روند حذف اسکناس از مبادلات روزمره ادامه دارد
پول نقد نمی‌گیریم؛ حتی از شما
رضا کربلائی _ روزنامه‌نگار
اتفاقی بزرگ رخ داده، شاید پس از وداع با کرونا دیگر مردم ایران یادشان برود که می‌شود با اسکناس هم به بازار رفت و خرید و فروش کرد. کارشناسانی که با همشهری گفت‌و‌گو کرده‌اند با جدیت می‌گویند این مسئله، یکی از احتمالات پساکروناست و حتی می‌تواند آینده نظام بانکی را دگرگون سازد و هزینه‌های بانک مرکزی و دولت را برای چاپ اسکناس کاهش دهد.
به گزارش همشهری، آمارهای رسمی نشان می‌دهد دست‌کم در اسفند پارسال، همزمان با خروج ویروس کرونا از شهر قم به سایر شهرهای ایران، به‌تدریج شهروندان استفاده از اسکناس را در مبادلات تجاری خود حذف یا بسیار محدود کرده‌اند؛ حتی آن دسته از شهروندانی هم که با کارت بانکی خرید می‌کنند، هر روز و شاید روزی چندبار کارت‌های استفاده شده را با آب شسته یا ضد‌عفونی می‌کنند. استقبال از خریدهای اینترنتی و افزایش تراکنش‌ها در شاهراه پرداخت ایران، باعث کم‌شدن میزان مبادله اسکناس در زندگی روزمره شده و حتی زمینه رشد قیمت سهام شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت الکترونیک را هم، در بازار سرمایه فراهم آورده است.
از دریافت پول نقد معذوریم
مشاهدات خبرنگاران همشهری نشان می‌دهد این روزها در سطح شهر تنها تاکسی‌ها و مسافربرهای شخصی همچنان اسکناس دریافت می‌کنند و حتی نانوایی‌ها و بسیاری از مشاغل خرد در حال حذف اسکناس از کسب و کارشان هستند؛ دخل بسیاری از مغازه‌ها قفل و دخل مجازی جایگزین آن شده است. در این میان مشاهده شده برخی مشاغل خدماتی نظیر پمپ بنزین‌ها، به‌ویژه در کلانشهرها، با نصب بنر یا نوشته‌ای رسما اعلام کرده‌اند: «از دریافت پول نقد معذوریم لطفا با کارت بانکی پرداخت کنید.» کرونا بلایی بر سر کسب‌وکارها آورده که دیگر کسی از گرفتن اسکناس از دست دیگری لذت نمی‌برد. این یک زندگی در عصر حاکمیت کروناست، آیا روزی خواهد رسید که حتی معدود اصنافی که همچنان در روزگار گذشته زندگی می‌کنند و دوست دارند اسکناس بگیرند، با این پیام مشتریان مواجه شوند که اگر کارتخوان یا امکان پرداخت الکترونیک ندارید، از خرید معذوریم؟
سال پرواز پرداخت‌های مجازی
به گزارش همشهری، برای قضاوت دقیق درباره میزان نفوذ تراکنش‌ها در شبکه پرداخت الکترونیک، باید نسبت اسکناس و سکه به نقدینگی کل کشور را مدنظر قرار دهیم؛ آماری که هنوز بانک مرکزی آن را منتشر نکرده است اما گزارش اسفندماه شرکت شبکه الکترونیک پرداخت کارت ایران موسوم به شاپرک نشان می‌دهد در اسفندماه تعداد تراکنش‌های صورت‌گرفته با کاهشی 1.37درصدی نسبت به بهمن‌ماه مواجه شده و به 2281میلیون تراکنش رسیده اما ارزش ریال تراکنش‌های انجام‌شده در ماه آخر سال98 نسبت به بهمن‌ماه همان سال افزایشی 1.22درصدی را تجربه کرده و به 3282هزار میلیارد ریال رسیده است.
هرچند شیوع ویروس کرونا به رکود فعالیت‌های اقتصادی و کم‌شدن چشمگیر میزان خرید و فروش، در اسفندماه، به‌عنوان فصل پرقدرت خرید خانوارها دامن زد، اما در اسفند پارسال نسبت به اسفند سال97 تعداد تراکنش‌ها از رشدی 2.8درصدی و مبلغ آن از جهشی 11.65درصدی برخوردار بوده است. هرچند نمی‌توان اثر کاهش ارزش پول ملی بر افزایش مبلغ ریالی تراکنش‌ها را نادیده گرفت اما شرکت شاپرک برای ارزیابی رشد حقیقی ارزش تراکنش‌های شاپرکی به تورم‌زایی از این شاخص اقدام کرده و می‌گوید: چون در زمان تهیه و انتشار گزارش اسفندماه هنوز مرکز آمار ایران نرخ تورم را اعلام نکرده بود، نمی‌تواند ارزش حقیقی تراکنش‌ها در اسفندماه98 نسبت به اسفند97 را برآورد کند.
خداحافظی با کارتخوان‌ها
اتفاقی دیگر که ممکن است با طولانی‌تر‌شدن زمان شیوع ویروس کرونا رخ دهد، کمترشدن میزان استفاده از کارت‌های بانکی و روی آوردن به خریدهای اینترنتی یا حتی خریدهای حضوری و پرداخت به‌صورت موبایلی است. گزارش شاپرک نشان می‌دهد در اسفندماه همچنان 91درصد از کل تعداد تراکنش‌ها به کارتخوان‌های فروشگاهی اختصاص داشته و 5درصد سهم ابزار پذیرش اینترنتی و 5درصد هم پذیرش موبایلی بوده است؛ اما جهان پس از کرونا حتی ممکن است نظم کنونی حاکم بر پرداخت‌های الکترونیک را دگرگون سازد و دیگر کسی حاضر به خرید با کارت‌های بانکی نشود و همه به سمتی بروند که با یک بارکد و از طریق موبایل شخصی‌شان خرید کنند.
شرکت شاپرک در گزارش اسفند خود تأکید می‌کند: نسبت ارزش تراکنش‌های شاپرک به نقدینگی برخلاف شاخص نسبت اسکناس و مسکوک در دست اشخاص به نقدینگی در حال پیشروی است که نشان می‌دهد ضریب اعتماد صاحبان نقدینگی، به دادوستد بدون استفاده از اسکناس، هر روز بیشتر می‌شود. از سوی دیگر کاهش نسبت اسکناس و مسکوک در دست اشخاص به نقدینگی و جبران بخشی از آن با افزایش دسترسی به خدمات پرداخت الکترونیک، ناشی از نفوذ منطقه‌ای ابزارهای پذیرش، یکی از عوامل اصلی افزایش ضریب فزاینده و سالم‌سازی ترکیب نقدینگی بوده و باعث شده برای تامین نقدینگی، پول پرقدرت کمتری به اقتصاد تزریق شود.
مشاهدات خبرنگاران همشهری نشان می‌دهد این روزها در سطح شهر تنها تاکسی‌ها و مسافربرهای شخصی همچنان اسکناس دریافت می‌کنند و حتی نانوایی‌ها و بسیاری از مشاغل خرد در حال حذف اسکناس از کسب‌وکارشان هستند؛ دخل بسیاری از مغازه‌ها قفل و دخل مجازی جایگزین آن شده است
