اقتصاد ایران از برنامه ششم عقب افتاد

رضا کربلایی _ روزنامه‌نگار

مرکز آمار ایران با انتشار گزارش فصلی خود از شاخص‌های اقتصادی کشور پرده از یک واقعیت تلخ برداشت. اطلاعات این نهاد آماری نشان می‌دهد؛ هیچ کدام از اهداف کلیدی پیش‌بینی‌شده در برنامه ششم توسعه تاکنون محقق نشده است؛ نه نرخ تورم تک‌رقمی و نه رشد اقتصادی 8درصدی. اقتصاد ایران همچنان در حال ضعیف شدن است و شکاف درآمدی هم بیشتر و عمیق‌تر شده است.

به‌گزارش همشهری، روایت رسمی نهاد آماری ایران نشان می‌دهد اقتصاد ایران در سال گذشته نه‌تنها به رشد اقتصادی 8درصدی برنامه ششم نزدیک هم نشده بلکه به منفی 4.7درصد رسیده و نرخ تورم هم به جای اینکه به سمت 8.8درصد حرکت کند، پاییز سال گذشته را با رقم 26.9درصدی پشت سرگذاشته است. این گزارش می‌افزاید: مردم ایران براساس برنامه‌ریزی مسئولان فکر می‌کردند که نرخ بیکاری در برنامه ششم به 10.2درصد می‌رسد اما دست‌کم نرخ بیکاری رسمی در سال گذشته 12درصد برآورد شده است. یکی دیگر از اهداف برنامه ششم کم کردن فاصله درآمدی بین دهک‌های مختلف جامعه بوده به‌نحوی که قرار است ضریب جینی به‌عنوان متر اندازه‌گیری شکاف درآمدی بین اقشار مختلف مردم در پایان سال1400 به 0.34 برسد اما مرکز آمار ایران آماری نگران‌کننده را اعلام کرده و می‌گوید: ضریب جینی در سال قبل نه‌تنها به سمت صفر به‌معنای کاهش شکاف درآمدی حرکت نکرده بلکه به سمت نابرابری بیشتر پیشروی کرده و رقم آن به 0.4093 رسیده است.

وابستگی به نفت کم شد
به‌گزارش همشهری، در برنامه ششم البته یکی از اهداف این بوده و هست که وابستگی دولت به درآمدهای نفتی کمتر و به درآمدهای مالیاتی بیشتر شود و برای همین 3متر مشخص در برنامه ششم قرار گرفته تا مشخص شود اعتیاد دولت به نفت کمتر شده است یا نه؟ مرکز آمار ایران می‌گوید درحالی‌که در برنامه ششم توسعه نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی برای سال96 رقم 7.4درصد پیش‌بینی شده، اما عملکرد واقعی این شاخص در سال1396 رقم 6.8درصد را نشان می‌دهد. همچنین نسبت منابع نفتی به کل منابع دولت از 34.7درصد پیش‌بینی شده در پایان سال1396 به‌گونه‌ای است که از کاهش وابستگی بودجه دولت به دلارهای نفتی حکایت دارد و این شاخص در سال96 به رقم 28.7درصد رسیده و از سوی دیگر نسبت درآمدهای مالیاتی هم از رقم پیش‌بینی‌شده 35.2درصد برای سال96 در عمل به رقم 36.2درصد در همان سال رسیده است. البته مرکز آمار ایران گزارشی از وضعیت 3شاخص نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی، نسبت مالیات به بودجه و میزان وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی دست‌کم تا پاییز سال گذشته را منتشر نکرده است.

پیش‌ضربه کرونا بر اقتصاد ایران
کارنامه پاییزه اقتصاد ایران در سال گذشته نشان می‌دهد 45.8درصد از ارزش‌افزوده ایجاد‌شده در اقتصاد ایران ناشی از فعالیت بخش صنایع و معادن ازجمله صنعت ساختمان و بخش نفت، 45.2درصد ناشی از ارزش‌افزوده بخش خدمات و فقط 9.4درصد به‌دلیل ارزش‌افزوده‌ای بوده که بخش کشاورزی ایران ایجاد کرده است. قابل پیش‌بینی است که شیوع ویروس کرونا در زمستان پارسال و تداوم آن در بهار امسال چه میزان از ارزش‌افزوده بخش‌های مهم ازجمله مشاغل خدماتی را از بین خواهد برد و پیامد افت تقاضا در بخش خدمات، رکود در بخش صنایع و معادن نمایان خواهد شد. از این منظر به‌احتمال زیاد نرخ رشد اقتصادی ایران در بهار و تابستان امسال منفی خواهد ماند و اقتصاد ایران کوچک‌تر و ضعیف‌تر خواهد شد.

تورم بازمی‌گردد
یکی از انتظارات دولت در سال گذشته تداوم کاهش نرخ تورم در سال جدید بود اما به‌دلیل فشار وارد شده هم بر بخش تقاضا و هم عرضه کالاها و خدمات، احتمال می‌رود که انتظار دولت محقق نشود و نرخ تورم به‌دلیل سیاست‌های پولی انبساطی برای کم کردن آثار مخرب ویروس کرونا روندی صعودی را در ماه‌های آینده تجربه کند. این برای اقشار آسیب‌پذیر و کم‌درآمد و حتی متوسط جامعه نگران‌کننده خواهد بود زیرا از یک‌سو با فشار تورم مواجه می‌شوند و از سوی دیگر با افت درآمد و کاهش قدرت خریدشان. دست‌کم این وضعیت ممکن است آثار خود را در بخش اجاره‌بها در کلانشهرها به‌گونه‌ای متفاوت نشان دهد و تابستان امسال ممکن است بخشی از مالکان بخواهند افت درآمدهای خود را با افزایش اجاره‌بها جبران کنند.