نبرد با فیک‌نیوزهای کرونا
مقام‌های سازمان بهداشت جهانی می‌گویند انتشار اخبار جعلی و غیرعلمی درباره نوع جدید ویروس کرونا خودش تبدیل به یک اپیدمی در جهان شده است. اما اطلاعات علمی واقعی درباره این بیماری چه مواردی هستند؟
نگرانی از نوع جدید ویروس کرونا باعث شده تا بازار فیکنیوزها و خبرهای غیردقیق و علمی برای جلب توجه و جمع کردن کلیک و فالوور حسابی داغ باشد. این مسئله مختص به ایران هم نیست و موج فیکنیوزها درباره این ویروس کمتر شناخته شده در جهان داغ است. فیکنیوزها درباره نوع جدید کرونا ویروس به مردم ضرر می‌زند اما صاحبان پیچ‌های اینستاگرامی، کانال‌های تلگرام و سایت‌های بی‌نام و نشان از آن سود خوبی به جیب می‌زنند. بالا رفتن آمار فالوور و داغ شدن پست‌ها باعث می‌شود تا این افراد بتوانند تبلیغات بیشتری جذب کنند و حسابی با اخبار جعلی پول به جیب بزنند.
قضیه فیک‌نیوز درباره نوع جدید کرونا یا به‌اصطلاح علمی COVID-19 در جهان این‌قدر جدی است که سازمان بهداشت جهانی را هم نگران کرده است. این سازمان اسم جریان فیک‌نیوزهای به راه افتاده درباره این ویروس جدید را Infodemic گذاشته است که کنایه از اپیدمی و همه‌گیری یک جریان اشتباه اطلاعاتی در جهان است.
این مسئله باعث شده تا به تازگی هیأتی از سوی سازمان بهداشت جهانی به سیلیکون ولی سفر کنند تا با شرکت‌های مهم فناوری در این رابطه مذاکره داشته باشند. اندرو پتیسون، مدیر راهکارهای دیجیتال سازمان بهداشت جهانی در این رابطه می‌گوید: اخبار جعلی سریع‌تر از خود ویروس جدید کرونا در حال پخش و اشاعه در جهان است.
مقام‌های سازمان بهداشت جهانی در مقر فیسبوک نشست مهمی در این رابطه با مقام‌های غول‌های دیگر فناوری جهان داشته‌اند. در این نشست نمایندگان ده‌ها شرکت تأثیرگذار در جلوگیری از انتشار و گسترش فیکنیوزها از جمله گوگل، آمازون، دراپ‌باکس، توئیتر و یوتیوب شرکت داشتند. در این نشست که قرار است هر چند‌ماه یک‌بار تکرار شود مقام‌های سازمان بهداشت جهانی در ابتدا خطرات پخش شایعات و اخبار نادرست و غیرعلمی را تشریح کردند. شرکت‌های فناوری هم ایده‌هایشان را برای جلوگیری از انتشار این نوع اخبار مطرح کردند. هدف اصلی این دیدارها کمک شرکت‌های فناوری برای پیدا کردن راه‌حلی است تا جلوی انتشار اخبار جعلی و غیرعلمی به‌ویژه درباره این نوع جدید ویروس کرونا گرفته شود. شرکت‌های فناوری اکنون هر کدام مشغول راه‌اندازی تیمی ضربتی برای مقابله با فیکنیوزها در این رابطه هستند. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی درحالی‌که مردم به خاطر نگرانی‌شان به‌دنبال کسب اطلاعات درباره COVID-19 هستند شیادان فضای مجازی از این مسئله برای سود خودشان سوءاستفاده می‌کنند.
