گزارش
روایت تعدادی از صاحبان کافه‌های شهر از مشکلات اقتصادی بعد از کرونا و خطر تعطیلی آنها
افق پیش روی کافه‌ها تاریک است
مهدیه تقوی راد ـ خبرنگار
از روزهای ابتدایی شیوع ویروس کرونا و حتی قبل از اعلام بسته شدن اماکن عمومی، بسیاری از مشتری‌های دائمی کافی‌شاپ‌ها به‌دلیل ترس از ابتلا به کرونا ترجیح دادند تا کمتر به اماکن عمومی رفت‌وآمد داشته باشند و کم‌کم چراغ کافی‌شاپ‌ها تا قبل از تعطیلی رسمی از سوی ستاد مقابله با کرونا رو به خاموشی گذاشت. کافه‌های تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ کشور در سال‌های گذشته به بیشتر محله‌های شهر روح و شور و نشاط داده بودند و حالا تعداد زیادی از این پاتوق‌های شهر باتوجه به مشکلات اقتصادی بعد از کرونا با تعطیلی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
فعلا فقط غذای بیرون‌بر
کافه وال یک کافه کوچک حوالی میدان انقلاب تهران است که تزیینات داخلی‌اش شبیه به عرشه کشتی است؛کافه‌ای که تا قبل از شیوع ویروس کرونا پذیرای دانشجویانی بود که در حوالی میدان انقلاب تردد داشتند و یکی، دو ساعتی را در کافه به بحث و گفت‌وگو می‌پرداختند. خانم نظری مدیر کافه است و این روزها که اتحادیه صنف بستنی، آبمیوه و کافی‌شاپ ابلاغیه‌ای برای بازگشایی نصفه و نیمه کافه‌ها داده سری به کافه‌اش زده تا کم و کسری‌ها را صورت‌برداری کند تا اگر قرار باشد براساس ابلاغیه اتحادیه به جای خدمات‌دهی حضوری به مشتریان فقط سفارشات مربوط به «بیرون‌بر» را انجام دهد، مشکلی در تهیه سفارشات مشتریان نداشته باشد. خانم نظری، مدیر کافه وال می‌گوید: بعد از اینکه ابلاغیه اتحادیه مبنی بر بستن کافی‌شاپ به‌دلیل شیوع کرونا به دستمان رسید، کافه را تعطیل کردیم. این تعطیلی ناخواسته هزینه‌های زیادی را به ما تحمیل کرد، هزینه اجاره مغازه، حقوق همکاران و سایر هزینه‌های شخصی که داریم. او ادامه داد: با کدی که از سامانه وزارت بهداشت دریافت کرده‌ایم فقط مجوز تهیه سفارش مشتریان برای غذای بیرون‌بر را داریم و چنانچه کافه‌ای مشتری برای داخل کافه داشته باشد، جریمه سنگین و پلمب مغازه در انتظار صاحب کافه خواهد بود.
نظری با بیان اینکه هنوز نمی‌داند می‌تواند به‌صورت بیرون‌بر از مشتریانش سفارش بگیرد یا نه و اصولا این کار با فلسفه وجودی کافه‌ها چندان هم همخوانی ندارد، می‌گوید: به جای برنامه‌هایی که چندان هم برای کافه‌ها عملی نیست می‌توان دستورالعمل‌هایی مثل رعایت فاصله اجتماعی در کافه‌ها و یا کمتر کردن میز و صندلی‌ها برای حضور کمتر مشتری درکافه‌ها را به مدیران آنها اعلام کرد تا با حداقل ضرر بتوانند امورات خود را بگذرانند.
مدیر کافه وال با ابراز تأسف از اینکه وضعیت کافه‌ها بسیار نامساعد است، ادامه داد: متأسفانه مسئولان هیچ راهی جلوی پای ما نمی‌گذارند، کمتر از یک هفته دیگر هم ماه رمضان شروع می‌شود و به فرض اینکه بتوانیم کارمان را در کافه آغاز کنیم، زمان افطار زمان بازگشایی کافه است و اینقدر این زمان کمی است که مشتریان زیادی نخواهیم داشت و عملا کافه‌داران از اواخر اسفند تا خرداد‌ماه درآمدی نخواهند داشت.
