تأخیر برای پرهیز از شکل‌گیری دوقطبی

مرتضی کاردر- روزنامه‌نگار

پس از ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی و درگذشت شماری از همو‌طنان در این سانحه، موج استعفای دسته‌جمعی دبیران و داوران جشنواره تجسمی فجر آغاز شد. در حدفاصل چند روز بسیاری از دبیران و داوران بخش‌های گوناگون جشنواره تجسمی فجر استعفا کردند؛ استعفایی که در بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی بازتاب یافت. بسیاری گفتند که ممکن است دوازدهمین جشنواره تجسمی فجر برگزار نشود. چند روز بعد، اداره کل هنرهای تجسمی اعلام کرد که جشنواره با تأخیر برگزار می‌شود. در این فاصله مسئولان اداره کل هنرهای تجسمی برای بازگرداندن داوران تلاش کردند و سرانجام اعلام شد که همه دبیران مستعفی بازگشته‌اند. حالا دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر که قرار بود از 23 تا 30بهمن برگزار شود، از 29بهمن تا 5 اسفند برگزار خواهد شد.
 
نشست خبری دوازدهمین جشنواره تجسمی فجر صبح شنبه 26بهمن ‌با حضور هادی مظفری، مدیرکل هنرهای تجسمی ارشاد (ریاست جشنواره) و ابراهیم حقیقی (دبیر جشنواره) در بنیاد رودکی برگزار شد.

اتصال به بازار، راهی برای عمومی‌کردن جشنواره
هادی مظفری سخنان خود را با تغییر سیاست و رویکرد جشنواره آغاز کرد: «جشنواره تجسمی فجر و جشنواره جوان در یک مسیر بودند و رویکردهای دو جشنواره شبیه به هم بود. باید تغییری اتفاق می‌افتاد. از سال گذشته تغییر در نحوه برگزاری جشنواره در دستور کار قرار گرفت. مسئله اصلی جشنواره تجسمی فجر جای خالی استقبال عمومی از جشنواره بود. جشنواره نهایتا با یک جایزه به پایان می‌رسید. از سال گذشته تلاش کردیم با پیوند میان بازار هنرهای تجسمی و مشارکت گالری‌ها شمار بیشتری را درگیر جشنواره کنیم. امسال هم بخش «چارسوی هنر» که ویژه بازار هنرهای تجسمی است، با حضور گالری‌ها برگزار می‌شود. 38گالری 340اثر را به چارسوی هنر می‌آورند. در عین حال امسال امکان تازه‌ای برای هنرمندان بخش مسابقه فراهم شده که اگر بخواهند، می‌توانند آثار خود را برای فروش نیز ارائه کنند.
همچنین چون جشنواره به‌عنوان جشنواره‌ای برای معرفی استعدادهای جوان جاافتاده بود، حضور هنرمندان و اساتید درجه یک هنرهای تجسمی در جشنواره کمتر بود که از سال گذشته حضور استادان و چهره‌های نامدار هنرهای تجسمی در جشنواره بیشتر شده است.
امسال محل برگزاری جشنواره را در یک‌جا تجمیع کردیم تا پراکندگی برگزاری جشنواره در چند نقطه از بین برود. ابتدا نمایشگاه بین‌المللی تهران را درنظر گرفتیم اما تأخیر در برگزاری جشنواره سبب شد تا جشنواره را در مجموعه فرهنگی هنری صبا (فرهنگستان هنر) برگزار کنیم.»
ابراهیم حقیقی، دبیر جشنواره نیز از افزایش میزان آثار رسیده به جشنواره دوازدهم گفت: «در بخش‌های 10‌گانه طوبای زرین که بخش رقابتی جشنواره است، 338هنرمند با 440اثر حضور دارند. در بخش چارخونه که ویژه هنرمندان استان‌هاست، 115اثر پذیرفته شده‌اند. از 9نفر از مفاخر حوزه هنرهای تجسمی در جشنواره تجلیل می‌شود. حقیقی از اعلام اسم‌های تجلیل‌شوندگان در جشنواره خودداری کرد و گفت اجازه بدهید به‌عنوان یک سورپرایز هنگام برگزاری جشنواره آنها را معرفی کنیم. فیلم‌های مستندی از زندگی آنها در حال ساخت است.»

پرهیز از دوقطبی
بخشی از پرسش‌های نشست به استعفای داوران جشنواره و بازگشت آنها اختصاص یافت. داوران زمانی استعفا کردند که فضای عمومی جامعه تحت‌تأثیر ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی بود. اما بازگشت داوران بازتاب کمتری در رسانه‌ها پیدا کرد و اکنون نام همه داورانی که بازگشته‌اند، اعلام نشده است. هادی مظفری از تلاش‌های اداره کل هنرهای تجسمی برای بازگرداندن داوران گفت: «پس از استعفای داوران شورای هنری تشکیل شد تا مجموعه آثار بخش‌های مختلف را داوری کند اما پس از رایزنی‌های انجام‌شده، همه دبیران بازگشتند و امضای نهایی داوری‌ها را همان دبیرانی زده‌اند که از ابتدا به‌عنوان دبیران بخش‌های 10‌گانه جشنواره انتخاب شده بودند. من از همه داوران سپاسگزارم که بازگشتند و نگذاشتند چراغ جشنواره تجسمی فجر خاموش شود. اتفاق‌های پیرامونی نباید به هنرهای تجسمی آسیب بزند. تلاش کردیم تا داوران را بازگردانیم چون اگر این اتفاقات را به دوقطبی حوزه هنرهای تجسمی تبدیل می‌کردیم، تا سال‌ها نمی‌توانستیم این دوقطبی را مرتفع کنیم. از داوران سپاسگزارم که نگذاشتند فضا دوقطبی شود.»

