سایه چین بر میادین نفتی عراق

سیاوش فلاح پور_خبرنگار

پس از وقفه‌ای نه چندان طولانی به‌دلیل بحران کرونا، چین بار دیگر رایزنی‌ها برای سرمایه‌گذاری بزرگ در صنایع نفتی عراق را از سر گرفته است، آن هم درحالی‌که هیچ نشانه‌ای از رقابت یا حتی حضور آمریکا در این صحنه به چشم نمی‌خورد. براساس گزارش اخیر وب‌سایت آمریکایی اویل پرایس، دولت عراق با عقد قرارداد 203.5میلیون دلاری برای توسعه میدان نفتی مجنون در استان بصره توسط یک شرکت مهندسی چینی موافقت کرده است. مؤسسه ملی نفت چین نیز ضمن تأیید این خبر اعلام کرد پروژه مورد نظر طی 29‌ماه با هدف ساخت تاسیساتی جدید در میدان نفتی مجنون تکمیل خواهد شد. میدان مجنون که در 60کیلومتری شمال شرق پایانه صادرات شهر بصره قرار دارد یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی در سطح جهان به شمار می‌رود. ظرفیت این میدان به گفته وزارت نفت عراق شامل 12هزار و 600میلیارد بشکه نفت است.
البته ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود. به گفته اویل پرایس، قرارداد میدان نفتی مجنون تنها بخشی از برنامه چینی‌ها برای نفوذ در صنایع نفتی عراق است. در گزارش این پایگاه آمریکایی آمده: دولت چین به‌دنبال عقد قراردادی مادام‌العمر با عراق در حوزه انرژی است و برای رسیدن به این هدف تلاش می‌کند با همراهی روسیه، منابع مالی گسترده‌ای را تامین کند. پیش از این رقابتی پنهان میان چین و آمریکا بر سر نفوذ در صنایع نفتی عراق وجود داشت و پکن، بحران کنونی کرونا در آمریکا را بهترین فرصت برای تکمیل برنامه‌های نفتی خود در عراق به شمار می‌آورد.
جالب آنکه به‌نظر می‌رسد دولت عراق نیز در این میان چشم‌اندازی نزدیک به برنامه‌های بلندمدت چین دارد، چرا که نه‌تنها حساسیتی نسبت به سیاست‌های اقتصادی چین نشان نداده، بلکه در پیامی روشن، پیشنهاد سرمایه‌گذاری در میدان نفتی مجنون را مطرح کرده است؛ پیشنهادی که قرار است طی 2سال آینده وارد فاز اجرایی شده و منافع قابل توجهی را برای طرفین به ارمغان آورد. باید توجه داشت که مراد از دولت عراق، دولت موقت عادل عبدالمهدی است که همچنان به‌دلیل ناتوانی پارلمان از انتخاب نخست‌وزیر جدید، اداره امور کشور را برعهده دارد. از سوی دیگر، عبدالمهدی نخستین نخست‌وزیر عراق بعد از سقوط نظام صدام به شمار می‌رود که گام‌های مهمی در جریان توسعه روابط اقتصادی این کشور با چین برداشته است؛ گام‌هایی که البته واکنش بسیار منفی آمریکایی‌ها را به‌دنبال داشت.
پیش از این، مدیریت و توسعه میدان مجنون در اختیار شرکت‌های انگلیسی و مالزیایی بوده است. دولت عراق از اواخر سال 2009 مجوز فعالیت در این میدان را به‌طور همزمان در اختیار 3شرکت شل (انگلیس)، پتروناس (مالزی) و همچنین نیسان (عراق) قرار داد. جالب آنکه تاسیس و راه‌اندازی نخستین چاه نفت در این میدان بیش از 18‌ماه به طول انجامید چرا که شرکت‌های پیمانکار ناچار بودند مسافتی معادل 28کیلومتر را از مین‌های به‌جا مانده از جنگ ایران و عراق و همچنین بمب‌های منفجر نشده جنگنده‌های آمریکایی پاکسازی کنند. به این ترتیب صادرات میدان مجنون از سال 2013 از سر گرفته شد و ظرف مدت اندکی به تولید 175هزار بشکه در روز رسید. اما شرکت شل از اواسط سال 2017 روند خروج از عراق را آغاز کرد و نهایتا در ‌ماه مارس 2018 کنترل میدان مجنون را به ‌طور کامل در اختیار شرکت دولتی نفت بصره قرار داد.
براساس پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، سقف تولید میدان مجنون طی 10سال آینده به یک میلیون بشکه نفت در روز خواهد رسید. این در حالی است که مطابق قرارداد منعقد شده میان چین و عراق، رقم مازاد از 500هزار بشکه در روز به‌عنوان سهم دولت چین درنظر گرفته شده است. البته ممکن است پیش‌بینی‌های آژانس انرژی برای میدان مجنون در نتیجه بحران‌های کنونی، مخصوصا ویروس کرونا تا حدودی کاهش یابد. شبکه الجزیره با اشاره به دستاورد بزرگ چین در بازار نفت عراق می‌نویسد: بدون شک پکن می‌تواند با استفاده از نفوذ خود در ایران، به امتداد میدان مجنون در این کشور، یعنی میدان آزادگان نیز دست یابد.