او که تا قبل از تعطیلی ناخواسته کافه‌اش به‌دلیل کرونا 2 کارگر داشته است، می‌گوید: تا قبل از شیوع کرونا ماهی 6میلیون تومان اجاره کافه را می‌دادم اما بعد از شیوع کرونا و تعطیلی کافه به‌دلیل اینکه نتوانستم از عهده حقوق این دو نفر بر بیایم ناچار شدم برخلاف میلم، عذر همکارانم را بخواهم و الان هم افق روشنی را پیش‌روی کسب‌وکارم نمی‌بینم.
توان کافه‌ها برای بقای پس از کرونا کم است
از فعالیت کافه خورشید در لواسان 9سال می‌گذرد. پیش از اعلام رسمی قرنطینه از سوی اتحادیه‌ها و مراجع مربوطه، صاحبان کافه خورشید تصمیم به تعطیلی خودخواسته و موقت گرفتند. سیما سعیدی، مدیر کافه خورشید چنین تصمیماتی از سوی کسب‌وکارهای کوچک را مسئولیت اجتماعی مهمی می‌داند که همکارانش در این صنف با همه فشارها آن را به انجام رساندند.
وی که در حال بازگشایی کافه بود گفت: ما براساس ابلاغیه جدید اتحادیه مبنی بر فعالیت بیرون‌بر کافه‌ها اقدام به بازگشایی کردیم و به این هم واقفیم که فعالیت اقتصادی صورت نخواهد گرفت و فقط به عادی‌سازی وضعیت کمک خواهد کرد چرا که فلسفه وجودی کافه‌ها و فضاهای عمومی حضور مردم است؛ وگرنه کترینگ‌های زیادی در سطح شهرها وجود دارند که براساس شنیده‌ها در دوران قرنطینه چندان رونقی نداشته‌اند. وی ادامه داد: در کافه خورشید 4نفر همکار دارم و تا الان سعی کرده‌ام تا جای ممکن اندک حقوقی به آنها بدهم تا دلشان گرم باشد و روزگار کمتر برایشان دشوار باشد. از امروز هم که کد رهگیری گرفته‌ایم تصمیم داریم تا به‌صورت شیفتی کار کنیم اما این محدودیت بیرون‌بر باعث می‌شود تا مردم سراغ کافه‌ها نیایند و عملا فروشی نخواهیم داشت.
روزی که کافه را تعطیل کردیم با اطلاعات ناقص و غلطی که در اختیار همه بود، تصور می‌کردیم این تعطیلی موقت باشد و امیدمان به این بود که سال نو مثل همه تعطیلات نوروزی کار و کسب رونق بگیرد و بتوانیم از پس کسب‌وکار نیمه‌وقت‌ماه رمضان بربیاییم، اما نشد. بعد از یک هفته تعطیلی فهمیدیم این قصه سر دراز دارد و مواد غذایی موجود در کافه را بین کارمندان تقسیم کردیم. ولی اقلامی مثل شیرهای مدت‌دار یا مواد خشک مثل قهوه و... را که هنوز تاریخ مصرف دارند، نگه داشته‌ایم.
وی با بیان اینکه فضاهای عمومی اساسا برای تفنن و برهم زدن روزمره است و وجود تعداد زیادی کافه نشان می‌دهد مردم برای زندگی در فضاهای عمومی اشتیاق دارند، ادامه داد: اما کسب‌وکارهای خرد مثل کافه و رستوران توان مقابله با بحران‌های پیاپی را ندارند و اگر نهادهای اقتصادی برای دوران پسا کرونا تدبیری نداشته باشند، دوران حذف مشاغل خرد در همه زمینه‌ها آغاز خواهد شد. در خدماتی مثل کافه و رستوران... افزایش قیمت دلار، بنزین و نوسانات اقتصادی به‌صورت مستقیم بر اقتصاد ما اثر می‌گذارد و نمی‌توانیم با گران شدن اقلام، این گرانی را به مشتری منتقل کنیم و ناچاریم با حاشیه سود کم که اخیرا باید اصطلاح حاشیه ضرر را برایش استفاده کرد، کار کنیم یا ببندیم. متأسفانه با توجه به اینکه قوانین و مقررات حاکم بر اصناف به‌شدت بر کاغذبازی استوار است و دست اتحادیه‌ها برای احقاق حقوق اعضایشان بسته است به‌نظرم دوران پساکرونا زمانه شکست بیشتر طبقه متوسط خواهد بود. این طبقه کوچک در بحران‌های اقتصادی مجبور است از سبد مصرفش هر روز چیزی را کم کند؛ یک روز کتاب است یک روز تفریح و شاید روزی برسد که نان را هم باید حذف کند. گرچه کرونا همه را در ابتلا برابر کرد اما در درمان، نقاهت و سلامت برابر نیستیم و نخواهیم بود.
