سمیرا مصطفی نژاد_خبرنگار
ویروس کرونا، موجودی 125نانومتری که برای دیدنش باید آن را چند میلیون بار بزرگ‌نمایی کرد، تاکنون تحولات گسترده‌ای در سازوکار جهان ایجاد کرده‌است؛ تحولاتی که با از راه رسیدن مناسبت‌های مختلف و مردمی، به مسیرهای جدیدی کشانده می‌شوند و رنگ و روی متفاوتی به‌خود می‌گیرند. اما یکی از بزرگ‌ترین جوامعی که این ویروس آداب و سنت‌های آن را تحت‌تأثیر خود قرار داده، جامعه مسلمانان جهان است. از آغاز اپیدمی کرونا در جهان، کشورهای مسلمان به‌صورت تدریجی حضور در اماکن و مناسبت‌های مذهبی را محدود کرده و در نهایت به کلی متوقف ساخته‌اند. سفر مسلمانان به مکه به‌منظور انجام حج عمره از هفته اول اسفندماه گذشته ممنوع اعلام شد و این ممنوعیت همچنان ادامه دارد. برگزاری نمازهای جماعت، حضور و تجمع در زیارتگاه‌های مذهبی یا هر اجتماع مذهبی دیگری توسط کشورهای مسلمان درگیر کرونا ممنوع اعلام شده‌است. تمامی مساجد در کشورهای مغرب، تونس، الجزایر، مصر، عربستان، کویت، بحرین، قطر، اردن، عراق، امارات و ایران تعطیل شده‌اند یا با محدودیت‌های بسیار شدید به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
اما تمامی این ممنوعیت‌ها با نزدیک‌تر شدن ماه رمضان، مقدس‌ترین‌ماه مسلمانان جهان، رنگ و بوی دیگری به‌خود خواهد گرفت؛ زیرا این نخستین سالی است که ماه رمضان باید بدون حضور در مساجد، اماکن مذهبی و زیارتگاه‌ها و جمع‌های خانوادگی و دوستانه برگزار شود. رمضان برای 1.6میلیارد مسلمان جهان نه‌تنها از نظر اجرای اعمال مذهبی، بلکه از نظر آداب اجتماعی نیز ماهی ارزشمند و مقدس است که با شیوع کرونا، تمامی الگوهای مرسوم آن به اجبار دستخوش تغییر خواهد‌شد؛ پدیده‌ای که نه‌تنها برای مسلمانان، بلکه برای غیرمسلمانان نیز غریب و ناملموس به‌نظر می‌آید. اینطور به‌نظر می‌آید که مسلمانان جهان به واسطه شیوع کووید-19 اکنون مجبورند برای برگزاری مراسم همیشگی ماه رمضان، تدبیری جدید بیندیشند و آداب و رسوم این ماه را در قرنطینه و به‌صورت خانگی به اجرا بگذارند.
مصر نخستین کشوری بود که اعلام کرد هر نوع تجمع و فعالیت مذهبی از جمله برگزاری نمازهای جماعت و مراسم گروهی افطار در روزهای ماه رمضان ممنوع است. وزارت اوقاف مصر اعلام کرد طی ماه‌رمضان هر نوع اجتماع مذهبی به هر شکل ممنوع خواهد بود. این وزارت همچنین اعلام کرد برگزاری مراسم عمومی افطاری رایگان که با هدف غذارسانی به فقرای مصر برگزار می‌شود، و تمامی دیگر شکل‌های مراسم خیریه و پخش نذری در محله‌ها ممنوع است. وزارت بهداشت مصر نیز زمان بازگشایی مساجد و اماکن مذهبی را به وقتی موکول کرد که هیچ مورد جدیدی از ابتلا به کرونا در سرتاسر کشور ثبت نشود؛ زیرا در این صورت است که اجتماعات مذهبی جان انسان‌ها را به خطر نخواهد‌انداخت. اجرای مراسم اعتکاف ماه‌رمضان در مصر نیز تحت‌تأثیر این ممنوعیت قرار گرفته و ممنوع اعلام شده‌است. علاوه بر تعطیلی اماکن مذهبی، کشورهای مسلمان در آستانه آغاز ماه‌رمضان نگران کمبود کالاهای اساسی در این ماه هستند. در مصر تمامی فروشگاه‌ها ساعت5 عصر به‌طور یکپارچه تعطیل می‌شوند و روزهای پنجشنبه و جمعه نیز تعطیلی کامل حکمفرماست. این تعطیلی‌ها و محدودیت‌ها نه‌تنها خریداران کالاهای اساسی را با مشکل مواجه خواهد‌ساخت، بلکه بازار داغ فروشگاه‌ها در ماه‌رمضان را نیز کساد خواهد کرد. کرونا حتی بر تولید برنامه‌های تلویزیونی ویژه ماه‌رمضان در مصر اثر گذاشته و ضبط بسیاری از این برنامه‌ها متوقف شده‌است.
