یادداشت
اجازه دهیم زمین هم کنار ما نفس راحتی بکشد
صدرالدین علی‌پور ـ مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران
در حالی به استقبال روز «زمین پاک» رفتیم که بیش از چندین دهه است خبرهای خوبی از زمین، محیط‌زیست، منابع آب و... به گوش نمی‌رسد و مروری هر روزه بر اخبار نشان می‌دهد که وضعیت این سیاره دوست‌داشتنی همچنان بسیار نگران‌کننده و بحرانی است.
دیروز در حالی در تقویم، روز جهانی «زمین پاک» نامگذاری شده بود که زمین، با انواع تخریب‌ها، آسیب‌ها و آلودگی‌هایی که ما به تنها پناهگاه‌مان تحمیل کرده‌ایم، وضعیت مناسبی ندارد و چالش‌هایی که هر روز با آن روبه‌روست، باعث نگرانی عمیق فعالان محیط‌زیست و اندیشمندان و صاحب‌نظران این حوزه شده است.
زمین سیاره‌ای زنده است که هر روز همراه با تک‌تک ما نفس می‌کشد اما روزی نیست خبر ناگواری درباره آن، مخابره نشود؛ اخباری که تک‌تک‌شان باعث پریشانی و تشویش درباره آینده زمین‌مان است.
انتخاب روزی در تقویم جهانی با عنوان «زمین پاک» که 5 دهه پیش صورت گرفت، قطعا برخاسته از همین حساسیت‌ها و نگرانی‌ها درباره آینده این کره دوست‌داشتنی و آسیب‌هایی بود که بر پیکره آن و محیط‌زیست وارد کرده‌ایم.
قطعا در این 5دهه، فعالان محیط‌زیست، دوستداران زمین و گروه‌های مردم‌نهاد با برگزاری کمپین‌ها، همایش‌ها و کارگاه‌های آموزشی تلاش‌های بسیاری کرده‌اند اما با همه این اقدامات تحسین‌برانگیز، هنوز شاهد تداوم آلودگی‌ها، زخم‌ها و گزندها هستیم؛ به قول سعدی: «بس در طلبِ تو دیگِ سودا/ پختیم و هنوز کارِ ما خام».
فعالیت‌های انسانی، باعث شده است شرایط زیست برای همه گونه‌های ساکن در زمین با دشواری جدی همراه شود؛ بخشی از این آلاینده‌ها و تخریب‌ها حاصل زندگی در دوره مدرن، گسترش شهرها و بر هم خوردن تعادل زیستی است اما تک‌تک ما می‌توانیم براساس مسئولیت اجتماعی که داریم یک گام کوچک در کاهش آسیب‌ها برداریم. اگر هر کدام از ما یک قدم برداریم، در نگاه کلان، 8 میلیارد گام برای بهبود شرایط زمین برداشته می‌شود؛ این دیگر عدد کوچکی نیست.
عدم‌استفاده از کیسه‌های نایلونی و جایگزینی آن با کیسه‌های پارچه‌ای، کاهش تولید پسماند خانگی، استفاده حداقلی از لوازم یکبار مصرف، توجه ویژه به تفکیک از مبدأ و حضور در حرکت‌های اجتماعی مانند پاکسازی کوهستان و جنگل بخشی از اقداماتی است که اگرچه به ظاهر کوچک هستند اما تأثیری بزرگ بر حفظ محیط‌زیست خواهند داشت.
این روزها همه‌گیری ویروس کرونا در جهان، باعث کاهش بسیاری از فعالیت‌های انسانی شده است. جدا از نگرانی‌ها درباره ویروس کرونا، رصد اخبار مربوط به محیط‌زیست نشان می‌دهد که این جبرِ ناخواسته، توانسته است با محدودیت‌هایی که ایجاد کرده، باعث بهبود حال زمین شود.
ما هم در سازمان مدیریت پسماند تلاش کردیم از برخی ظرفیت‌هایی که به واسطه این ویروس جدید ایجاد شد، به‌صورت حداکثری بهره ببریم؛ یکی از این موارد، ممانعت از زباله‌گردی با همراهی دستگاه‌های دیگر و به‌ویژه نیروی انتظامی بود که بعد از سال‌ها محقق شد.
حساسیت شهروندان در مورد سلامت کودکان زباله‌گرد، ظرفیت بسیار بالای انسانی است که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. تحقق طرح کاپ(کاهش تولید پسماند) که نتیجه نهایی آن کاهش دفن زباله و حفظ سلامت زمین است، با همراهی تک‌تک شهروندان اجرایی می‌شود. تفکیک درست پسماند و جانمایی مخازن سه‌گانه در منازل مسکونی زمینه‌ساز اجرایی شدن طرح کاپ و حذف همیشگی زباله‌گردی خواهد شد.
شیوع و همه‌گیری ویروس کرونا اگرچه این روزها بحث تفکیک زباله را متوقف کرده است اما فرصتی مناسب و مطلوب است تا با توجه به حساسیت‌های شهروندان و نگرانی‌ها درباره آلوده شدن کودکان زباله‌گرد و البته آموزش‌های درست و فرهنگسازی مناسب، از شهروندان برای پیوستن به طرح کاپ دعوت کنیم، تا بحث تفکیک، از نقطه درست یعنی مبدأ صورت بگیرد و حجم پسماند تولیدی به حداقل برسد. همه زیرساخت‌های اجرایی طرح کاپ از سوی سازمان مدیریت پسماند نهایی شده و فقط همراهی شهروندان را می‌طلبد.
امروز یکی از مهم‌ترین منابع آلودگی زمین، بحث پسماندهای تجدیدناپذیر، دفن حجم بالای پسماندهای خانگی، تولید شیرابه و... است که درصد قابل توجهی از آن با آموزش درست و تفکیک اصولی پسماند رفع می‌شود. اگر به «زمین پاک» باور داریم و خودمان را در برابر این سیاره دوست‌داشتنی مسئول می‌دانیم، باید هر کدام از ما به اندازه خودمان مانع از زخم خوردن به پیکر این سیاره خاکی شویم و اجازه دهیم زمین هم در کنار ما نفس راحتی بکشد.
