ضرورت توجه به سلامت پاکبان‌ها

صدرالدین علیپور _ مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری تهران

با آغاز شیوع ویروس کرونا و مشاهده نخستین نمونه‌های بیماری، سازمان مدیریت پسماند در گام نخست و براساس سیاست‌های اتخاذشده، تفکیک زباله را به‌مدت یک‌ماه متوقف کرد و پسماند‌ها به‌صورت تجمیعی برای دفن انتقال پیدا کردند؛ اقدامی که می‌توان آن ‌را گام اول برای ممانعت از شیوع ویروس کرونا نامید.

در آن برهه زمانی و در کنار این موضوع و با توجه به حساسیت‌های موجود، یعنی ضرورت حفظ سلامت پاکبان‌ها، کودکان زباله‌گرد و جلوگیری از شیوع بیشتر کرونا، ضمن هماهنگی‌های صورت‌گرفته با دادستانی و نیروی انتظامی، تلاش کردیم هرگونه تخلف از سوی پیمانکاران شناسایی و با متخلفان برخورد شود. همچنین از شهروندان عزیز خواستیم تا درصورت مشاهده هرگونه زباله‌گردی، بلافاصله موارد را به سامانه 137اطلاع دهند.

ذکر این نکته ضروری است که توقف تفکیک زباله و دفن پسماندها، براساس مطالعاتی اتخاذ شد که تیم کارشناسی این سازمان به‌صورت ویژه روی آن متمرکز بود و از سوی این کارشناسان صورت گرفت. در این شرایط دفن زباله بهترین راهکار موجود بود. به‌طور مثال در کشور چین برای جلوگیری از اختلاط پسماندهای خانگی و پسماندهای آلوده، تفکیکی صورت نمی‌گیرد و با استفاده از دستگاه‌های زباله‌سوز و امحا اقدام به دفع بخش عمده‌ای از پسماندها می‌کنند و مابقی زباله‌ها دفن می‌شود.
براساس این تصمیم هم‌اکنون بیش از ۷هزار تن زباله را در روز دفن می‌کنیم و این اقدام در کنار تمام مشکلاتی که دارد، به‌منظور کاهش مخاطرات بیماری کرونا در مدیریت شهری انجام می‌شود. به بیان دیگر همه پسماندهای جمع‌آوری‌شده از سطح پایتخت برای دفن به آرادکوه منتقل می‌شود. این سازمان 2بار در روز خودروها را برای جمع‌آوری زباله به سطح شهر اعزام می‌کند و حجم کار و تعداد نیروهای فعال عملا دوبرابر شده است.
از سوی دیگر از آنجا که هر مخزن زباله یا هر پسماند خانگی و بیمارستانی می‌تواند کانون انتشار و ابتلای بیماری باشد، ضروری بود که آموزش‌هایی در مورد نحوه تفکیک و جداسازی دستمال، ماسک، دستکش و... به شهروندان داده شود. با رعایت و عدم‌رعایت شهروندان مهم‌ترین گروهی که دچار مشکل می‌شوند، پاکبان‌ها هستند؛ پس باید در فضای خانگی زباله‌های بهداشتی درون کیسه‌های مجزا قرار گیرند و همچنین در سطح معابر رها نشوند. این موارد نیز از همان روزهای نخست شیوع ویروس آموزش داده شد.
اما اکنون بیش از یک‌ماه است که زباله‌های روزانه کلانشهر تهران، جمع‌آوری و بدون تفکیک دفن می‌شود؛ درباره اهمیت این کار و لزوم اجرای آن نیز تردید یا ابهامی وجود نداشت. با این حال، توجه به این نکته هم ضروری است که دفن این حجم از زباله آسیبی برای محیط‌زیست محسوب می‌شود و ازجمله عمده‌ترین مشکلاتی که باعث می‌شود محیط‌زیست با دفن زباله، آلوده شود شیرابه ناشی از زباله‌ها و گازهای آن است که در اثر تجزیه زباله‌های دارای ترکیب آلی تولید می‌شود. با ورود این شیرابه‌ها به آب‌های سطحی یا ترکیب آن با بارش باران و نفوذ شیرابه ثانویه به آب‌های زیرزمینی ما با چالش‌های دیگری روبه‌رو می‌شویم، لذا ضروری است که در این مرحله، با مشارکت شهروندان، طرحی نو دراندازیم و راهکاری دیگر اتخاد کنیم.
اجازه دهید گریزی بزنیم به روزهای پیش از کرونا و اجرای طرح کاپ(کاهش تولید پسماند)؛ با اجرای این طرح در مناطق مختلف تهران که از سوی سازمان مدیریت پسماند صورت گرفت و همچنین با تأکید بر ضرورت کاهش تولید زباله و صدالبته تفکیک درست زباله‌های ‌تر و خشک در مبدا، در روزهای پیش از شیوع ویروس کرونا، حجم زباله تولیدی در تهران به میزان قابل‌توجهی کاهش یافت.

اکنون به‌نظر می‌رسد زمان برای برداشتن گام بعدی فراهم است؛ کرونا توجه به مسئولیت اجتماعی از سوی تک‌تک شهروندان در قبال پاکبان‌های عزیز و البته کودکان زباله‌گرد را نشان داد؛ تماس شهروندان با سامانه 137درصورت مشاهده هر نوع زباله‌گردی، رعایت اصول ایمنی و تذکرات ارائه‌شده از سوی سازمان مدیریت پسماند در زمینه نوع دفع زباله‌های آلوده، و... . اکنون ضروری است تا همه ما با مسئول دانستن خود نسبت به محیط‌زیست، محیط پیرامونی و نیروهای زحمتکش پاکبان، در زمینه کاهش تولید پسماند و تفکیک آن از خانه به‌صورت ویژه تمرکز کنیم.
هم‌اکنون حساسیت اجتماعی نسبت به مواد تجزیه‌ناپذیر مانند انواع نایلون‌ها بسیار افزایش یافته است؛ حساسیتی که باید به موضوعات دیگر در زمینه اصلاح رفتار تسری پیدا کند. توجه به آموزش‌ها، الگوهای صحیح مصرف و همچنین توجه به تفکیک دقیق زباله خشک و تر، راهکاری جدی برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، حذف کودکان زباله‌گرد که همواره سلامت آنها از سوی برخی سودجویان مورد تهدید جدی قرار می‌گیرد، کاسته شدن از حجم کاری پاکبان‌ها، اختصاص هزینه‌های حمل و دفع زباله به افزایش سرانه‌های هفت‌گانه و... تنها بخشی از فواید پیوستن به طرح کاپ و مشارکت برای کاهش تولید زباله و تفکیک آن از منزل خواهد بود.