شرکت‌های تامین‌کننده کالاهای اساسی در عربستان در تلاشند پیش از آغاز ماه‌رمضان با تغییر استراتژی، کالاهای مصرفی مورد‌نیاز در ماه‌رمضان را ذخیره کنند. اما با وجود منع تردد در عربستان و بسیاری از دیگر کشورهای خاورمیانه، این پرسش مطرح است که مردم چگونه قرار‌است در نهایت امنیت به خرید رفته و با حفظ فاصله‌اجتماعی نیازهای خود را تامین کنند؟ همچنین طبق اعلام وزارت امور اسلامی عربستان برگزاری نماز تراویح طی شب‌های رمضان تنها در خانه‌ها ممکن است و ممنوعیت برگزاری نمازهای جماعت در مساجد تا پایان اپیدمی کرونا برداشته نخواهدشد. برگزاری نمازهای جماعت و نماز تراویح در ماه‌رمضان در امارات نیز به حالت تعلیق درآمده‌است.
در امارات تمامی مراسم قبل و پس از آغاز ماه‌رمضان به حالت تعلیق درآمده‌است. مراسم حق‌اللیال که 2هفته پیش از آغاز ماه‌رمضان در امارات به‌صورت عمومی برگزار می‌شد، اکنون به درخواست سازمان بهداشت و پیشگیری امارات درون خانه‌ها انجام می‌شود. این وزارت از خانواده‌های اماراتی خواسته تا از گردهمایی‌های خانوادگی، دید‌و‌بازدید با همسایگان و پرسه‌زدن در خیابان‌ها نیز خودداری کنند. همچنین از آنجا که در شهرهای امارات از 8 شب تا 6صبح ممنوعیت تردد برقرار است، خانواده‌ها فرصت چندانی برای تامین آذوقه مورد نیاز برای شب‌های رمضان ندارند. این در حالی است که برای خرید مایحتاج تنها یک نفر از اعضای خانواده اجازه خروج از خانه را دارد.
در آستانه‌ماه‌رمضان، مقامات دولت اندونزی نگرانند رسم سالانه مودیک در اندونزی که با آغاز ماه‌رمضان برگزار می‌شود، تمامی تلاش‌های دولت را برای مهار شیوع کرونا بی‌نتیجه سازد. در این مراسم ده‌ها میلیون نفر از شهروندان اندونزی برای بازگشت به شهرها و روستا‌های خود در این مجمع‌الجزایر پرجمعیت تردد می‌کنند. با‌وجود نظام بهداشت و درمانی که فشار زیادی بر آن تحمیل شده‌است و بالابودن آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در این کشور، برگزاری این مراسم در اندونزی می‌تواند این منطقه را به دومین کانون شیوع کرونا تبدیل کند. مقامات دولت اندونزی بر سر ممنوعیت تردد در آغاز ماه‌رمضان با یکدیگر به اختلاف خورده‌اند و تاکنون اجازه منع تردد‌های محلی توسط فرمانداران منطقه‌ای صادر شده‌است اما جاکارتا به‌مدت 2هفته تعطیلی عمومی اعلام کرده‌است که از 17آوریل به اجرا گذاشته خواهد‌شد.
تا آغاز ماه‌رمضان کمتر از یک هفته زمان باقی مانده و بسیاری از کشورهای مسلمان جهان، به جز برنامه‌هایی که برای مهار بیماری کرونا به اجرا گذاشته‌اند، هنوز طرح خاصی برای برگزاری مراسم ماه‌رمضان ارائه نکرده‌اند. علاوه بر ممنوعیت تجمع در اماکن مذهبی، روزه‌داران برخلاف سال‌های قبل از برگزاری مراسم افطاری دوستانه و خانوادگی نیز محروم خواهند بود و در کنار تمامی این محدودیت‌ها، خانواده‌های فقیری که در این ماه می‌توانستند از نذری‌ها و جلسات اطعام خانواده‌های ثروتمند بهره‌ببرند نیز از این فرصت محروم خواهند‌ماند. از این‌رو در بسیاری از کشورها، مانند قطر، دولت در تلاش است برای کمک به قشر ضعیف‌تر جامعه، خانواده‌ها و صاحبان کسب‌و‌کار را به جای برگزاری مراسم اطعام، به پرداخت کمک‌های مالی تشویق کند.
کشورهای مسلمان چطور ماه‌رمضان را می‌گذرانند؟
استقبال از ماه‌رمضان با تدابیر ویژه
در همینه زمینه :
کتابخانه تاریخ
گشتی در اقتصاد ایران