سعیدی ادامه داد: من اقتصاددان نیستم و شاید به زعم عده‌ای این روند‌ها طبیعی و بقای اصلح! همین است. اوایل امید داشتیم که دولت با ارائه وام‌هایی که تضمین‌های مشخصی مثل محل کسب و جواز و ... بخواهد، به کمک ما بیاید اما با اعطای وام یک میلیونی و گفتن اینکه مردم به هم کمک کنند، متوجه شدیم خیال خامی است که دولت به‌عنوان مسئول کاری بکند.
ضرر و زیان کافه‌دارها جبران شود
کارمندان کافه «ناگهان» هم مانند دیگر کافه‌های کشورمان موقعیت شغلی متزلزلی را تجربه می‌کنند؛ ناامیدی و بلاتکلیفی در میان کافه‌داران موج می‌زند و زنگ خطر تعطیلی بسیاری از کافه‌ها در شهر به‌صدا در‌آمده است. مینا شهنی، مدیر کافه «ناگهان» است. کافه ناگهان هم این روزها خالی از مشتری است و درختان سر‌سبز کافه روزهای زیادی است که سایه‌شان بر سر مشتریان نیست و صدای پرنده‌ها در حیاط خالی از مشتری کافه، دل هر رهگذری را به درد می‌آورد.
مینا شهنی با اشاره به تعطیلی کافه‌ها بر اثر شیوع ویروس کرونا می‌گوید: مشکلاتی که گریبان کافه‌ها را گرفته، به چند دسته اصلی دستمزد پرسنل، اجاره‌بهای ملک و از دست رفتن سرمایه و آینده مبهم تقسیم می‌شود.
او در توضیح مشکلات دستمزد کارکنان می‌افزاید: «اگر نیروی انسانی را به‌عنوان مهم‌ترین عنصر متاثر از حوادث ناشی از ویروس کرونا درنظر بگیریم، لازم است نظام حاکم بر کشور هر چه سریع‌تر برای حل این مشکل راهی منطقی درنظر بگیرد تا با تحمل هزینه هر‌چه کمتر از این تنگنا عبور کنیم چرا‌که با توجه به اینکه قریب به اکثریت کارکنان کافه‌ها جوانانی با بازه سنی بین 22 تا 32سال هستند، در آینده‌ای کوتاه نه‌تنها با گروه زیادی از جوانان بیکار روبه‌رو خواهیم شد، بلکه این گروه بیکاران دچار مشکلات روحی نظیر افسردگی و سایر عوارض روحی روانی نیز خواهند بود که هزینه سلامت کشور را نیز افزایش می‌دهند.»
مدیر کافه ناگهان در پاسخ به اینکه بیمه بیکاری راهگشای این مشکل است، می‌گوید: «استفاده از بیمه بیکاری محدودیت دارد و قوانین بیمه آنچنان که مسئولان و رسانه‌ها باور دارند و اعلام می‌کنند، دست‌و‌دلبازانه نیست. این تصور که هر وقت کارگر به دلایلی شغلش را از دست بدهد می‌تواند از بیمه بیکاری استفاده کند، غلط است و بهتر است مسئولان و رسانه‌ها با اطلاعات دقیق‌تری بیمه بیکاری را بهانه حل مشکلات کشور اعلام کنند.»
