خیز آمریکا برای قطع زنجیره تأمین از چین

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

تشدید بحران کرونا در آمریکا و ناتوانی دولت در مدیریت بحران باعث شده تا طی روزهای اخیر بار دیگر انگشت اتهام دولت این کشور به سمت چین به‌عنوان مقصر این وضعیت نشانه رود؛ شرایطی که مخالفان پکن را در کاخ سفید در موقعیت برتر قرار داده و اکنون آنها هستند که عنان سیاست‌های تجاری دولت ترامپ را در دست گرفته‌اند.
در 2سال گذشته،  دونالد ترامپ یک جنگ تجاری بی‌سابقه را با رقیب تجاری اصلی آمریکا یعنی چین به راه انداخته اما لابه‌لای این جنگ،  دو طرف بارها با یکدیگر بر سر میز مذاکره هم نشسته‌اند. این مذاکرات همزمان با افزایش فشار بر دولت چین با اعمال تعرفه‌های جدید روی کالاهای چینی همراه بوده است. وضعیتی که نشان می‌دهد سیاست‌های تجاری آمریکا در قبال چین متاثر از کشمکش بین یک گروه مخالف پکن و یک گروه موافق با مماشات در برابر پکن است.
دونالد ترامپ طی این مدت روی حدود 70درصد از کالاهای وارداتی از چین یعنی کالاهایی به ارزش 370میلیارد دلار،  تعرفه‌های گوناگون تا 25درصد اعمال کرده است. او بارها تهدید کرده که قصد دارد این تعرفه‌ها را تا 50درصد هم افزایش دهد. شرکت‌های آمریکایی طرف قرارداد با چینی‌ها آسیب بسیاری از این سیاست دولت ترامپ دیده‌اند اما به‌نظر نمی‌رسد رئیس‌جمهور آمریکا به‌خاطر این شرکت‌ها تصمیمی برای بازگشت از مسیر خود داشته باشد.
در روزهای اخیر،  تلاش دونالد ترامپ و وزیر خارجه‌اش برای مقصر نشان دادن چین در بحران کرونا که همه جهان را درگیر خود کرده،  افزایش یافته است؛ تلاشی که به‌نظر می‌رسد در راستای سیاست‌های تجاری آمریکا در قبال چین قرار می‌گیرد. وزیر خارجه آمریکا در تازه‌ترین اظهارنظر خود در این رابطه روز یکشنبه در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی ای‌بی‌سی ادعای انتشار ویروس کرونا از آزمایشگاهی در چین و دست ساز بودن آن را تکرار و تأکید کرد: «شواهد قابل توجهی وجود دارد که نشان می‌دهد این ویروس از آزمایشگاه ووهان آمده است.» سخنان مایک پمپئو در ادامه سخنان هفته گذشته ترامپ قرار می‌گیرد که ضمن متهم کردن چین به پنهانکاری در مورد شیوع کرونا،  منشا این ویروس را آزمایشگاه ویروس‌شناسی شهر ووهان دانست. او گفته که این ویروس به اشتباه یا به عمد از این آزمایشگاه منتشر شده است و به‌زودی حقایق مشخص می‌شود.
ادعای مقام‌های عالی‌رتبه آمریکا در مورد انتشار ویروس از آزمایشگاه شهر ووهان در حالی مطرح می‌شود که نهادهای اطلاعاتی آمریکا و سازمان بهداشت جهانی در گزارش‌های جداگانه،  فرضیه دست‌ساز بودن ویروس را رد کرده‌اند. خبرگزاری رویترز اما دیروز در گزارشی از برنامه دولت ترامپ برای انتقال کارخانه‌های آمریکایی از خاک چین به خاک آمریکا یا کشورهای دیگر و همچنین قطع زنجیره تامین قطعات مورد نیاز صنایع آمریکایی از چین خبر داد؛ برنامه‌ای که دلایل شدت گرفتن اتهام‌زنی‌های مقام‌های آمریکایی علیه پکن را مشخص می‌کند. رویترز به نقل از معاون اقتصادی وزیر خارجه آمریکا نوشته که این کشور طی ماه‌های اخیر مشغول تهیه طرحی برای کاهش وابستگی اقتصاد خود به چین بوده و اکنون بحران کرونا فرصت مناسبی برای تسریع پیشبرد این طرح فراهم کرده است. به نوشته رویترز،  وزارت خارجه آمریکا و وزارت خزانه‌داری این کشور همزمان مشغول تهیه طرح‌هایی برای اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه پکن و اعمال فشار به شرکت‌های آمریکایی برای خارج کردن خطوط تولید و زنجیره تامین‌شان از چین هستند.
رویترز به نقل از یکی از مقام‌های دولتی در آمریکا نوشته است: «توفان کرونا در بهترین زمان ممکن از راه رسید و نشان داد همه نگرانی‌ها در مورد چین درست است. افراد سودهایی که فکر می‌کنند از تجارت با چین به‌دست آورده‌اند را اکنون باید چند برابر بیشتر ضرر کنند.»