سوژه درمان با ویتامین C
یکی از موج‌های مهم فیک‌نیوز درمان نوع جدید کرونا ویروس‌ها با استفاده از ویتامین C است. این شایعه از چین شروع شد و خیلی سریع به کشورهای دیگر رسید. این مسئله باعث شد تا به‌صورت سرسام‌آوری فروش قرص‌های ویتامینC در فروشگاه‌های آنلاین مثل آمازون افزایش پیدا کرده و حتی نایاب شود. این در حالی است که براساس گزارش‌های علمی مصرف ویتامینC در درمان نوع جدید ویروس کرونا تأثیری ندارد. رساندن میزان کافی ویتامینC به بدن ازجمله به وسیله مصرف مرکبات قبل از ابتلا باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود و احتمال داده می‌شود که باعث شود شاید بدن بتواند از خود محافظت بیشتری کند. اما هیچ دلیل و مدرکی تاکنون درباره تأثیرگذار بودن آن در درمان بیماری حاصل از این ویروس جدید به‌دست نیامده است. این در حالی است که مطالبی در این رابطه و تبلیغ تأثیر معجزه‌آسای قرص‌های ویتامینC هنوز در شبکه‌های اجتماعی مختلف از جمله توئیتر و یوتیوب دیده می‌شود. به‌خاطر همین شبکه‌های اجتماعی مختلف تلاش دارند با استفاده از متخصصان سازمان بهداشت جهانی جلوی انتشار اطلاعات غیرعلمی را بگیرند. به گفته مقام‌های شرکت‌های فناوری یکی از دلایل انتشار و گسترش فیکنیوزها کمبود رسانه‌های علمی کافی در جهان است. به گفته مقام‌های سازمان بهداشت جهانی شاید اکنون COVID-19 فرصتی جدید برای مبارزه با انتشار فیک‌نیوز و خبرهای غیرعلمی است.
مقابله از میان مردم
در ایران هم‌اکنون هر روز تعداد زیادی خبر در اینستاگرام و کانال‌های تلگرام به‌صورت غیرعلمی درباره ویروس جدید کرونا منتشر می‌شود. یکی از مهم‌ترین کارها در این رابطه بالابردن آگاهی‌های عمومی در شناخت منابع دقیق اخبار، افزایش فعالیت رسانه‌ها در انتشار اخبار از منابع دقیق و مطمئن و همچنین در این مورد خاص گسترش روزنامه‌نگاری علم در جهان است.
تا دو سه سال پیش، فیک‌نیوز اصطلاح پرکاربردی در جهان نبود اما اکنون یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها در جهان به‌حساب می‌آید. مدیران شبکه‌های اجتماعی می‌گویند در حال به‌کار گرفتن ابزارهایی برای چک کردن فکت‌ها هستند تا خبرهای مورد مناقشه را نشان‌دار کنند و مسیرها به وب‌سایت‌های فیک‌نیوز را ببندند. اما این کارها تاکنون به‌ویژه درباره اینستاگرام کافی نبوده و خیلی‌ها هم در ایران هنوز منبع اصلی اخبارشان کانال‌های تلگرامی است.
برای شناختن فیک‌نیوز راهکارهایی کلی در جهان مطرح شده است.
به منبع اخبار توجه کنید و مطمئن شوید که خبر منبعی قابل اطمینان دارد. اگر نام منبع خبر برایتان آشنا نیست و خیلی عجیب غریب یا حتی ناشناس است احتمالا با یک خبر جعلی مواجه هستید.
به قالب‌های نامتعارف توجه کنید. بسیاری از خبرهای جعلی در خود خطاهای املایی و دستوری دارند و فرمت ظاهریشان هم غیرعادی است.
بسیاری از خبرهای جعلی عکس یا ویدئوهای دستکاری شده یا مربوط به گذشته دارند. خیلی وقت‌ها عکس متعلق به کشور یا زمان دیگری است و با جست‌وجوی بر عکس آن مثلا در گوگل خیلی سریع مشخص می‌شود که خبر جعلی است.
نبود هیچ منبعی یا بی‌نام بودن نویسنده می‌تواند نشانه جعلی بودن خبر باشد.
به‌دیگر گزارش‌ها توجه کنید. اینکه هیچ منبع دیگری آن خبر را گزارش نکرده است می‌تواند نشانه جعلی بودن خبر باشد.
مجذوب تیتر خبر نشوید. خیلی از منتشرکنندگان اخبار جعلی از تیترهای عجیب و غریب برای جلب نظر مردم استفاده می‌کنند. این در حالی است که در خبر اصلی موضوع تیتر اصولا مطرح نبوده است!
در همینه زمینه :