اولین داوری نبودم که استعفا کردم
ابراهیم حقیقی درباره استعفای خود گفت: «من نخستین نفری نبودم که استعفا کردم. در متن استعفای خود گفتم که دبیر جشنواره نمی‌تواند بدون داوران جشنواره را برگزار کند. فضای غمگینانه‌ای که پیش آمد، همه مردم را تحت‌تأثیر قرار داد. من هم به احترام تمام شرکت‌کنندگان جشنواره که ۳ هزار نفر بودند، پذیرفتم که حضور داشته باشم و این رویداد را برگزار کنیم». اما او در پاسخ به پرسش همشهری که چرا پس از اتفاقات آبان استعفا نکردید، آیا عدم‌واکنش هنرمندان به وقایع آبان و بعد واکنش آنها به ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی این شائبه را پدید نمی‌آورد که هنرمندان قائل به نوعی تقسیم‌بندی شهروندان به درجه یک و دو هستند، گفت: «دلم نخواست که پس از ماجراهای آبان استعفا کنم. فکر می‌کنم آنقدر آزاداندیشی دارم که هر کاری را صلاح بدانم، انجام بدهم. شما  دارید مرا محاکمه می‌کنید.»  سعید اسلام‌زاده، مدیر روابط عمومی اداره هنرهای تجسمی از خبرنگاران خواست تا از ادامه بحث درباره استعفای دبیران خودداری کنند و به بحث درباره جشنواره بپردازند.

خرید آثار برگزیده
پس از آن هادی مظفری به صحبت‌های خود درباره جشنواره فجر ادامه داد و گفت: «امسال اداره کل هنرهای تجسمی شماری از آثار برتر جشنواره را خریداری می‌کند. برآورد ما از هزینه‌های جشنواره چیزی حدود 2.5تا 2.700میلیارد تومان است که پس از برگزاری جشنواره فهرست همه هزینه‌ها را منتشر خواهیم کرد. یکی دیگر از رویکردهای اصلی جشنواره امسال بحث‌های پژوهشی درباره هنرهای تجسمی است. کتاب سال گذشته منتشر شده و امسال نیز دکتر فؤاد نجم‌الدین، دبیر بخش پژوهش جشنواره در نشستی جداگانه درباره موضوعات و مقالات رسیده به جشنواره سخن خواهد گفت.»
دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر از 29بهمن تا 5 اسفند در مجموعه صبا (فرهنگستان هنر) برگزار می‌شود و اختتامیه جشنواره نیز روز 9اسفند برگزار خواهد شد.

دوسالانه مجسمه‌سازی و استعفای دبیر
مسئله دیگری که در حاشیه نشست خبری جشنواره هنرهای تجسمی فجر مطرح شد، بحث دوسالانه مجسمه‌سازی بود. همزمان با استعفای دبیران جشنواره‌های تجسمی فجر، دبیر دوسالانه مجسمه نیز استعفا کرد. مظفری درباره دوسالانه گفت: «یکی از انتقادهایی که به اداره کل هنرهای تجسمی وارد می‌شد این بود که جشنواره فجر را دایر کرده‌ایم اما از دوسالانه‌ها غافل شده‌ایم. ما تلاش کردیم که چنین شائبه‌ای برطرف شود. از مدت‌ها پیش برای برگزاری دوسالانه مجسمه اقدام کردیم. سال آینده نیز دوسالانه نقاشی و سرامیک و خوشنویسی را باید برگزار کنیم. در عین حال می‌خواستیم که دوسالانه با نظر انجمن مجسمه‌سازان برگزار شود. اما حالا وقتی کار را به خود صنف واگذار می‌کنیم و دبیر بدون هماهنگی با ما و بدون مشورت با انجمن استعفا می‌کند، چه باید کرد؟  پس از فراغت از برگزاری جشنواره، دبیر تازه‌ای برای دوسالانه انتخاب می‌کنیم تا برگزاری دوسالانه مجسمه نیز به تعویق نیفتد».

انتقال گنجینه موزه به مکانی امن

نمی‌شود نشستی در حوزه هنرهای تجسمی برگزار شود و بحث به موزه هنرهای معاصر تهران نرسد. بازسازی موزه که از اردیبهشت 1397 آغاز شده و قرار بود در 6ماه یا نهایتاً یک‌سال تمام شود حالا در آستانه 2سالگی است اما هنوز خبر دقیقی درباره زمان بازگشایی موزه به گوش نمی‌رسد. اما هادی مظفری خبرهای تازه‌ای درباره بازسازی موزه داشت. «دشوارترین مسئله ما انتقال گنجینه موزه به جایی مطمئن و بازسازی محل نگهداری آثار بود. انتقال بعضی از آثار به سختی انجام شد. گروه 9 نفره انتقال آثار برای بعضی آثار بزرگ کار دشواری پیش رو داشتند. در یک روز می‌شد که تنها 5 اثر را جابه‌جا کرد. در عین اینکه حساسیت جامعه هنرهای تجسمی درباره انتقال آثار گنجینه را نیز باید لحاظ می کردیم. الان ریل‌های جدید نگهداری آثار گنجینه در آستانه نصب است و به‌زودی آثار به موزه بازمی‌گردد. موزه به اندکی زمان برای انجام مراحل نهایی بازگشایی نیاز دارد و امیدوارم که در بهار 1399 موزه باز شود».