موزه‌ها و گالری‌های ایران در روزهای کرونایی برای دوستداران آثار هنری چه کرده‌اند؟
چیزی برای تماشا نیست
مرتضی کاردر_روزنامه نگار
تماشای آثار هنری نیز برای روزهای قرنطینه کرونایی پیشنهاد جذابی است. در روزهایی که بیشتر مردم در خانه‌ها نشسته‌اند می‌شود که آنها را به تماشای آنلاین آثار هنری در وب‌سایت‌های موزه‌ها و گالری‌ها دعوت کرد. روزهای قرنطینه فرصت مغتنمی است برای کشف دوباره آثار هنری و بازخوانی تاریخ هنر.
موزه لوور شماری از آثار خود را در معرض تماشا گذاشته است. موزه ونسان ونگوگ همه نقاشی‌های او را در کیفیتی بسیار خوب عرضه کرده است. موزه‌های دیگر دنیا نیز برنامه‌هایی برای بازدیدهای مجازی و تماشای آثار از طریق وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی تدارک دیده‌اند، اما در موزه‌ها و گالری‌های ایران چه خبر است و آنها برای روزهای کرونایی چه برنامه‌هایی داشته‌اند؟
به صفحه اینستاگرام بروید
در وب‌سایت موزه هنرهای معاصر تهران که تعطیلات چندماهه‌اش برای تعمیرات کم‌کم دارد دوساله می‌شود، خبری نیست. وب‌سایت موزه نیز تعطیل است و قرار است همزمان با بازگشایی موزه از وب‌سایت تازه موزه نیز رونمایی شود. درحالی‌که می‌شد همزمان با روزهای شیوع کرونا دست‌کم وب‌سایت تازه موزه رونمایی شود و امکان تماشای آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران از طریق سایت فراهم باشد.
اما صفحه اینستاگرام موزه هنرهای معاصر تهران در روزهای اخیر هر روز یک اثر را به نمایش می‌گذارد. «نو به نو» هشتگ اختصاصی نمایش آثار گنجینه موزه است. آثاری از بهمن محصص، مسعود عربشاهی، علی‌اکبرصادقی، یعقوب امدادیان، پروانه اعتمادی، منصور قندریز، منوچهر یکتایی و دیگران در صفحه اینستاگرام موزه قرار‌گرفته است. نکته قابل‌توجه، متن‌هایی است که ذیل آثار قرار‌می‌گیرد؛ متن‌هایی که به تحلیل اثر می‌پردازد و جایگاه تاریخی هنرمند را در هنر امروز ایران نشان می‌دهد. بیشتر متن‌ها را مهدی حسینی و احسان آقایی (مدیر موزه) و کیانوش معتقدی نوشته‌اند.
از گنجینه آثار خارجی موزه هنرهای معاصر تهران نیز آثار آلبرتو جاکومتی، جکسون پولاک، پل گوگن، مارک شاگال، رنه ماگریت، سالوادور دالی، مارک روتکو، فرانسیس بیکن و... در صفحه اینستاگرام موزه به نمایش درآمده‌اند.
صفحه اینستاگرام موزه می‌تواند چند ساعتی بیننده را سرگرم کند و اطلاعاتی درباره هنرمندان امروز و ایران و جهان به‌دست دهد.
از تالار تا آثار
تور مجازی و تماشای تالارها و آثار از طریق وب‌سایت موزه ملی ایران و کتابخانه و موزه ملک پیش‌تر از اینها نیز فراهم بود و الان نیز امکان بازدید مجازی از این دو موزه وجود دارد. گرچه به‌نظر می‌رسد با توجه به شرایط فعلی بهتر است امکان بازدید مجازی در پیشخوان صفحه نخست قرار گیرد تا مراجعه‌کنندگان بتوانند راحت‌تر از این امکان استفاده کنند. در عین حال بهتر است خود آثار در دسته‌بندی‌های گوناگون تاریخی‌ـ‌هنری در معرض تماشا قرار بگیرند، نه نماهای کلی از تالارها که در آنها آثار نیز به چشم می‌خورد.
تا اطلاع ثانوی گالری تعطیل است
به وب‌سایت‌های گالری‌های تهران سرمی‌زنیم تا ببینیم برای روزهای تعطیل چه تدارک دیده‌اند. گالری ایرانشهر، گالری ماه، گالری شیرین، گالری والی، گالری آریا، گالری اُ، گالری اعتماد، گالری اثرو... . آنچه در صفحه نخست گالری‌ها به چشم می‌خورد یا پیام و طرحی به مناسبت فرارسیدن سال نو است یا جمله‌ای درباره تعطیلی گالری تا اطلاع ثانوی به‌دلیل کرونا. وب‌سایت‌های بسیاری از گالری‌های تهران عملا تعطیل است و در یک‌ماه گذشته هیچ فعالیتی نداشته. هیچ کوششی برای استفاده بازدیدکنندگان در ایام کرونا انجام نشده است، مگر اینکه کسی از سر کنجکاوی به بایگانی گالری‌ها برود و شماری از آثار هنرمندان را تماشا کند؛ درحالی‌که خیلی راحت می‌شد آثار بایگانی گالری‌ها را به صفحه نخست آورد و امکان تماشای دوباره آنها را برای بازدیدکنندگان فراهم کرد.
