تأخیر در انقراض حیات‌وحش

زهرا رفیعی- خبر‌نگار

150 گونه از 1200گونه جانوری موجود در کشور در معرض انقراض هستند. بروز پاندمی کرونا اما فرصت احیای کوتاه همه اجزای سرزمین را فراهم کرد.
براساس آماری که سازمان حفاظت از محیط‌زیست اعلام کرده است، بین 15تا 20درصد گونه‌های جانوری در معرض خطر انقراض و بین یک تا 5درصد گونه‌های جانوری به‌شدت در معرض انقراض هستند. فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت‌ از طبیعت (IUCN) نیز بر این انقراض تأکید دارد.

کارشناسان چه می‌گویند؟
هوشنگ ضیایی، کارشناس برجسته حیات‌وحش ایران می‌گوید: هنوز آمار دقیقی از گونه‌های جانوری شاخص ایران همچون یوزپلنگ، گورخر و گوزن زرد وجود ندارد چه رسد به اینکه بدانیم گونه‌ای مثل حشره‌خوار شوش که هنوز کسی آن را ندیده، اما گونه در معرض انقراض است، در چه وضعیتی قرار دارد؟  از نظر محمد درویش، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، بهترین اثر پاندمی کووید 19، برعکس کردن شرایط همیشگی بود. به جای اینکه حیوانات در باغ وحش باشند، انسان‌ها در خانه‌هایشان در قرنطینه بودند. آزادی حیات‌وحش در فصل بهار که فصل زادآوری حیات‌وحش است، تنوع زیستی و تاب‌آوری اکوسیستم‌ها را افزایش داد و فرصت تنفس حیات‌وحش به‌صورت خواسته یا ناخواسته به طبیعت داده شد. به گفته او، همه‌ساله بین 700تا 1000 گونه جانوری و گیاهی در دنیا منقرض می‌شود و به‌نظر می‌رسد اگر روند پاندمی کرونا ادامه پیدا کند بخش عمده‌ای از این گونه‌ها از دسترس خارج نخواهند شد.
محمد درویش با اشاره به اینکه با کاهش سفرها در نوروز تلفات جاده‌ای حیات‌وحش که هرساله در نیمه اول فروردین به اوج می‌رسید کاهش چشمگیر یافت، به همشهری گفت: از مشهودترین نمود کووید‌19کاهش زباله در تفرجگاه‌ها و نبود آلودگی صوتی در طبیعت بود. از سوی دیگر اگرچه گروه‌های شکار در طبیعت حضور کمتری داشتند، اما جامعه محلی به‌دلیل فشارهای اقتصادی بر میزان تخریب جنگل‌ها و شکار افزود. پس روند رو به بهبود حیات‌وحش مقطعی است.

ایران فهرست قرمز ندارد
به جز فهرست قرمز IUCN، برخی کشورها با توجه به برآوردی که از وضعیت گونه‌های در معرض خطر خود انجام داده‌اند، ‌فهرست قرمز خاص خود را منتشر کرده‌اند تا توجه مردم و تصمیم‌گیران را به موضوع حفاظت از منابع‌ طبیعی جلب و از انقراض ‌گونه‌ها جلوگیری کنند. ایران اما هنوز چنین فهرستی را تهیه نکرده است.
اسماعیل کهرم، بوم‌شناس در این‌باره به همشهری می‌گوید: هنوز از گنجینه‌های گیاهی و جانوری خود بی‌اطلاعیم. حدود 70سال پیش کتاب «فلورا ایرانیکا» با ذکر 8هزار گیاه موجود در ایران منتشر شد و پس از آن کتاب جامع دیگری نوشته نشد. از تعداد خزندگان‌ هم اطلاع نداریم.  تخریب زیستگاه عامل اصلی انقراض در ایران است و از بین رفتن جنگل‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها بر سرعت انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری افزوده است.  به‌گفته اسماعیل کهرم، شاید کرونا از بین رفتن زیستگاه‌ها را کمی آهسته‌تر کرده است، ولی رودهای ایران همچنان با سموم و کودهای کشاورزی نابود می‌شوند و تالاب‌های کشور با صید و شکار بی‌رویه از دست می‌روند.
به گفته او، آزمایشگاه پیشرانه‌های جت ناسا اعلام کرده است، ایران سالانه 0.01درصد از رویشگاه‌های جنگلی خود را از دست می‌دهد که معنای آن نابودی کامل جنگل‌های ایران تا 100سال آینده است.