر و کمتر کرده و در مقابل، استفاده از دوچرخه و تاکید بر پیاده‌محوری را برای همه ساکنان شهرها ، بیشتر و بیشتر می کنند.
در دوره اخیر مدیریت شهری تهران، اقداماتی در زمینه مناسب‌سازی این شهر برای زندگی و افزایش کیفیت زندگی، مورد توجه قرار گرفته‌است؛ مجموعه اقداماتی که به هم وابسته هستند و باید در سطح محلات شهر به اجرا درآیند. یکی از طرح‌هایی که می‌تواند به تغییر در شهر تهران منجر شود، افزایش دسترسی محلی است. این ایده به جای این که از سطح شهر آغاز شود ، باید همه خدمات و تمرکزش را  روی موضوع دسترسی محلی مردم برای انجام امور قرار دهد. این در حالی است که متاسفانه اکنون در هر نقطه و محله پایتخت مشوق های لازم برای خودرو محوری حتی برای انجام کارها و تامین نیازهای روزانه مثل خرید نان و شیر و ... وجود دارد.
موضوعی که دلیل عمده آن، به سبک زندگی و عادت‌های ما بر می‌گردد . ضمن اینکه دسترسی شهروندان به نیازهای روزمره نه تنها ساده و  راحت نیست ، بلکه با موانع بی شمار فیزیکی و حتی ایمنی مثل روشنایی،عرض معابر و ... رو به رو است. به همین خاطر، اشتیاقی برای استفاده از دوچرخه و یا پیاده روی بین شهروندان دیده نمی شود. پیشنهاد توسعه دسترسی به خدمات در محلات قرار است  در چند محله به طور پایلوت به اجرا درآید.
توسعه شهر باید از سطح محلات و امکان دسترسی شهروندان در محلات شروع شود. ضمن اینکه اگر همزمان با آن،  ایده  تی. او. دی ( توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی ) هم در سطح شهر و منطقه اجرا شود، دسترسی محلات در یک هاب منطقه‌ای برقرار می شود و خدمات فرامحلی می تواند در حد منطقه با دسترسی آسان برای افراد با دوچرخه، پیاده و یا حمل و نقل عمومی  فراهم شود. ضمن اینکه میدانگاه‌ها که در برخی مناطق شهر تهران به اجرا درآمده نیز یک حلقه مفقوده از این طرح بزرگ است. به طور کلی،بحث میدانگاه، تی. او. دی ، خیابان کامل ، توسعه محلی و مناسب سازی باید همه همزمان و توام در کنار هم  اجرا شوند.  اقداماتی که در این مباحث شهرداری تهران به آن توجه کرده، هر یک حلقه ای هستند که اگر شکل بگیرند و محقق شوند، می تواند سبک زندگی گذشته و قدیمی ما - که وابستگی کمی به خودرو  داشت- را  بار دیگر احیا کرده  و زندگی در شهر را به انسان محوری و  محله محوری نزدیک کند..
همانطور که می دانیم،شهر از پروژه های بزرگ و کوچک تشکیل شده است. در سه دهه گذشته  توسعه بزرگراه ها ، توسعه شهر در مقیاس کلان، مثل مال ها، پارک های بزرگ و...درست یا غلط کم و بیش اجرا شده است؛حالا نوبت اجرای طرح هایی است که شهرداری تهران در این سال‌ها به طور ویژه به آنها توجه کرده و در اولویت قرار داده است. پروژه های بزرگی که نام برده شد، کیفیت زندگی ما را در سطح محلات محقق نمی کند، اما طرح های کوچک مقیاس محله‌ای حتما  افزایش کیفیت زندگی برای ساکنان محله ، افزایش احساس تعلق و هویت محلات را به دنبال خواهدداشت.
در گذشته، طرح های بزرگ مثل  بزرگراه ها و شریان ها،  محله های شهر را به چند قطعه تقسیم کرده و بین مردم محلات فاصله فیزیکی ایجاد کرده است.بنابراین اگر بخواهیم محلات را نه به سبک و سیاق سابق و به شکل نمادین احیا کنیم ، باید از یک جایی دسترسی مردم به امکانات روزمره شان را فراهم کنیم تا پس از آن، محله احیا شود و خود به خود شکل بگیرد.
با توجه به شناختی که از مدیران شهری و شورای شهر دارم، بر این باورم  که نگاه ها به سمت مسائل کیفی است. شاید برخی این سوال را مطرح کنند که مدیریت شهری در این دوره چه کار کرده؟ چرا اقدام نمادینی ندارد ؟! اما من در دفاع از مجموعه مدیریت شهری  می گویم ، همین‌قدر که کاراشتباه و تخریب و ویرانگری در شهر انجام نشده،جای قدردانی دارد.چرا که خلاقیت در ارتقای کیفیت است .  اگر ما بتوانیم کیفیت زندگی  ،هویت بخشی و اثرگذاری در ساکنان محله‌های شهری را به وجود بیاوریم کار بزرگی را انجام داده ایم.  به‌نظر می رسد شهرداری تهران در حال حاضر ، هم تمایل و هم  تفکر بهتری نسبت به توسعه کیفی شهر دارد .