اجاره کافه‌ها که معمولا اعداد نجومی دارد نیز از سوی این مدیر کافه یکی از موارد مشکل‌ساز کافه‌ها عنوان شد. او توضیح می‌دهد: «طبعا کافه‌ها هم مانند دیگر املاک تجاری اجاره‌بهای سنگینی پرداخت می‌کنند و با تعطیلی این روزها تعداد اندکی توانایی پرداخت دارند. خب، این مشکل هم گریبان همه ما را گرفته و کاسه چه‌کنم دست گرفته‌ایم. از یک‌سو صاحبان املاک حتما و قطعا حاضر به مصالحه نیستند (مگر در موارد نادر) و از سوی دیگر ما توان پرداخت نداریم، با این فرمول از کافه‌ها چیزی جز خاطره باقی نمی‌ماند، اما نکته قابل توجه این است که در تهران تعدادی از کافه‌ها در مراکز دولتی دایر شده‌اند و می‌بایست نسخه‌های جداگانه‌ای برای املاک خصوصی و دولتی پیچیده شود. به‌نظر می‌رسد دانشگاه تهران نیز علاوه بر وزارت میراث و گردشگری مکان‌هایی را به‌عنوان بوفه/کافه به اشخاص اجاره داده است که هم‌اکنون این مکان‌ها نیز برای پرداخت اجاره‌بها با مشکلاتی روبه‌رو هستند اما هنوز در این‌باره تعیین تکلیف نشده است. شهنی درباره چنین مکان‌هایی توضیح می‌دهد: هنوز از سوی دانشگاه تهران هیچ نکته‌ای در این زمینه به مستأجران اعلام نشده و این در حالی است که دانشگاه‌ها ازجمله مراکزی بودند که در نخستین روزهای شیوع ویروس کرونا تعطیل شدند و طبعا مشتریان مراکزی که در دانشگاه‌ها دایر بودند نیز از دست رفتند. اگرچه پس از اعلام عمومی هم تمامی این مراکز تعطیل شده و تا‌کنون نیز بازگشایی نشده‌اند، اما به‌نظر می‌رسد اجاره‌بها جزو دیون معوقه محسوب می‌شود. تا‌کنون از سوی دانشگاه به ما اطلاع نداده‌اند که چه آینده‌ای (تمدید قرارداد و اجاره معوقه) در انتظارمان است. او درباره رویارویی کافه‌داران که مالک خصوصی دارند، پیشنهاد می‌کند که بانک‌ها برابر مجوز کافه و قرارداد اجاره وام کم‌بهره با فرصت تنفس مناسب در اختیار کافه‌دارها قرار دهند تا این مشکل مدیریت شود و کسب‌وکارها اگرچه به کندی اما به رونق بیفتند.
نیروهایمان را تعدیل کرده‌ایم
مدیر یکی از کافه‌های مرکزی شهر که 5 نفر نیروی انسانی پیش از این داشته و بعد از تعطیلی به‌دلیل شیوع ویروس کرونا ناچار شده تا تعدیل نیرو انجام دهد، می‌گوید: فعلا با 2نفر قرار است کارهای کافه‌داری انجام شود. او با اشاره به اینکه صاحب ملک کافه به‌دلیل شرایط به‌وجود آمده در اثر ویروس کرونا هنوز مطالبه اجاره‌بها را نکرده اما در نهایت او باید اجاره این مدتی که پرداخت نشده را پرداخت کند، می‌گوید که با شیوع ویروس کرونا و ابلاغیه اتحادیه و وزارت بهداشت کافه‌ها تعطیل شده و درآمدی نداشته‌اند. وی ادامه می‌دهد: با آغاز‌ماه مبارک رمضان هم کافه‌ها عملا نیمه‌تعطیل هستند و تنها راه حمایت از کافه‌داران دادن وام کم‌بهره به این افراد است. مدیر کافه می‌گوید: کافه‌دارها عملا از قبل از سال نو فروشی نداشته‌اند و وضعیت اقتصادی مناسبی ندارند اما اگر وضعیت به همین منوال پیش برود، ممکن است تعداد زیادی از صاحبان کافه‌ها ناچار باشند کافه‌های خود را تعطیل کنند. با وجود این، اگر سیر بیماری همچنان ادامه داشته باشد، شاید مجبور باشیم سیستم بیرون‌بر را نیز که اتحادیه اعلام کرده دوباره متوقف کنیم که در این صورت مشکلات متعددی را خواهیم داشت.
