ترجمه قرآن کریم به زبان ایرلندی

آرش نهاوندی_روزنامه نگار

از نخستین ترجمه قرآن به زبان‌ لاتین حدود یک‌هزاره گذشته است و تا‌کنون قرآن در قاره‌های گوناگون به زبان‌های زیادی ازجمله زبان‌های آفریقایی نیز ترجمه شده است. اخیرا اما در ایرلند، گابریل روسنزاستوک، نویسنده، شاعر، نمایشنامه‌نویس و عضو انجمن هنرمندان این کشور در حال به ثمر رساندن ترجمه قرآن کریم به زبان ایرلندی است. این ترجمه که به یکی از کهن‌ترین زبان‌های اروپایی در حال انجام است، در سال2021 در دسترس خوانندگان قرار خواهد گرفت. گابریل روسنزاستوک، نویسنده ایرلندی در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری عنوان کرد که درصدد است ترجمه کلام‌الله مجید به زبان ایرلندی را از هر طریق ممکن پیش از پایان سال2020 به اتمام برساند: «اطمینان دارم نسخه قرآن مقدس در سال آینده در دسترس خوانندگان قرار می‌گیرد. قرآن مجید به زبان ایرلندی قرار است توسط انتشارات «فاس»، یک مؤسسه انتشاراتی ژزوئیت، در سال2021 در ایرلند به چاپ برسد.» گابریل روسنزاستوک در این گفت‌وگو علاوه بر توضیح درباره دلایل ترجمه قرآن کریم به زبان ایرلندی و راه درازی که در این زمینه پیموده، به زمینه‌های آشنایی‌اش با اسلام و علاقه‌ و اشتیاق خویش به اشعار مولوی و سلطان‌ولد و همچنین تبحرش در زمینه سرودن اشعار «هایکو» نیز اشاره می‌کند.

مادر ایرلندی، پدر آلمانی
روسنزاستوک که پدرش پزشک و نویسنده‌ای بوده که در زمان جنگ جهانی دوم در ارتش آلمان خدمت می‌کرده، درباره پیشینه خانوادگی خود چنین می‌گوید: «در سال1949 در ایرلند پسا دوران استعمار متولد شدم. مادرم ایرلندی و پدرم آلمانی بود. در دوبلین (پایتخت جمهوری ایرلند) زندگی می‌کنم و با «اتین کلریج» ازدواج کرده‌ام و دارای 4فرزند هستم.»  گابریل روسنزاستوک می‌گوید که سیدسیرج حیدر زیدی، کارگردان، تهیه‌کننده، بازیگر و نویسنده هندی، الهام‌بخش او در ترجمه قرآن کریم به زبان ایرلندی بوده است. روسنزاستوک که علاوه بر نویسندگی و شاعری، در ترجمه نیز مهارت دارد، می‌گوید: «سال‌ها قبل سیرج زیدی به من گفت به‌نظرش خیلی خوب خواهد بود که قرآن مجید به زبان ایرلندی که نخستین زبان رسمی ایرلند است، ترجمه