یک میلیون تومان وام یا پرداخت یکجای یارانه

رضا کربلایی- روزنامه‌نگار

شاید خیلی‌ها تصور می‌کردند دولت قرار است به خانوارهای آسیب‌پذیر در برابر کرونا کمک بلاعوض یا دست‌کم وام بدون بهره یا قرض‌الحسنه بدهد. اما حالا برنامه تغییر کرده و قرار است به 23میلیون خانوار ایرانی وام یک‌میلیون تومانی داده شود با نرخ بهره 12درصد و اقساط آن‌هم به‌احتمال‌زیاد از ارقام یارانه نقدی و کمک معیشتی ماه‌های آینده کم خواهد شد.
به‌گزارش همشهری، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی، می‌گوید: پیشنهاد بانک مرکزی مبنی بر اعطای وام یک‌میلیون تومانی اعتبار خرید به 23میلیون خانوار ایرانی یارانه‌بگیر با نرخ 12درصد و بازپرداخت بیست‌وچهارماهه با تنفس چهارماهه به تصویب هیأت دولت رسیده که در اسرع وقت اجرایی خواهد شد.
محاسبات همشهری نشان می‌دهد هر خانواری که یک‌میلیون تومان تسهیلات مبارزه با کرونا دریافت کند تا 2سال آینده باید ماهانه 47هزارو500سود قسط بدهد و در پایان یک‌میلیون و 140هزار تومان باید به بانک بازگرداند. پرداخت این میزان تسهیلات البته گره چندانی از مشکل گرفتار‌شدگان باز نخواهد کرد همچنان که بخش بزرگی از 23میلیون خانوار مشمول دریافت یارانه نقدی یا کمک معیشتی به این تسهیلات نیازی ندارند و به‌جای آن دولت می‌تواند برای اختصاص بهینه‌تر این میزان اعتبار چاره‌اندیشی کند. وام یک‌میلیون تومانی وعده داده‌شده دولت، به تأمین اعتباری معادل 23هزار میلیارد تومان نیاز دارد که بعید است بانک‌ها حاضر شوند با نرخ سود 12درصدی آن را در اختیار مردم قرار دهند، مگر اینکه بانک مرکزی برای آنها تسهیلاتی درنظر گرفته باشد تا مابه‌التفاوت نرخ سود تأمین شود.
رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید: بانک مرکزی از طریق کاهش 25هزار میلیارد تومانی ذخیره قانونی بانک‌ها و با همراهی بانک‌ها امکان تأمین اعتبار 75هزار میلیارد تومانی با نرخ سود 12درصد را فراهم کرده است. هنوز مشخص نیست اعتبار پیش‌بینی‌شده برای پرداخت وام به خانوارها از محل آزادسازی بخشی از ذخایر قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی صورت می‌گیرد یا اینکه اعتبار جدیدی در راه خواهد بود؟
در روزهای اخیر مدیران بانک‌ها با استناد به تصمیم مشترک دولت و بانک مرکزی مبنی بر اعطای تسهیلات 12درصدی به کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از شیوع ویروس کرونا، پیشنهاد داده‌اند تا هم نرخ سود سپرده‌های حقوقی و حقیقی از هم جدا شود و هم به آنها اجازه داده شود نرخ سود سپرده‌ها با توافق بین بانک‌ها کمتر شود. در صورتی که رئیس‌کل بانک مرکزی این پیشنهاد را تأیید کند، بدیهی است که بخش زیادی از هزینه یا تفاوت نرخ سود پیش‌بینی‌شده برای تسهیلات 12درصدی با نرخ واقعی مورد انتظار بانک‌ها از جیب سپرده‌گذاران بانک‌ها تأمین خواهد شد، زیرا بانک‌ها امیدوارند با کاهش نرخ سود سپرده هزینه پول در شبکه بانکی کمتر شود تا بتوانند تسهیلات با نرخ سود مورد انتظار بانک مرکزی را در اختیار بلادیدگان و آسیب‌دیدگان کرونا قرار دهند.