مکث
کافه تهرونی که تعطیل شد
کافه تهرون بعد از حدود یک دهه فعالیت به‌دلیل مشکلات اقتصادی تعطیل شد. کافه‌ای که برخلاف بسیاری دیگر از کافه‌های تهران، ابتدا در باغ نگارستان تهران و سپس در یکی از خانه‌های قدیمی فعالیت خود را ادامه داد، اما مشکلات ناشی از نوسانات اقتصادی و در این اواخر شیوع ویروس کرونا باعث شد تا در این کافه خاطره‌ساز به روی مشتریانش بسته شود. علیرضا عالم‌نژاد، مدیر این کافه با اشاره به اینکه کافه تهرون از روز 5اسفند‌ماه تعطیل و مراتب تعطیلی به اداره بیمه هم اعلام شده، گفت: با توجه به شرایط فعلی اقتصادی امکان پرداخت اجاره‌بها و تأمین هزینه‌ها را نداشتیم، از سوی دیگر مشخص نبود از چه زمانی دوباره می‌توانیم به‌صورت عادی آغاز به‌کار کنیم و صاحب ملک نیز تصمیم به واگذاری ملک خود به صنف دیگری را داشت؛ بنابراین ناچار شدیم تا کافه‌ای را که سال‌ها برای سرپا نگه‌داشتنش زحمت کشیده بودیم تعطیل کنیم.» مدیر کافه تهرون ادامه داد: خانه کافه «کارفه» نیز که با مدیریت علیرضا شجاع‌نوری - بازیگر - اداره می‌شد چند هفته قبل با صاحب ملک مشکل پیدا کرد و این کافه نیز تعطیل شد و ما هم دومین خانه کافه‌ای هستیم که به‌دلیل شرایط اقتصادی تعطیل شدیم. عالم‌نژاد با بیان اینکه بر اثر تعطیلی کافه تهرون 19نفر از پرسنلی که بیمه بودند بیکار شدند و 12نفر نیز که به درخواست خودشان به‌صورت ساعتی کار می‌کردند و بیمه نبودند از کار بیکار شده‌اند، گفت: تعطیلی اجباری کافه تهرون باعث بیکاری 31نفر شد که موضوعی غم‌انگیز است اما ما چاره‌ای جز این تعطیلی اجباری نداشتیم. وی ادامه داد: ما مدلی از کافه‌داری را در تهران آغاز کردیم که با آن خانه‌های قدیمی شهر را احیا می‌کردیم اما به‌دلیل مشکلاتی که بر سر راه گرفتن مجوز داشتیم نتوانستیم، مجوز مربوط به این خانه‌های تاریخی را بگیریم؛ این در حالی است که با تبدیل این خانه‌ها به کافه توانسته بودیم جلوی تخریب آنها را بگیریم. عالم‌نژاد با بیان اینکه در اثر تعطیلی کافه زیان اقتصادی زیادی را متحمل شده است، ادامه داد: به‌دلیل اینکه ما هر سال در روزهای پایانی سال و فروردین روزهای شلوغی را تجربه می‌کردیم طبق معمول هر سال 2تن برنج خریداری کرده بودیم؛ همچنین مواد غذایی فاسدشدنی را خریداری کرده بودیم که بعد از تعطیلی خانه کافه رایزنی‌هایی را با برخی فروشنده‌ها داشتیم تا بتوانیم برخی مواد غذایی را برگردانیم و برای بقیه موادی که داریم باید فکری اساسی بکنیم تا از بین نروند. وی ادامه داد: در کنار این هزینه‌ها، هزینه‌های پنهان دیگری همچون مالیات، تعرفه‌های آب و برق و... است که به‌صورت تجاری برایمان محاسبه می‌شود و ناچار به پرداخت آنها بودیم. مدیر کافه تعطیل شده تهرون با بیان اینکه دولت باید به کسب‌وکارهایی که در شرایط نامساعد اقتصادی متضرر شده‌اند کمک کند، گفت: شاید بشود وام‌هایی را با بهره‌های کم به این کسب‌وکارها تزریق کرد؛ خصوصا کسب‌وکارهایی که فرد مالک نیست و مجبور به پرداخت اجاره‌بهاست. الان ما هم در شرایطی هستیم که باید به یکدیگر کمک کنیم تا بتوانیم از این بحران عبور کنیم.
در همینه زمینه :