شود. در آن زمان، رضایت خود را نسبت به انجام این کار بزرگ ابراز کردم؛ چراکه متوجه شدم فرصتی برای فراگیری زبان عربی در جایی مانند قاهره، پایتخت مصر برایم فراهم شده است.» او درباره اینکه چرا در آن زمان فرصت ترجمه قرآن کریم را پیدا نکرد، می‌گوید: «متأسفانه در آن زمان مشکلات، کارها و تعهدات خانوادگی زیادی برایم پیش آمده بود که نتوانستم کار ترجمه قرآن کریم را پی بگیرم، اما سال‌ها بعد، زمانی که در کتابفروشی یک موزه در «مومبای» (بمبئی) حضور داشتم، از این کتابفروشی کتابی به نام «گوهرهای اسلام» خریداری کردم. تا پیش از این، من روی خیلی از جنبه‌های فرهنگ هند مطالعه و کار کرده و یکی از نوشتارهای کهن این سرزمین به نام «آشتاواکرا گیتا» را به زبان ایرلندی ترجمه کرده بودم، اما پس از خرید کتاب «گوهرهای اسلام»، گویی یک فرشته با من سخن می‌گوید و احساس کردم که زمان ترجمه قرآن مقدس به زبان ایرلندی فرارسیده است.» قرآن کریم کتابی است که به حضرت محمد(ص) به‌صورت وحی نازل شده و همه منابع از این کتاب آسمانی در زبان عربی، یکسان هستند، اما به‌دلیل فاخر بودن نثر قرآن‌کریم و دشواری‌های ترجمه و ارائه معانی اصلی قرآنی برای انگلیسی‌زبانان و بازگرداندن دقیق آیات کلام‌الله مجید به زبان انگلیسی، منابعی چند از قرآن به این زبان ترجمه شده است. گابریل روسنزاستوک درباره چگونگی یافتن منابع انگلیسی برای شروع این کار بزرگ نیز می‌گوید: «در اینترنت منابعی به زبان انگلیسی در ذیل مجموعه منابع عربی قرآنی پیدا کردم. این به آن معنا بود که می‌توانستم ترجمه‌ای بدون خطا و ابهام از قرآن کریم به زبان ایرلندی ارائه دهم. در این مجموعه منابع قرآنی دست‌کم 7ترجمه از قرآن کریم وجود داشت که می‌توانست راهگشای کار ترجمه من باشد.» این شاعر و مترجم ایرلندی ضمن اشاره به اهمیت ترجمه صحیح و دقیق قرآن کریم، درباره زبانی که برای ترجمه کتاب آسمانی مسلمانان انتخاب کرده بود نیز می‌گوید: «این 7ترجمه انگلیسی موجود در مجموعه منابع عربی قرآنی، اصلی‌ترین منابع من بودند و من همچنین درصورت نیاز به ترجمه‌های دیگر نیز رجوع می‌کردم. مجموعه منابع عربی قرآنی موجود دارای تمام منابعی است که یک مترجم به آن نیاز دارد.» 

