داخلی
تصمیم هولناک مادر و پسر پس از مرگ پدر مبتلا به کرونا
مرگ در سوگواری
وقتی پدر خانواده مبتلا به کرونا شد و جانش را از دست داد، مادر و پسر خانواده به‌دلیل رفتارهای مردم و نگرفتن مراسم ختم دچار بیماری روحی شدیدی شدند و این بیماری چنان شدید شد که در نهایت تصمیم هولناکی گرفتند و به زندگی خودشان پایان دادند.
به گزارش همشهری، ساعت 10:36بیست و یکم فروردین‌ماه به قاضی جنایی تهران خبر رسید زنی 53ساله پس از انتقال به بیمارستان به طرز مرموزی جان باخته است.
با دستور قاضی، تحقیقات آغاز شد. پزشکان پس از معاینات تخصصی اعلام کردند که او به‌دلیل مصرف قرص برنج جانش را از دست داده است. اگرچه مرگ او مشکوک بود اما کارآگاهان با انجام تحقیقات دریافتند که او اقدام به‌خودکشی کرده و هیچ‌کس در مرگ وی مقصر نیست. اما دلیل اینکه این زن به زندگی‌اش پایان داده بود غم‌انگیزتر از آن بود که کسی تصور می‌کرد. یافته‌های کارآگاهان نشان می‌داد که همسر این زن مدتی قبل مبتلا به کرونا شده و در بیمارستان بستری بود. تلاش پزشکان اما برای نجات جان وی بی‌فایده بود و او حدود 3هفته قبل جانش را از دست داد. چون تمام دوستان، آشنایان و بستگان خبر داشتند که او به‌دلیل کرونا جانش را از دست داده در مراسم او حاضر نشده بودند. تعداد کمی هم که حضور یافته بودند رفتارهای عجیبی داشتند، به‌طوری‌که یکی از آشنایان این خانواده می‌گفت: پس از دفن متوفی، پسر او به‌شدت از رفتار کسانی که در مراسم خاکسپاری شرکت کرده بودند ناراحت شده بود. آنها حتی از مادر و پسر متوفی دوری می‌کردند و رفتارشان طوری بود که باعث ناراحتی شدید آنها شده بود. به‌طوری‌که پسر متوفی به‌شدت دچار بیماری روحی شده بود.
کارآگاهان در ادامه تحقیقات متوجه شدند که بیماری روحی پسر جوان پس از خاکسپاری پدرش آنقدر شدید شده بود که وی چند روز (دو روز قبل از مرگ مادر) تصمیم مرگباری گرفت و به زندگی‌اش پایان داد. همین باعث شده بود که مادر خانواده که از مرگ همسرش شوکه بود، داغ مرگ پسرش را هم که به آن اضافه شده بود را نتواند تحمل کند و از طرفی به‌خاطر رفتار و برخورد عجیب مردم با آنها، تصمیم مرگباری بگیرد و او نیز به زندگی خود پایان بدهد. با مشخص شدن این حقایق تلخ، قاضی جنایی دستور داد تا جسد این زن به پزشکی قانونی منتقل شود.
