داعش؛ شر ناتمام افغانستان

محمدامین خرمی- خبرنگار

یک‌ماه پس از امضای توافق صلح میان طالبان و آمریکا و همزمان با آغاز گفت‌وگوهای مقدماتی میان طالبان و دولت مرکزی افغانستان، گروه تروریستی داعش بار دیگر حملات خود را در کابل آغاز کرده تا به همگان یادآور شود معادلات افغانستان ضلع دیگری هم دارد.
نیروهای داعش طی هفته‌های اخیر دست به 2عملیات تروریستی زده‌اند که دست‌کم 50کشته به جا گذاشته است. هدف هر 2 حمله، اقلیت‌های افغانستان بوده است؛ یکی اقلیت شیعه و دیگری اقلیت اندک‌شمار هندوهای افغانستان.
در عملیات نخست که روز جمعه 16اسفند 1398انجام شد، 2نفر از نیروهای داعش به مراسم بیست‌وپنجمین سالروز کشته شدن عبدالعلی مزاری، بنیانگذار و نخستین رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان، حمله کردند. حمله به این مراسم که در منطقه شیعه نشین دشت برچی در غرب کابل و با حضور شماری از چهره‌های سیاسی ازجمله عبدالله عبدالله رئیس اجرایی دولت افغانستان، حامد کرزی رئیس‌جمهور پیشین این کشور و محمد محقق معاون دوم رئیس اجرایی برگزار می‌شد، بار دیگر فعالیت داعش را در خاک افغانستان به مردم و دولت این کشور یادآوری کرد. مراسم سالگرد کشته شدن عبدالعلی مزاری در سال قبل نیز هدف حمله‌ای مشابه از سوی داعش قرار گرفته بود. عملیات تروریستی دوم در هفته نخست فروردین اتفاق افتاد. صبح روز ششم فروردین، نیروهای داعش به عبادتگاه اقلیت سیک‌های هندی در محله شوربازار کابل حمله کردند. در زمان حمله دست‌کم 100نفر در این محل حضور داشتند که تعدادی زیادی از آنها زن و کودک بودند. این حمله که پس از 6ساعت درگیری با نیروهای امنیتی به پایان رسید، 26کشته به جا گذاشت. شوربازار یکی از قدیمی‌ترین و فقیرترین محله‌های کابل است و محل اصلی زندگی هندوهای افغانستان به شمار می‌رود. هندوها قرن‌ها در افغانستان زندگی کرده‌اند. تا پیش از دهه هفتاد حدود ۲۵۰ هزار خانواده سیک و هندو در چند شهر افغانستان زندگی می‌کردند اما در جریان جنگ‌های داخلی مهاجرت آنها آغاز شد و تاکنون ادامه دارد. اکنون کمتر از 100خانواده هندو در این کشور زندگی می‌کنند.
داعش در فاصله 20روز این 2 حمله تروریستی را در کابل انجام داد تا هم اعلام حضور دوباره‌ای کرده باشد و قدرت خود را در اجرای عملیات در پایتخت افغانستان به رخ بکشد و هم تأکیدی کرده باشد بر ادامه خط فکری‌اش که همان هدف قرار دادن اقلیت‌های قومی و مذهبی در افغانستان است.