آشنایی با اسلام از طریق اقبال لاهوری
روسنزاستوک درباره آشنایی‌اش با اسلام روایت جالب و شیرینی ارائه می‌دهد. او در این‌باره می‌گوید:« من 2نسخه از کتاب‌های اقبال لاهوری که اغلب او را پدر مذهبی پاکستان نیز توصیف می‌کنند، خریده بودم و برای نخستین‌بار از طریق کتاب‌های وی با اسلام آشنا شدم.» او همچنین با اشاره به علاقه‌اش به شعر عرفانی نیز می‌گوید: «در تمام زندگی‌ام به شعر صوفیانه علاقه داشتم و در وبلاگ خود نسخه‌های اشعار کلاسیک خود را که به سبک عرفانی سروده بودم، ذخیره کرده‌ام. من از سریالی که نتفلیکس درباره «یونس امره» (شاعری که در اصلیتش تردید وجود دارد و برخی از منابع او را ایرانی و برخی وی را اهل آناتولی ترکیه می‌دانند) ساخته، لذت می‌برم.

علاقه به مولوی، سلطان‌ولد و هایکو 
گابریل روسنزاستوک از علاقه‌اش به مولوی و سلطان‌ولد، فرزند مولانا چنین می‌گوید: «عجیب نیست که پرمخاطب‌ترین شاعر آمریکا، شاعرانی نظیر رابرت فراست، امیلی دیکنسون و لانگفلو نباشند. پرمخاطب‌ترین شاعر در آمریکا کسی نیست جز مولانا جلال‌الدین رومی بلخی. البته در غرب، وی را بیشتر می‌شناسند و فرزندش سلطان‌ولد زیر سایه پدر از نظرها دور مانده است. او در شعری می‌گوید: خود را برابر یکتای متعال هیچ پندار، اینگونه هزاران جهان مادی از ذهنت برون خواهد شد. من امروز به این شعر سلطان‌ولد اعتقاد دارم و باور دنیای هنری خود را نیز براساس مضامین همین شعر شکل داده‌ام.» روسنزاستوک را بیشتر به‌عنوان یک شاعر و مترجم دوزبانه در عرصه بین‌المللی می‌شناسند؛ البته همانگونه که خودش نیز اذعان دارد، او در ژانرهای دیگر ادبی نظیر تانکا و هایکو که ریشه در کشور ژاپن دارند نیز تخصص دارد. روسنزاستوک می‌گوید که فعالیت او به این حوزه‌ها محدود نمی‌شود و در عرصه رمان‌نویسی، نمایش‌نویسی، داستان‌های کوتاه و داستان کودکان نیز دستی دارد. او درباره نگرشش به ژانر ادبی هایکو (اشعار کوتاه چند بیتی که ریشه در ادبیات ژاپن دارند) نیز می‌گوید: «برخی از عرصه‌های ادبی، نظیر ژانر هایکوی تصویری دارای یک بعد روحانی هستند.» (این ژانر درواقع هنر افزودن یک عکس یا نقاشی به یک قطعه شعر نوشتاری هایکوست). روسنزاستوک را همچنین به‌عنوان یکی از بزرگان شعر هایکو در اروپا می‌شناسند. خود او در این‌باره می‌گوید: «در طول سال‌های سال با پشتکار و جدیت تلاش کردم به جایگاه بالایی در زمینه شعر هایکوی تصویری دست پیدا کنم. من برای رسیدن به این هدف، با عکاس‌های زیادی کار کردم که یکی از آنها «ران روسنزاستوک» عکاس بزرگ آمریکایی بود.» (وی نسبتی با گابریل روسنزاستوک ندارد).

زبانی در خطر فراموشی
گابریل روسنزاستوک درباره تخصص اصلی‌ خود در زمینه نویسندگی به همشهری می‌گوید: من یک نویسنده دوزبانه هستم. زبان ایرلندی نیز انتخاب من برای برقراری ارتباط ادبی با مخاطبانم است. این زبان قدیمی‌ترین زبان اروپایی پس از زبان‌های لاتین و یونانی است. این زبان همچنین یکی از زبان‌هایی است که در معرض خطر فراموشی قرار دارد. زبان ایرلندی زمانی زبان رسمی ایرلند بوده و همگان به آن سخن می‌گفتند. (امروز نیز جمهوری ایرلند از این زبان به‌عنوان زبان رسمی کشور حمایت می‌کند و در ایرلند شمالی نیز به این زبان سخن می‌گویند. در اتحادیه اروپا هم زبان ایرلندی به‌عنوان یکی از زبان‌های رسمی شناخته شده است.) روسنزاستوک درباره تفاوت زبان ایرلندی با زبان انگلیسی نیز می‌گوید: «از میان این دو زبان، ایرلندی کهن‌تر است؛ چراکه به خانواده زبان‌های سلتی تعلق دارد و همه این زبان‌ها در معرض خطر فراموشی هستند. از چند دهه اخیر تا به امروز در جای‌جای دنیا زبان‌های قدیمی در معرض خطر انقراض هستند. بشر از دنیای امروز که شورش‌ها، بی‌عدالتی‌ها، جنگ‌ها و فقر و نابرابری، کوچ‌های اجباری، قحطی و بیماری کرونا آن را دربرگرفته احساس ناامیدی می‌کند. در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد که روزنامه‌ها و تلویزیون‌ نیز مملو از اخباری درباره انقراض زبان‌های باستانی شده باشد. من اخیرا مقاله‌ای نوشته‌ام درباره اینکه چرا بخش مهمی از مردم ایرلند، دیگر ایرلندی صحبت نمی‌کنند. شاید بتوان در یک کلمه دلیل آن را توضیح داد: «استعمار». بسیاری از معتقدان به معجزات الهی بر این باورند که زبان ایرلندی هیچ‌گاه از بین نخواهد رفت.»