آمریکا به‌دنبال شبکه‌سازی‌ بدون چین
به نوشته رویترز،  طبق دستور ترامپ،  تمامی نهادهای درگیر تجارت خارجی مشغول کار روی طرح تازه دولت برای قطع زنجیره تامین از چین هستند. در این راستا قرار است شبکه‌ای متشکل از شرکای قابل اعتماد برای آمریکا تحت عنوان «شبکه شکوفایی اقتصادی» تشکیل شود. این شبکه از شرکت‌های خارجی در زمینه‌های مختلف از بازرگانی داخلی،  ساخت‌وساز و انرژی تا تحقیقات،  آموزش و تجارت الکترونیکی را شامل می‌شود. این شبکه قرار است بدون حضور چین و از کشورهایی تشکیل شود که توانایی تامین زنجیره تولید را دارند. آمریکایی‌ها تاکنون با استرالیا،  هند،  ژاپن،  نیوزیلند،  کره‌جنوبی و ویتنام برای ورود به این شبکه وارد مذاکره شده‌اند.
از سوی دیگر برخی کشورهای آمریکای لاتین نیز خود برای حضور در این شبکه اعلام آمادگی کرده‌اند. کلمبیا که طی سال‌های اخیر سعی کرده سیاست‌های خود را با سیاست‌های دولت ترامپ تنظیم کند،  به دولت آمریکا پیشنهاد داده با خارج کردن شرکت‌ها و کارخانه‌های خود از چین،  آنها را به خاک این کشور منتقل کند.

فاصله حرف تا عمل
چین در سال 2010با پشت سر گذاشتن آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده کالا در جهان،  در صدر فهرست قرار گرفت. طبق آمار منتشر شده از سوی سازمان ملل،  این کشور در سال 2018به تنهایی مبداء 28درصد از کالای تولیدی در جهان بوده است؛ موقعیتی که در بحران اخیر به خوبی نمایان شد. دوربین‌های حرارتی و تب‌سنج‌های چینی اکنون در اغلب کشورهای جهان دیده می‌شوند. بسیاری از کشورها ازجمله کشورهای اروپایی و حتی آمریکا با انجام پروازهای متعدد،  تجهیزات بیمارستانی و لوازم حفاظتی مخصوص کادر درمان خود را طی هفته‌های اخیر از چین تامین کرده‌اند. بسیاری از غول‌های تجاری آمریکا سرمایه‌گذاری اصلی خود را در خاک چین کرده‌اند و نه‌تنها برای تولیدات خود به نیروی کار ارزان چینی نیازمندند،  بلکه به بازار مصرف 1.4میلیارد نفری چین نیز وابسته شده‌اند. رویترز به نقل از داگ باری،  سخنگوی شورای تجاری آمریکا و چین آورده است: «با توجه به تجربه شیوع ویروس کرونا و آسیبی که اقتصاد دنیا از این بحران دیده است،  تنوع بخشی در زنجیره تامین اهمیت بیشتری پیدا می‌کند اما هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که بتوان گفت شرکت‌های آمریکایی همگام با دولت به‌دنبال خارج کردن خطوط تولید از چین هستند.» جان مورفی نایب‌رئیس اتاق بازرگانی آمریکا نیز گفته است: «ساخت کارخانه‌های جدید و انتقال خطوط تولید به آمریکا بین 5تا 8سال زمان نیاز دارد و ما نگران آن هستیم که مقام‌های دولتی بدون توجه به واقعیت‌ها،  تصمیم‌گیری کنند.»  7‌ماه مانده به انتخابات آمریکا،  قطع وابستگی اقتصادی به چین،  قطع زنجیره تامین از این کشور و انتقال کارخانه‌ها به خاک آمریکا در حال تبدیل شدن به یکی از شعارهای اصلی دونالد ترامپ است. تجربه 4سال حضور او در کاخ سفید اما نشان می‌دهد همیشه سیاست‌های اعلامی او به نتیجه نهایی نرسیده است. بی‌نتیجه بودن برنامه‌های دولت ترامپ و مخالفان چین در واشنگتن برای تحت فشار قرار دادن شرکت چینی هواوی در جهان،  نمونه‌ای از این سیاست‌هاست.