حرکت داعش روی موج شکاف‌های قومی و مذهبی
شیعیان و هندوها در افغانستان پیش از این هم هدف حمله داعش بوده‌اند. این گروه که در افغانستان خود را با عنوان «ولایت خراسان» معرفی می‌کند، از ابتدا با هدف قرار دادن تجمع‌های شیعیان هزاره در کابل، به‌عنوان یک نیروی قدرتمند وارد معادلات امنیتی افغانستان شد. داعش در سال2014با انتشار چند ویدئوی تبلیغاتی، حضور خود را در افغانستان اعلام کرد اما حمله بی‌سابقه سال 2016در کابل به تجمع اعتراض شیعیانی که به تغییر مسیر یک خط انتقال برق از منطقه بامیان انتقاد داشتند، همه را متوجه این گروه کرد. این حمله 80کشته و بیش از 400زخمی به جای گذاشت تا پایتخت افغانستان، شاهد یکی از خونین‌ترین حوادث تروریستی 2دهه اخیر باشد. کمتر از 6‌ماه پس از این حمله، داعش در انفجاری در مسجد باقرالعلوم(ع) بار دیگر شیعیان کابل را هدف قرار داد. این حمله بیش از 30کشته به جای گذاشت. حمله تروریستی به مسجد امام زمان(عج) کابل نیز حمله خونین دیگری بود که سال بعد یعنی در سال2017از سوی نیروهای داعش انجام شد. در این حمله نیز بیش از 70نفر کشته و حدود 50نفر زخمی شدند. سال2018نیز که سال انتخابات مجلس بود، داعش با حمله به یکی از شعب ثبت نام رأی دهندگان در غرب کابل، 57نفر را کشت و حدود 120نفر دیگر را زخمی کرد. اغلب این قربانیان از شیعیان بودند. تابستان سال گذشته نیز، حمله انتحاری داعش به یک مراسم عروسی در محله شیعیه نشین کابل، بیش از 60کشته و حدود 200زخمی به جای گذاشت تا شادی یک جمع هزار نفره از شیعیان هزاره افغانستان به عزا تبدیل شود.
هندوها نیز پیش از این، در تابستان 2018هدف حمله انتحاری داعش قرار گرفتند. محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان، طی سفر به شهر جلال آباد، تعدادی از شناخته‌شده‌ترین سران سیک‌ها را برای ملاقات دعوت کرده بود. زمانی که خودروی حامل هیأت سیک‌ها به پشت در ورودی ساختمان محل ملاقات رسید، یک مهاجم انتحاری خود را کنار آنها منفجر کرد. در این حمله ۱۹ نفر کشته و ۲۱ نفر زخمی شدند.

داعش؛ از مرز پاکستان تا قلب کابل
آغاز فعالیت داعش در افغانستان با تحولات امنیتی پاکستان گره خورده است. ارتش پاکستان در سال 2014عملیات گسترده‌ای را برای سرکوب گروه‌های مسلح در مناطق شمالی این کشور آغاز کرد. شمار زیادی از اعضای این گروه‌ها به‌خصوص گروه «تحریک طالبان پاکستان» به مناطق کوهستانی مرزی میان پاکستان و افغانستان گریختند. همین افراد به داعش جذب شدند. برخی از اعضای سابق طالبان و تعدادی از افرادی که از سوی داعش در مناطق چچن و آسیای میانه جذب شده بودند نیز به حلقه این گروه تروریستی در افغانستان یا همان ولایت خراسان پیوستند.
سازمان ملل شمار نیروهای داعش را در افغانستان حدود 3هزار نفر اعلام کرده اما آمار دقیقی در این رابطه وجود ندارد. حضور داعش در افغانستان محدود به برخی مناطق کوهستانی در 2ولایت «ننگرهار» و «کونار» در نزدیکی مرز پاکستان بوده اما از 2سال پیش یعنی زمانی که نیروهای این گروه موفق شدند منطقه‌ای را در ولایت «جوزجان» در شمال افغانستان به تصرف درآورند، همه گروه‌های حاضر در افغانستان ازجمله طالبان، متوجه خطر حضور داعش شدند. حضور داعش در این منطقه، درگیری‌‌های پراکنده آنها را با نیروهای طالبان نیز به‌دنبال داشته است.
مناطق اولیه تحت کنترل داعش در ننگرهار و کونار، مناطق نه چندان مهم کوهستانی به شمار می‌رفتند، بنابراین حضور این نیروها در وضعیت آشفته افغانستان چندان جدی گرفته نمی‌شد. اکنون اما گزارش‌های امنیتی نشان می‌دهد داعش در همین مناطق نیروهایش را سازماندهی کرده و آموزش داده است.
عملیات نظامی دولت افغانستان طی سال گذشته در برخی مناطق ننگرهار ضربه سنگینی به نیروهای داعش وارد کرده و فعالیت این گروه اکنون بیشتر به مناطقی در کونار و جوزجان محدود شده است. اما موج تازه حملات داعش در پایتخت افغانستان، نشان داده که این گروه قصد ندارد به سادگی صحنه افغانستان را ترک کند. حتی درصورت پیشروی مذاکرات صلح با طالبان، شر داعش همچنان گریبان‌گیر افغان‌ها خواهد بود.