صفحه‌های گالری‌ها در شبکه‌های اجتماعی نیز عملاً فعالیت ویژه‌ای در این روزها نداشته‌اند. بیشتر از یک‌ماه از تعطیلی فعالیت گالری‌ها می‌گذرد و هنوز از برنامه گالری‌ها برای دوستداران هنرهای تجسمی و بازدیدکنندگان خبری نیست.
مریم رحیمی، مدیر داخلی گالری آریا می‌گوید: «از آنجا که ما هم گالری هستیم و هم آموزشگاه، برنامه‌های آموزشگاه را به شکل آنلاین برگزار می‌کنیم. فکر می‌کنم کم‌کم باید وب‌سایت گالری را هم فعال کنیم. برنامه ما برای وب‌سایت گالری بازخوانی نمایشگاه‌های سال گذشته است. در گذشته مروری بر آثار پیشگامان هنر مدرن ایران داشتیم مثل بهمن محصص، بهجت صدر، گارنیک درهاکوپیان، سیراک ملکونیان و... . اگر وضعیت همینطور ادامه پیدا کند، مرور آثار هنرمندان ایران را روی وب‌سایت قرار می‌دهیم و در صفحه اینستاگرام خود نیز تصویر آثار و تصاویر ۳۶۰درجه از گالری را به نمایش می‌گذاریم. اگر وضعیت تا تابستان نیز این‌گونه باشد، شاید نمایشگاه‌هایمان را نیز به‌صورت مجازی برگزار کنیم». با این همه، وب‌سایت گالری آریا هم‌اکنون خارج از دسترس است.
مسابقه نقاشی برای کودکان
در این میان گالری گلستان یک استثنا محسوب می‌شود. گالری گلستان برای کودکان زیر ۱۰ سال مسابقه نقاشی برگزار خواهد کرد. قرنطینه موضوع مسابقه نقاشی است تا کودکان نقاشی‌های خود را از روزهای قرنطینه و خانه‌نشینی تا ۲۰ اردیبهشت به نشان الکترونیکی گالری بفرستند. برگزیده نخست جایزه ۳میلیون تومانی و برگزیدگان دوم و سوم به‌ترتیب ۲ و ۱ میلیون تومان جایزه دریافت خواهند کرد. با توجه به سابقه گالری گلستان به‌نظر می‌رسد اگر آثار رسیده درخور توجه باشند، گالری گلستان نمایشگاهی هم از این آثار برپا خواهد کرد.
حراج آنلاین آثار هنری
گالری آرتیبیشن پیش‌تر در آبان و اسفند۹۸ دو حراج به‌صورت آنلاین برگزار کرده بود وحالا برای سومین دوره حراج آثار هنری فراخوان داده است. مهلت ارسال آثار تا ۳۱ فروردین است و مزایده آثار از روز ۴ اردیبهشت آغاز می‌شود. همه هنرمندان می‌توانند آثار خود را برای شرکت در حراج آرتیبیشن به کانال تلگرامی گالری بفرستند. ظاهراً آرتیبیشن تنها گالری تهران است که از فرصت روزهای کرونایی به‌درستی استفاده می‌کند.
فرصتی که از دست می‌رود
همواره گالری‌ها در معرض این اتهام بوده‌اند که به دیواری اجاره‌ای تبدیل شده‌اند که آثار هنرمندان را در ازای دریافت درصد قابل‌توجهی به نمایش می‌گذارند و عملاً توجهی به مخاطبان آثار هنری ندارند. تبلیغات نامناسب، حداقل کوشش برای ارائه و معرفی آثار، دریافت هزینه تبلیغات از هنرمندان، حتی خودداری از کارهای ساده‌ای مثل پذیرایی و... سبب تقویت چنین شائبه‌هایی شده است. بی‌توجهی به دوستداران آثار هنری در روزهای کرونایی گواه دیگری است بر این مدعا.
مسئله گالری‌ها فقط به همین‌ها محدود نمی‌شود. پایگاه اینترنتی و صفحه اینستاگرام بسیاری از گالری‌های ایرانی به زبان انگلیسی است، درحالی‌که بیشتر دنبال‌کنندگان این صفحه‌ها ایرانی‌ها هستند.
متأسفانه بیشتر گالری‌ها تعهدی به بازدیدکنندگان خود ندارند و روزهای کرونایی می‌توانست فرصتی باشد برای بازخوانی آثار هنرمندان و مجالی برای نمایش دوباره بسیاری از آثار هنرمندان ایرانی که به‌راحتی دارد از دست می‌رود.
