قرنطینه و کرونا

کیانوش جهانپور‌؛ سخنگوی وزارت بهداشت 

این روزها با طغیان بیماری کووید-۱۹ در برخی استان‌ها و انتشار آن به استان‌های دیگر کشور، از گوشه و کنار یک واژه مرتبا تکرار می‌شود: «قرنطینه» و البته عده‌ای در مقام موافق و عده‌ای در مقام مخالفت با آن در شبکه‌های اجتماعی مجازی و رسانه‌های دیگر از آن سخن می‌گویند. بدون تعارف از اغلب موارد برمی‌آید که موضوع، مفهوم و ابعاد آن برای گویندگان نیز چندان روشن نیست لذا شایسته است این واژگان، تعاریف و ابعاد آن روشن شود.
قرنطینه واژه‌ای نسبتا علمی است و در ادبیات سلامت چند سطح دارد و به‌کارگیری این واژه به‌طور عام، گویا و روشن نخواهد بود:
1- حداقلی‌ترین سطح قرنطینه: ایزوله کردن مریض در منزل یا درمانگاه است.به این سطح، isolation یا جداسازی بیمار یا فرد مشکوک، اطلاق می‌شود.
2- سطح دوم قرنطینه: قرنطینه کردن افرادی‌است که به‌دلیل تماس نزدیک با مریض، مشکوک به ابتلای بیماری واگیر هستند. اینها تا مشخص شدن نتیجه تست در قرنطینه می‌مانند. آنچه در ادبیات بهداشتی و تخصصی قرنطینه نامیده می‌شود اغلب متوجه این سطح است(quarantine). 
3- سطح سوم: وسیع‌تر از قرنطینه است و زمانی صورت می‌گیرد که تعدادی در یک شهر یا منطقه مبتلا به بیماری واگیر خاصی هستند، ولی عملا نمی‌دانیم چه کسانی مبتلا هستند و البته همزمان تعداد زیادی هم ناقل این بیماری و در مرحله کمون یا نهفتگی هستند و طبعا حتی خود نیز از آلودگی به عامل بیماری‌زا اطلاعی ندارند.
در این شرایط، توصیه علمی و فنی رعایت «فاصله اجتماعی» است چنان‌که سینماها و مدارس و تجمعات و پارک‌ها و مساجد تعطیل می‌شوند، شرکت‌ها و سازمان‌ها به‌سمت جلسات غیرحضوری هدایت می‌شوند و حتی‌المقدور کارکنان به دورکاری یا کاهش ساعات و شیفت کاری خواهند پرداخت. در این سطح بر تردد‌های شهری و سفرهای بین شهری محدودیت توصیه و اعمال می‌شود و کاهش مراودات افراد با یکدیگر به طرق مختلف در دستور کار قرار می‌گیرد.
به مجموعه این اقدامات social distancing یا رعایت «فاصله اجتماعی» اطلاق می‌شود و البته رویکرد غالب و الگوی مواجهه با جامعه در این سطح، ارشادی، اقناعی و مشارکتی و اغلب داوطلبانه است.
4- و اما فرم چهارم: شدیدترین وجه و شکل قرنطینه است، شامل برقراری حکومت نظامی و منع قهری تردد در شهرها یا بین شهرها، در این حالت، تمرد از قرنطینه برخورد قانونی و مجازات   در پی خواهد داشت، به این اقدام lock down یا cordon sanitaire  اطلاق می‌شود و در ووهان چین و چند شهر دیگر ایالت هوبِی و احتمالا بنا بر اقوال در چند شهر شمالی ایتالیا اجرا شده یا در حال اجراست.
این سطح علاوه بر ارزیابی سطح خطر به‌شدت به ساختار فرهنگی، اجتماعی، مدیریتی، اقتصادی و حتی سیاسی هر کشور، منطقه یا شهر وابسته است و اجرای آن هم از نظر امکان، هم مطلوبیت و هم تالی فاسد احتمالی در ابعاد مختلف، به‌شدت محل نزاع و بحث است، در دهه‌های اخیر کمتر آزمون شده و یا لزوما خروجی چندان موفقی همه جا و همه وقت نداشته است. اجرا و اعمال چنین سطحی از قرنطینه البته توصیه سازمان جهانی بهداشت هم نیست و حتی درصورت امکان، مطلوبیت آن با سؤال جدی مواجه است.