سوگواری با کارگروه سوگ
ضرورت سوگواری برای قربانیان کرونا آنقدر اهمیت دارد که شهرداری تهران نیز بر آن شده تا با تشکیل کارگروه سوگ، برای کاهش آلام افرادی که عزیزانشان را در این روزها از دست داده و قادر به برگزاری مراسم سوگواری نیستند، وارد عمل شود.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار تهران، می‌گوید: این روزها پدران، مادران، فرزندان و عزیزان بسیاری از هموطنانمان به دلایل مختلف از این جهان فانی رخت برمی‌بندند اما برای بازماندگان‌شان شرایط سوگواری و عزاداری فراهم نیست. فارغ از اینکه افراد با بیماری کرونا، ابتلا به بیماری‌های دیگر یا به‌صورت طبیعی به پایان زندگی خود رسیده‌اند، به‌دلیل شیوع کرونا در کشور نه‌تنها امکان اجرای آداب و رسوم سوگواری و عزاداری جمعی که تأثیر زیادی بر پذیرش مرگ عزیزان و سازگاری با شرایط جدید دارد فراهم نیست، بلکه به‌دلیل پیشگیری از ابتلا به بیماری کرونا به‌صورت فیزیکی در کنار سوگواران بودن و... هم توصیه نمی‌شود. از سوی دیگر اقدامات گسترده‌ای توسط شهرداری تهران و سایر نهادهای متولی در ارتباط با پیشگیری و مقابله با ویروس کرونا انجام شده است اما به‌نظر می‌رسد موضوع توجه به سوگواران و داغدیدگان تا به امروز مغفول مانده است؛ به همین منظور ضمن تعامل با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر متخصصان برای ایجاد هم‌افزایی بین‌سازمانی، کارگروه علمی تخصصی «سوگ» با بهره‌گیری از ظرفیت‌های اداره کل سلامت شهرداری، اساتید، متخصصان و دانشجویان این حوزه در معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران تشکیل شد. محمدرضا جوادی‌یگانه ادامه می‌دهد: این کارگروه تخصصی از کمک فکری و همراهی متخصصان حوزه سوگ، انجمن‌های تخصصی سلامت، روانشناسی، جامعه‌شناسی، مددکاری اجتماعی و جمعی از دانشجویان علاقه‌مند و داوطلب برخوردار است. به اعتقاد این کارگروه امروز با نوعی ترس و نگرانی مردم از مبتلاشدن به کرونا روبه‌رو هستیم که موجب شده خانواده همه افراد فوت شده نه‌تنها امکان سوگ جمعی را از دست بدهند، بلکه خانواده متوفیان مبتلا به کرونا با نوعی از طرد و انگ اجتماعی مواجه شوند که پیامد آن حتی در برخی موارد پنهان کردن از دست دادن عزیزان به‌خاطر ابتلا به کروناست. این در حالی است که فرد مبتلا به کرونا نه‌تنها مقصر نیست، بلکه قربانی شرایط حاکم و این همه‌گیری گسترده در سطح جهان است.
بر همین اساس در پی این موضوع هستیم که ضمن آموزش نحوه مقابله درست با بیماری کرونا، شرایطی را فراهم کنیم که خانواده داغداران بتوانند از حمایت‌های روانی-اجتماعی خانوادگی، دوستانه، محلی و جامعه‌ای برخوردار باشند. نظر کارگروه سوگ مبنی بر اهمیت برنامه‌ریزی مداخلات اجتماعی و روانی برای همه سوگواران با توجه به تفاوت‌های ناظر بر دلایل فوت درگذشتگان، سن فرد فوت شده و به تبع آن سن بازماندگان درجه اول این افراد است و ضروری است تمامی فرایندی که بازماندگان در آن قرار می‌گیرند بررسی و اشکالات آن اصلاح شود تا بتوانیم تجربه دردناک از دست دادن عزیزان را کمی تحمل‌پذیرتر کنیم. این بدین معناست که کادر درمان، پرسنل بهشت زهرا(س) و تمامی افرادی که در فرایند بستری فرد بیمار، اعلام خبر فوت به بازماندگان، تدفین و... حضور دارند باید آموزش‌های لازم را دریافت کنند و فرایند اجرایی اقدامات مختلف در هر مرحله نیز یک‌بار دیگر با لحاظ احترام به فردیت افراد، پذیرش اجتماعی و همدردی با خانواده متوفی بازبینی شود. از سوی دیگر آموزش عمومی برای همه شهروندان با لحاظ شرایط و ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی‌شان نیز باید مورد توجه قرار گیرد تا درصورت مواجه شدن با این واقعه تلخ، حداقل سردرگمی را تجربه کرده و بتوانند ضمن خودکنترلی و خودمراقبتی از سایر بازماندگان هم حمایت کنند. جوادی‌یگانه با اشاره به بررسی و مطالعه موردی درخصوص نیازهای بازماندگان متوفیان در این روزهای کرونایی می‌گوید: این اقدامات در کارگروه تخصصی سوگ با بهره‌گیری از ظرفیت متخصصان و دانشجویان روانشناسی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و مددکاری اجتماعی آغاز شده و بخش مهمی از تعریف مداخلات اجتماعی در شهر تهران در این خصوص را براساس نتایج حاصل از این مطالعه انجام خواهیم داد.
