مرگ گوزن‌های در معرض انقراض

الهام مصدقی‌راد- خبر‌نگار

گوزن زرد ایرانی به‌خاطر ترکیب رنگ و خال‌های روی بدنش به‌عنوان زیباترین گوزن در بین گوزن‌های دنیا شناخته می‌شود اما در عین حال از سوی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، در فهرست گونه در معرض خطر انقراض ثبت شده است.
شکار ازجمله مهم‌ترین دلایل کاهش جمعیت گوزن زرد است. بعد از چند دهه انجام اقدامات مختلف برای افزایش جمعیت گوزن زرد، ‌هم‌اکنون حدود 500راس از این گونه در کشور وجود دارد. طی چند روز گذشته 3راس گوزن زرد در استان یزد جان خود را از دست دادند و هنوز دلیلی برای از بین رفتن این گونه در معرض خطر اعلام نشده است. محدوده جنگلی باغ شادی شهرستان خاتم در استان یزد که ۲۰۰هکتار از آن فنس‌کشی شده یکی از مناطق حفاظت‌شده استان یزد است که در سال۱۳۸۵ تعداد ۶رأس گوزن از «دشت ناز» ساری با جنسیت ۲رأس نر و ۴رأس ماده زنده‌گیری و به این محدوده انتقال داده شد. تلاش‌های انجام شده منجر به تعداد افزایش این گوزن‌ها به 25راس رسید که با تلف شدن تعدادی از آنها در هفته گذشته به 22راس رسیده است. چند سال قبل در مناطقی از کشور در مجموع بیش از 40گوزن زرد جان خود را از دست دادند که ابتلا به بیماری طاعون نشخوار‌کنندگان کوچک، دلیل این اتفاق اعلام شد. هرچند این بیماری عمدتا همانند نامش، نشخوار‌کنندگان کوچک همچون گوسفند و بز وحشی را دچار می‌کند اما در برخی موارد منجر به تلف شدن گوزن‌های زرد هم خواهد شد.
آنگونه که نیره پورملایی، مدیرکل محیط‌زیست استان یزد به همشهری می‌گوید، ‌در بررسی اولیه از لاشه‌ها مشخص شده که دلیل تلف شدن 3راس گوزن، ‌بیماری نبوده است. او به نقل از دامپزشک اداره کل محیط‌زیست استان و دامپزشکان اداره کل دامپزشکی می‌گوید، ‌ضعف بدنی نیز به‌عنوان یکی از گزینه‌های تلف‌شدن این 3راس گوزن اعلام شده که البته تا به‌دست آمدن نتیجه قطعی آزمایش‌ها باید منتظر ماند. مدیرکل محیط‌زیست استان یزد البته تأکید می‌کند که طی 4روز پایش در محدوده 70هکتاری سایت، هیچ مورد تلفات دیگری مشاهده نشده است و پایش‌ها نیز همچنان ادامه دارد.

دلیل مرگ گوزن‌های یزد چیست؟
به کاربردن عبارت «‌ابتلا به ضعف بدنی» ‌عبارت مورد قبول و البته علمی نیست. همچنین آنگونه که ملایی از قول دامپزشکان اعلام کرده بررسی‌های اولیه وجود بیماری را در اینگونه از حیات‌وحش نشان نداده است. اما هنوز بعد از گذشت نزدیک به یک هفته هیچ دلیل روشنی برای تلف شدن این گونه در معرض انقراض مشخص نشده است.
تلف شدن گوزن‌های زرد اگر به‌دلیل درگیری باشد، ‌که در همان بررسی‌های اولیه و با توجه به قرارداشتن اثرات زخم و خونریزی، ‌قابل مشاهده است. اگر مورد دیگری باشد که باز هم در زمره بیماری‌ها گنجانده می‌شود و نمی‌توان به سرعت اعلام کرد که دلیل تلف شدنشان بیماری نبوده است. اگر مسمومیت غذایی هم باشد که نیازمند رفع مشکل در سایت و جلوگیری از ابتلای دیگر گونه‌هاست.
 ایمان معماریان، دامپزشک ارشد باغ‌وحش ارم در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند که هیچ‌کدام از این تعابیر، اصطلاحات علمی و درستی نیست. او می‌افزاید: هر مشکلی در سیستم عمومی بدن ایجاد شود عنوانش بیماری است. شاید منظور از ضعف بدنی، نبود تغذیه مناسب است که این مسئله منجر به از بین رفتن پروتئین عضلانی شده و به مرور مرگ جانور را رقم می‌زند. اما اینکه گفته می‌شود بیماری، ‌دلیل این تلف شدن نبوده بازهم اشتباه است. به‌گفته این دامپزشک، هرگونه عارضه تروماتیک مانند ضربات و پارگی هم نوعی بیماری هستند که با عنوان بیماری‌های تروماتیک مشخص می‌شوند. معماریان می‌گوید: اگر منظورشان این بوده که عامل باکتریایی یا میکروبی موجب این اتفاق شده بحث دیگری است، اما این جمله که عامل این مسئله، ‌بیماری نبوده جمله علمی و درستی قلمداد نمی‌شود. حتی مشکلات متابولیک و کمبود مواد خاصی در بدن هم با عنوان بیماری‌های متابولیک شناخته می‌شود.گوزن زرد، گونه مهم و در معرض خطری است که مراقبت بیشتری نیاز دارد. آنچه در دلایل تلف شدن این 3راس مورد تأکید قرار گرفته و گفته می‌شود «‌بیماری نبوده است»‌ نه علمی و نه منطقی است. اگر درگیری میان حیات‌وحش باشد که امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است و به راحتی رسانه‌ای خواهد شد، هرچند که هم‌اکنون از فصل جفتگیری گوزن‌ها که منجر به درگیری آنها خواهد شد هم گذشته است. با این حال این حساسیت‌ها در مورد این گونه زیبای در معرض خطر انقراض که از چند دهه قبل برای افزایش و تولیدمثلش هزینه و زمان زیادی صرف شد، نیازمند مراقبت بیشتر است تا تعداد بیشتری از گوزن‌های منطقه را تلف نکند.