به‌نام مردم، به کام دولت
آیا واقعا دولت به مردم وام می‌دهد یا اینکه یارانه نقدی 2سال آینده‌شان را یکجا به‌حساب سرپرستان خانوار واریز می‌کند و کل مبلغ را با نرخ سود 12درصد در 24‌ماه پس می‌گیرد؟ حسن روحانی، رئیس‌جمهور، روز دوشنبه گفته بود:‌ در کنار سایر حمایت‌های درنظر گرفته‌شده برای اقشار ضعیف، درنظر داریم اعتبار یک‌میلیون تومانی به تمام سرپرستان یارانه‌بگیر پرداخت کنیم که اقساط آن به‌مرور از همان یارانه کسر خواهد شد. او تأکید کرد:‌ به 23میلیون خانواری که یارانه دریافت می‌کنند، مبلغ یک‌میلیون تومان اعتبار پرداخت می‌شود و بازپرداخت این اعتبار هم همان یارانه‌ها و در مدت 24‌ماه خواهد بود. روحانی بابیان اینکه 25هزار میلیارد تومان اعتبار به این طرح اختصاص داده‌شده، گفت: این اعتبار احتمالا اواخر فروردین یا ابتدای اردیبهشت به‌حساب یارانه‌بگیران واریز خواهد شد.

واریز یارانه نقدی متوقف می‌شود؟
هنوز جزئیاتی از تدبیر دولت برای حمایت از 23میلیون خانوار یارانه‌بگیر در دسترس نیست، اما به‌نظر می‌رسد این سیاست ادامه همان برنامه قبلی شبکه بانکی، به‌ویژه بانک مرکزی برای اعطای وام به مردم و کسر اقساط آن با وثیقه‌گرفتن یارانه‌های نقدی است. برنامه‌ای که البته هرگز اجرا نشد و روی کاغذ ماند؛ حالا پرسش اصلی این است که آیا درصورت پرداخت وام یک‌میلیون تومانی به‌حساب سرپرستان خانوار، واریز یارانه نقدی پس از 4‌ماه متوقف خواهد شد؟ تامل در گفته‌های رئیس‌کل بانک مرکزی نشان می‌دهد اقساط وام یک‌میلیون تومانی واریزشده به‌حساب سرپرستان خانوار پس از 4‌ماه از حساب سرپرستان خانوار کسر خواهد شد و به‌این‌ترتیب تا پایان شهریور یارانه نقدی واریز می‌شود، اما پس ‌از آن دیگر از پرداخت یارانه نقدی خبری نخواهد بود و به‌عنوان اقساط وام یک‌میلیون تومانی به‌حساب دولت واریز می‌شود.
 به‌نظر می‌رسد دولت با این طرح یک تیر و 2نشان را هدف قرار داده؛با تیر وام یک‌میلیون تومانی، 2هدف را نشانه می‌رود، به‌تدریج هم بساط یارانه نقدی جمع خواهد شد و هم اینکه 12درصد سود نصیب بانک‌ها خواهد شد.

  وام، اجباری است یا اختیاری؟
گفته‌های رئیس‌جمهور و رئیس‌کل بانک مرکزی نشان می‌دهد واریز مبلغ یک‌میلیون تومان به‌حساب سرپرستان خانوار با نرخ سود 12درصد و کسر اقساط آن از حساب یارانه‌ها یک تصمیم قطعی است و این کار به مراجعه به شبکه بانکی نیازی ندارد. درواقع این وامی ضروری و اجباری است. اگر این سیاست دولت باشد، پس قطع تدریجی یارانه‌های نقدی قوت می‌گیرد، مگر اینکه اعلام شود افرادی که به دریافت یارانه نقدی نیاز دارند و به وام یک‌میلیون تومانی نیازی ندارند، باید اعلام کنند تا جریان واریز یارانه نقدی آنها ادامه یابد. البته ممکن است گفته شود پس از کسر تمام اقساط وام یک‌میلیون تومانی، دوباره یارانه نقدی به‌حساب سرپرستان خانوار واریز خواهد شد، اما تا آن موقع دولت تغییر کرده و ممکن است دولت بعدی در این‌باره تعهدی نداشته باشد.