وی، تولید و توزیع محتوای آموزشی برای انتشار در فضای مجازی برای عموم شهروندان، تولید و توزیع محتوا ویژه خانواده متوفیان از طریق خانه‌های سلامت شهرداری تهران و سازمان بهشت‌زهرا(س) و پیش‌بینی یادمان درگذشتگان را از دیگر اقدامات این کارگروه عنوان کرده و ادامه می‌دهد: طراحی مدل ارائه خدمات سلامت روان با بهره‌گیری از ظرفیت خانه‌های سلامت در سطح همه محلات ازجمله ارائه خدمات مشاوره و روانشناسی سوگ، اقدامات اجتماع‌محور، تشکیل شبکه اجتماعی داغدیدگان و گروه‌های همتا و بهره‌گیری از ظرفیت مددکاران اجتماعی، روانشناسان و مشاوران از دیگر اقدامات پیش‌بینی‌شده در کارگروه تخصصی سوگ است. حمایت و پشتیبانی از اقدامات خلاقانه مردم و جامعه مدنی برای همدردی و ترویج رفتارهای همدلانه با خانواده متوفیان نیز ضروری است و اجرای مراسم سوگواری به‌صورت آنلاین و با بهره‌گیری از ظرفیت فضای مجازی، تعیین یک روز برای همدردی با بازماندگان با انجام کارهای نمادینی همچون کاشت درخت، برگزاری شب شعر مجازی، اجرای کنسرت‌های آنلاین ویژه خانواده متوفیان می‌تواند از حجم غم و اندوه این افراد بکاهد.
یادداشت
چطور با خانواده‌های عزادار همدردی کنیم؟
ساحل گرامی ـ روانشناس
اگر بخواهیم برای سوگواری فرایندی را درنظر بگیریم باید از 5 مرحله یاد کنیم. نخستین مرحله در سوگواری انکار است. وقتی که عزیزی از دست می‌رود اطرافیانش نمی‌خواهند بپذیرند که او دیگر در بین آنها نیست و قرار است در زندگی‌شان نباشد. البته این موضوع فقط برای فوت عزیزان نیست و گاهی برای شکست‌های عاطفی یا طلاق نیز مصداق پیدا می‌کند و فرد حاضر به پذیرش خروج عزیزش از زندگی‌اش نیست.
مرحله دوم چانه‌زنی است. در این مرحله فرد چانه‌زنی می‌کند و نمی‌خواهد بپذیرد کسی که فوت شده دیگر قرار نیست برگردد؛ مثلا می‌گوید اگر برگردد یا اگر حالا اینجا بود، برایش فلان کار را انجام می‌دادم و جبران می‌کردم و با او خوش‌رفتاری می‌کردم و... .
مرحله بعدی خشم است. فرد بعد از سپری کردن 2 مرحله پیش، به جایی می‌رسد که ممکن است خشمگین شود. در این مرحله او به این فکر می‌کند که چرا باید این اتفاق برای من بیفتد. مگر من چه کار کرده بودم که مستحق چنین سوگی هستم و... که در این شرایط ممکن است او دست به پرخاشگری هم بزند.
مرحله چهارم در فرایند سوگ، افسردگی است. او دیگر متوجه می‌شود که عزیز از دست‌رفته‌اش قرار نیست برگردد. او دچار بی‌خوابی و کم‌اشتهایی می‌شود و احساس ناامیدی و بی‌ارزشی شدید می‌کند و علائم کامل افسردگی را نشان می‌دهد.
مرحله آخر در یک روند سوگواری، پذیرش و تسلیم است که در آن فرد می‌پذیرد آن کسی که از دست داده دیگر برنمی‌گردد و او باید زندگی‌اش را به‌صورت عادی ادامه دهد.
مراحل مختلف سوگ معمولا نباید بیشتر از 6ماه طول بکشد که اگر اینطور شد به مداخله بالینی نیاز است و فرد باید از روانشناس کمک بگیرد. اما خیلی وقت‌ها برای اینکه این پروسه 6ماه هم طول نکشد و زندگی فرد مختل نشود، توصیه می‌شود که او از همان ابتدا دارودرمانی و روان‌درمانی را آغاز کند تا این پروسه کوتاه‌تر شود.
