مجید فراهانی |عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران :
در طول 110سالی که از ایجاد بلدیه در ایران گذشته، یکی از موضوعات مغفول‌مانده، استقلال مالی شهرداری‌ها به‌عنوان یک نهاد محلی بوده‌است. در تمام این سال‌ها دولت مرکزی همواره تمایل داشته که با کنترل اعتبارات، امکان اعمال حاکمیت متمرکز در شهرداری‌ها را داشته باشد. اما در سال1362 و در بحبوحه جنگ، به دلیل محدودیت منابع و اولویت صرف بودجه برای رفع بحران‌های اقتصادی دولت، مجلس بدون بررسی ابعاد و شرایط تامین مالی شهرداری‌ها و بدون توجه به مبانی نظری مالی شهرداری‌ها، استقلال مالی شهرداری‌ها را مصوب کرد. بر اساس این طرح بنا شد که شهرداری‌ها با واگذاری برخی اختیارات مالی به آنها خودکفا شوند، بند نافشان از دولت بریده شود و پس از آن، دیگر دولت به آنها کمک نکند.
اما با وجود تاکید برنامه پنجم بودجه بر تدوین نظام درآمدهای پایدار شهری، تاکنون هیچ لایحه‌ای از سوی دولت، تقدیم مجلس نشده است و این امر موجب شده که شهرداری‌ها برای تامین هزینه‌های جاری و عمرانی خود در اداره شهر، به فروش زمین روی بیاورند. در سال‌های اخیر بیش از نیمی از درآمدهای شهرداری‌ها مربوط به شهرسازی بوده اما افت ساخت‌وساز در سال‌های اخیر، موجب محدودشدن درآمدهای شهرداری‌ها شده و آنها را با مشکلات عمده مالی مواجه کرده است. ادامه این روند معیوب، نه‌تنها مفید نیست بلکه امکان‌پذیر هم نیست؛ پس شهرداری‌ها باید به سمت کسب درآمدهای جدید برای اداره شهرها پیش بروند. طبق اطلاعات موجود، در کلانشهرهای بزرگ دنیا، بین 20 تا 50درصد از درآمدهای شهرداری‌ها از طریق دولت تامین می‌شود؛ درآمدی که شهرداری تهران از آن محروم است؛ به گونه‌ای که دولت حتی سهم خود از توسعه مترو و بلیت آن را هم پرداخت نمی‌کند. شهرداری باید با توجه به قابلیت‌های شهر، به فکر کسب درآمدهای تازه و در عین حال پایدار باشد. اقداماتی که شهرداری در این راستا می‌تواند انجام دهد، به شرح زیر است:
پارک حاشیه‌ای: یک میلیون جای پارک حاشیه‌ای در تهران وجود دارد که می‌توان از آن به‌عنوان محل کسب درآمد استفاده کرد.
بازارچه‌های زیرزمینی و گسترش آنها نیز یکی دیگر از قابلیت‌های شهر تهران است.
فیبر نوری: هم‌اکنون استفاده از این امکان در سازمان ترافیک، محل درآمد خوبی برای مدیریت شهری است.
درآمدزایی سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه شهرداری: در شهرداری 23شرکت و 21سازمان برای کمک به بودجه شهرداری و درآمدزایی ثبت شده‌اند اما اکنون زیان‌ده هستند و سالانه از شهرداری کمک زیان دریافت می‌کنند. این بخش‌ها باید موظف شوند که ظرف یک سال به درآمدزایی برسند و دیگر از بودجه شهرداری استفاده نکنند.
در کنار افزایش درآمدهای جدید شهرداری، باید به فکر کاهش هزینه‌های آن نیز بود. امروز شهر، گران اداره می‌شود و بسیاری از پروژه‌ها با قیمت چندبرابری به انجام می‌رسد. لازم است از همه خدماتی که شهرداری‌ها ارائه می‌دهند (اعم از رنگ‌آمیزی، نصب داربست، نظافت شهر و... «فهرست آحاد بهای خدمات» تهیه و منتشر شود تا تمامی خدماتی که شهرداری در مناطق انجام می‌دهد و تمامی قراردادهایی که می‌بندد، بر اساس ارقام این فهرست انجام شود. اکنون شاهدیم که رقم و قیمت‌های قراردادها متفاوت است و هزینه‌ها به صورت سلیقه‌ای تعیین می‌شود. شفافیت و ایجاد رقابت در میان پیمانکاران برنده می‌تواند در نهایت منجر به کاهش هزینه شود.
افزایش بهره‌وری نیروی انسانی: با توجه به تراکم شدید نیروی انسانی در شهرداری تهران، برون‌سپاری بسیاری از کارها معنا ندارد. با توجه به فعالیت شرکت‌های وابسته به شهرداری و حضور نیروهای موجود و استخدامی، این افراد باید به نحوی ساماندهی شوند که خدماتی که شهرداری ارائه می‌دهد با بهره‌گیری از همین نیروها انجام شود. مجموعه این اقدامات و همچنین ایجاد فرصت‌های تازه‌تر و متناسب با زمان، می‌تواند شهرداری‌ها را به سمت پویایی بیشتر و خوداتکایی پیش ببرد.
