حائل‌گذاری اجتماعی

کامیار اسماعیلی ـ پزشک و محقق طب تلفیقی

بنا به شیوع عفونت کرونا، استفاده از سپرِ محافظ صورت (Face Shield)، با پوششی شفاف و نفوذناپذیر روی صورت، توسط آنانی که به هر دلیل ناگزیر خروج از منزل هستند «ضرورتی فوری» است. این کار نوعی «حائل‌گذاری اجتماعی» است.
با توجه به مهم‌ترین راه‌های انتقالِ ویروس کووید-19 و نیز اندازه ویروس، سپر صورت به نوبة خود زنجیرة انتقال بیماری را به‌گونه‌ای مؤثر، کند می‌کند. با توجه به اندازة نسبتا بزرگ‌تر این ویروس در مقایسه با ویروس‌های مشابه، تعداد ویروس‌هایی که می‌توانند «در فضاهای عادی» از زیر سپر به طرف بالا (دهان، بینی و چشم) حرکت کنند به حدی کم است که سهم‌شان در هرگونه بیماری‌زایی احتمالی عملا بس اندک خواهد بود.
از جمله کاستی‌های مهم ماسک‌های سادة معمول می‌توان به این موارد اشاره نمود: نفوذپذیری، کاهش جدی کیفیت با شست‌وشو و با مرطوب گشتن پس از قدری تنفس، شیوه‌های نادرستِ استفاده توسط بسیاری از مردم، مشکلات تهیه و تعویض و نیز پوشش ندادنِ چشم‌ها. سپر مناسب صورت در محیط‌های عادی می‌تواند نقشی مهم در پیشگیری داشته و ماسک ساده، مکمل آن باشد. (مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا هم لزومِ استفاده همزمان از سپر صورت در هنگام استفاده از ماسک‌های معمول خانگی و از این قبیل را توصیه نموده.) یک سپر صورتِ ایده‌آل از بالای پیشانی تا چند سانتی‌متر زیر چانه و از چپ و راست به دو طرف صورت رسیده و جلویش اندکی از صورت فاصله دارد تا احتمال بخارگرفتگی در سطح داخلی آن کمتر شود. همچنین می‌توان از ماسکی ساده و حتی قابل شست‌وشو (به‌ویژه روی دهان) زیر سپر صورت استفاده کرد. با توجه به فیلم‌های آموزشی موجود در شبکه اینترنت، هر کس با جست‌وجوی عبارتِ «شیلد صورت» یا «face shield» به‌راحتی و با ملزوماتی اولیه هم قادر به ساختن آن خواهد بود. سپر صورت ابزاری «قابل شست‌وشو» و اقتصادی است. همچنین مانع دست زدن به‌صورت شده و درکل در راستای ارتقای بهداشتِ تنفس و دست‌هاست.
مسلما استفاده از این ابزار هرگز به‌معنای نادیده‌انگاشتنِ دیگر توصیه‌های درستِ پیشگیری، مانند «رعایت بهداشت دست‌ها» و...، نبوده و بلکه در راستای آنهاست و به‌نوبه خود می‌تواند برخی از کاستی‌هایی را که به هردلیل در فاصله‌گذاری اجتماعی، به‌ویژه در کشور ما با شرایط خاصش وجود دارد جبران نماید. همه‌گیری این بیماری حتی اگر در مقاطعی فروکش کند، باز درنهایت بازمی‌گردد و این روندِ نوسان‌دار تا رسیدن به ایمنی جمعی (که به‌معنای واکسیناسیون و یا ابتلای درصد بالایی از جمعیت است) ادامه خواهد داشت. در خانه ماندن البته جای خود را داشته و به‌طور کلی فاصله‌گذاری اجتماعی اکنون توصیة غالب در دنیاست. اما اینکار الزاماتی خاص را طلب کرده و اگر با حمایت‌های مقتضی همراه نشده و یا بیش از حد استمرار یابد می‌تواند اقتصاد خانوارها، به‌ویژه خانوارهای آسیب‌پذیر را به‌خصوص در بلندمدت به زانو درآورد. حفظ فاصله فیزیکی مطمئن بین افرادِ بدون حفاظ نیز اکنون در حال افزایش از یک تا 2متر به 6متر و بیشتر است. حفظ فاصله تا هر قدر و به‌ویژه بیش از 1.5متر خوب است؛ اما تحقق آن در عمل، به‌خصوص برای فواصل طولانی‌تر و در بلندمدت، به‌سادگی عملی نخواهد بود. با وجود این، با «حائل‌گذاری اجتماعی (Social Precluding, Social Barricading)» می‌توان برخی کاستی‌های اساسی را که به هر دلیل وجود داشته و البته باید در جای خود بدان‌ها پرداخته شود، چه در کوتاه‌مدت و چه به‌ویژه در بلندمدت به‌گونه‌ای جبران کرد. بدین‌سان با ترکیبی واقع‌بینانه از راه‌حل‌های مختلف با رویکردی تلفیقی باید از افتادن یکباره در دام «ایمنی گله‌ای» و تبعات بسیار سنگینِ آن دوری جست. سپر صورت می‌تواند ابزاری کارا برای تحقق حائل‌گذاری اجتماعی باشد؛ راهبردی که به سهم خود می‌تواند در حرکت جامعه به‌سوی تعادلی بین سلامت و معیشت نقشی بسزا داشته باشد. بیماری کرونای جدید همچنان بس جدی بوده و حتی اگر نسبت گسترش بیماری در مقاطعی به زیرِ یک برسد نیز باز امکان جهش دوباره وجود خواهد داشت. بنابراین راهکارهای پیشگیرانه واقع‌بینانه، با توجه ناگزیر به شرایط، مقدم بر درمان بوده و در اولویت فوری هستند. به‌درستی که «علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد». ضروری است «استفاده از سپرِ صورت هرچه زودتر گسترش یابد و استفاده همگانی از آن درصورت امکان اجباری شود». اگر فاصله‌گذاری اجتماعی به هر دلیل به‌طور کامل انجام نمی‌شود، که جای پرداختن دارد، پس حائل‌گذاری اجتماعی را «با جدیت تمام» محقق‌سازیم.