در بررسی افرادی که عزیزانشان را از دست می‌دهند می‌بینیم که معمولا اطرافیان در مراسم‌های ختم و سوگواری شرکت می‌کنند و خانواده عزادار را دلداری می‌دهند؛ چه هنگام خبر فوت و چه هنگام تدفین و ختم. حضور نزدیکان و فامیل در اطراف خانواده عزادار موجب می‌شود که فرایند سوگ کوتاه‌تر و پردازش آن راحت‌تر شود تا فرد عزادار راحت‌تر با این فقدان کنار بیاید.
اتفاقی که در دوران کرونا افتاده این است که به‌دلیل شرایط خاص، همدلی و کنار هم بودن از بین رفته و حس تنهایی و درک نشدن به فرد دست دهد. او به این فکر می‌کند که غمش برای هیچ‌کس مهم نیست و کسی به او اهمیت نمی‌دهد یا اینکه احساس خشم می‌کند که چرا ما باید عزیزمان را از دست بدهیم و چرا باید در تنهایی و غربت عزیزمان را دفن کنیم و با فقدانش کنار بیاییم. سوگ برای این افراد بیشتر از همیشه سخت است و حس همدلی را از اطرافیان دریافت نمی‌کنند. خشم از یک سو و اضطراب از سوی دیگر، باعث می‌شود فرد خشم را معطوف به‌خودش کند. وقتی خشم به‌خود فرد برمی‌گردد ممکن است حوادث تلخی مثل خودکشی اتفاق بیفتد. اتفاقی که درباره حادثه تلخ خودکشی پسر و مادر خانواده به‌دلیل مرگ پدر بر اثر کرونا رخ داده این است که حس خشم به‌خود پسر برگشته و موجب شده او دست به‌خودکشی بزند. احتمالا پدر محور اصلی خانواده بوده و در نبودش پسر احساس فقدان شدیدی کرده یا اینکه احساس کرده خودش توانایی اداره زندگی‌اش را ندارد و او و مادرش نتوانستند نبود پدر را تحمل کنند و دست به‌خودکشی زده‌اند.
نکته دیگر اینکه از زمانی که کرونا وارد کشورمان شده، خانواده‌های زیادی عزیزانشان را از دست دادند. اما سؤال این است که چرا در آن خانواده‌ها کار به‌خودکشی نرسیده است؟ قطعا مرگ عزیز سخت است اما در این بین تفاوت بین خانواده‌ها در توانایی حل مسئله و توانایی پردازش اطلاعات‌شان مشخص می‌شود که یک خانواده می‌تواند حل مسئله کند و خانواده دیگر نمی‌تواند. خودکشی، نشان دهنده مهارت پایین حل مسئله در فرد بوده و حاکی از آن است که شخص مشکل را انکار و از آن فرار و از واقعیت اجتناب کرده است.
به‌نظر می‌رسد در شرایط کرونایی اطرافیان نباید خانواده‌های عزادار را تنها بگذارند. هرچند نمی‌توانند به شکل حضوری کاری انجام دهند اما می‌توانند با تماس تلفنی، تصویری، فرستادن گل و حتی درست کردن گروه در فضای مجازی برای یادبود فرد متوفی ختم قرآن بگذارند و فاتحه بخوانند. یا مثلا هر کس به جای تسلیت‌های کلیشه‌ای در گروه از خاطراتی که با آن فرد داشته بگوید و به این شکل یاد فرد فوت شده را زنده نگه دارند. عزاداری و سوگواری از راه دور اتفاق جدید و نوظهوری است و هنوز پروتکل و فرایند دقیقی برای سوگواری‌های مجازی و از راه دور وجود ندارد اما بهترین شکل این است که با استفاده از ابزارهای مجازی در کنار خانواده‌های عزادار باشیم و از این طریق به آنها نشان دهیم که به یاد عزیز از دست رفته هستیم و قطعا بعد از بین رفتن کرونا به‌صورت حضوری همدردی‌مان را با آنها نشان خواهیم داد.
در همینه زمینه :
