منشأ اثری برای ترجمه آثار متفکران

هومن حمدان ـ ویراستار

احتمالا دوستان دست‌اندرکار دیگر ترجمه‌های کتاب اسلاوی ژیژک در مورد کووید- 19، از محتوای کتاب صحبت کرده و در مورد فصل‌های آن توضیح داده‌اند.
من اگر اجازه بدهید ترجیح می‌دهم در مورد موضوع دیگری صحبت کنم. اینکه چطور می‌شود ترجمه یک کتاب روز دنیا را کمی پس از انتشار در خارج چاپ کرد. این موضوع را انتخاب کردم چون در کنار استقبال گسترده‌ای که از «عالمگیر» شد، شاهد انتقادهایی هم بودیم که چرا اصلا به این سرعت اسلاوی ژیژک این کتاب را نوشته و چرا شما بدون فوت وقت موفق شده‌اید ترجمه فارسی آن را عرضه کنید.
اولا باید بگویم نه مسئولیت این امر با من است که چرا اسلاوی ژیژک به این سرعت در مورد یک مسئله جهانی کتاب نوشته است و نه فکر کنم خود اسلاوی ژیژک ناتوان باشد از خود دفاع کند. احتمالا با آن ستیهندگی و گزندگی که زبانش دارد اگر بخواهد جواب سرعت عملش را به منتقدان بدهد اثری از خرده‌گیران بر عالم به جا نماند.
همین بس که شاید همین کار اسلاوی ژیژک برای برخی از متفکران ما درسی باشد تا بتوانند در مورد مسائل روز به‌صورت عینی نه انتزاعی نظریه‌پردازی کنند و این جرأت را داشته باشند که در مقام یک دلقک (با تعبیر لشک کولاکوفسکی) و نه یک کاهن اعظم به جنگ مسائل بروند و پذیرای نقد و اعتراض هم باشند. همه ما می‌دانیم هر چه اسلاوی ژیژک در این کتاب گفته نه‌تنها درست نیست بلکه قابل نقد و البته تامل است.
اما می‌رسیم به بحث اصلی؛ اینکه شما اصلا غلط کرده‌اید این کتاب را به این سرعت ترجمه کرده‌اید. خب ما فکر کردیم از این کتاب استقبال خوبی می‌شود و شد. اما آیا شما هم در کنار ما بودید ببینید کار ترجمه فارسی چطور پیش رفت.
اولا کتاب نیست و کتابچه است و 96 صفحه بیش نیست. ثانیا برای یک مترجم باسابقه روزی 8 صفحه ترجمه‌کردن سخت نیست به شرطی که کتاب نثر ساده و روانی داشته باشد. از قضا عالمگیر نثر ساده‌ای دارد. پی‌دی‌اف کتاب 6 اردیبهشت به ما رسید. همان‌روز با مترجم که تازه ترجمه کتابی را به پایان رسانده بود به این نتیجه رسیدیم که این کتاب را به‌صورت فرجه‌ای کوتاه‌مدت تا کتاب بعدی کار کنیم. ترجمه کتاب 17اردیبهشت تمام شد اما مترجم 2 روز هم متن فارسی را ویرایش کرد. روز بیستم کتاب را 3 بار نمونه‌خوانی و بیست و یکم کتاب را صفحه‌بندی کردیم. محض اطلاع اینکه خیلی از مترجمان عزیز با کامپیوتر کار می‌کنند و متن را تایپ‌شده به صفحه‌آرا می‌رسانند. بله در جواب به دوستانی که به‌صورت مضحکی بسیار ناراحتند چرا این بار یک کتاب مدت کمی در صف مجوز بوده است باید بگویم در سایت فیپا شما می‌توانید در توضیحات بنویسید لطفا با توجه به به‌روز‌بودن مسئله این کتاب در بررسی آن تعجیل بفرمایید. خب ما این کار را کردیم. در طول ترجمه با طراح صحبت و طرح جلد را آماده کردیم. 3 روز بعد مجوز داده شد و کتاب را چاپ کردیم.
یک نکته دیگر می‌ماند. اسلاوی ژیژک برخی از بخش‌های کتاب را در قالب مقالاتی در اسفند سال پیش منتشر کرده بود. پس باز هم نمی‌توان خرده گرفت که چرا مترجمان سریع عمل کرده‌اند.
نه سرعتی در کار بوده است و نه لابی و پارتی‌بازی‌ای! هر چه بوده همه به این فکر کرده‌ایم که یک کتاب روز را که به مسئله‌ای پرداخته است که همه با تمام وجود خطرش را احساس کردیم به فارسی‌زبانان ارائه دهیم. همه خوش‌خیال بودیم که کرونا به‌زودی خواهد رفت؛ پس این کتاب را به وقتش بخوانیم. قصه ترجمه‌های فارسی کتاب پاندمیک این است و من یکی، از طرف خودم به‌عنوان دست‌اندرکار نشر یکی از ترجمه‌ها از بابت این کتاب نه افتخار می‌کنم نه از کسی معذرت می‌خواهم.
عالمگیر به چاپ پنجم رسید. امیدوارم ترجمه ما و ترجمه‌های دیگر بتوانند منشأ اثری برای ترجمه آثار متفکران مهم دنیا باشند. تنها سود واقعی همین ارزیابی و نقد ترجمه‌ها و صدالبته آرای اسلاوی ژیژک است.