   بحران نخست‌وزیری؛ افول ستاره الزرفی

اگرچه تحولات اخیر در بازار نفت عراق رخدادی با اهمیت و کم‌نظیر در تاریخ معاصر این کشور به شمار می‌رود، اما همچنان تمرکز رسانه‌های اصلی عراق بیش از هر چیز بر بحران دولت و رقابت گزینه‌های مختلف بر سر کرسی نخست‌وزیری معطوف است. در جریان آخرین تحولات به‌نظر می‌رسد عدنان الزرفی، استاندار سابق نجف و گزینه مورد حمایت برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق، شانس خود برای رسیدن به ریاست کابینه را تا حد زیادی از دست داده و در مقابل، مصطفی الکاظمی، رئیس سازمان اطلاعات این کشور فرصت دوباره‌ای در این مسیر به‌دست آورده است. نام الکاظمی پیش از این توسط برخی احزاب شیعی به‌عنوان گزینه نخست‌وزیری مطرح شده بود، اما در ادامه با مخالفت جدی بخشی از نیروهای حشد‌الشعبی، مخصوصا گردان‌های حزب‌الله عراق روبه‌رو شد تا جایی که سخنگوی این گروه، الکاظمی را به‌دست داشتن در عملیات ترور سردار شهیدسلیمانی و حاج ابومهدی المهندس در فرودگاه بغداد متهم کرد! 
حالا اما بار دیگر رئیس سازمان اطلاعات عراق با حمایت ائتلاف‌های حکمت ملی (عمار حکیم)، دولت قانون (نوری مالکی)، فتح (هادی العامری) و سائرون (مقتدی صدر) به‌عنوان گزینه نخست‌وزیری به رئیس‌جمهور عراق معرفی شده است. این در حالی است که اجماع شیعیان، با تداوم حمایت ائتلاف نصر به ریاست حیدر العبادی از عدنان الزرفی محقق نشد. روزنامه العربی‌الجدید این چرخش سیاسی و شکست احتمالی الزرفی را به سفر سردار قاآنی به بغداد نسبت داده است. در گزارش این روزنامه قطری آمده: نزدیکی الزرفی به آمریکا و همچنین مواضع منفی او نسبت به نیروهای نظامی خارج از کنترل دولت، نخست‌وزیری استاندار سابق نجف را به نوعی خط قرمز برای تهران تبدیل کرد؛ واقعیتی که در جریان سفر فرمانده سپاه قدس به احزاب شیعی ابلاغ شد. اما فادی الشمری، از سران جریان حکمت ملی با رد این فرضیه، در صفحه توییتر خود نوشت: انتخاب آقای الزرفی توسط رئیس‌جمهور از ابتدا اقدامی غیرقانونی بوده و دست‌اندازی به حقوق پارلمان به‌شمار می‌رود. بنابراین مخالفت اکثریت احزاب شیعی با نخست‌وزیری ایشان اتفاق جدیدی نیست و ارتباطی هم با سفر فرمانده سپاه قدس به بغداد ندارد.