کار در پلاسکو؛ پارک در پروانه

محمد سرابی- خبر‌نگار

بخش شمالی ساختمان پلاسکو که در جریان تخریب آسیب ندیده بود تا پایان سال به کسبه تحویل داده می‌شود. اما کمی آنطرف‌تر، انبوه دستفروشان پارکینگ پروانه به‌دنبال یک شایعه، نگران از دست دادن محل کار خود هستند. اگرچه هر دو این خبر‌ها با اما و اگر‌های فراوانی همراه است ولی هر دو نشان از یک مشکل بزرگ در مرکز پایتخت دارد؛ ساختمان‌های فرسوده و ناایمن که با وجود خطر‌های فراوان همچنان و بدون ایمن‌سازی‌ در حال بهره‌برداری هستند.
در اطراف خیابان جمهوری می‌توان بنا‌های چند طبقه زیادی پیدا کرد که به‌صورت مغازه، عمده فروشی، کارگاه یا انبار در آمده است. این ساختمان‌ها درصورت وقوع حوادثی مانند آتش‌سوزی، خسارات مالی و جانی وسیعی به بار خواهند آورد که یک نمونه آن را در آتش‌سوزی پلاسکو دیده‌ایم. پاساژ حافظ در تقاطع پل حافظ و پاساژ کمپانی که محل فروش لباس زنانه است نیز به‌عنوان ساختمان‌های فرسوده شناخته می‌شوند. به این دو باید 2  بنای دیگر را هم در چهارراه سعدی اضافه کرد. ساختمان‌های نوشین که به تولید و فروش کیف و کفش اختصاص دارد و ساختمان حکیم اسلامی که محل عرضه منسوجات است هم از ایمنی کافی برخوردار نیستند. این بنا‌های تجاری و تولیدی به‌دلیل تمرکز جمعیت و کمبود تجهیزات ایمنی، زمینه وقوع حوادث بزرگ هستند. البته درصورتی که دیگر ساختمان‌های چند طبقه شناسایی نشده و خلوت‌تر همین محدوده را درنظر نگرفته باشیم. تلاش طولانی برای مقاوم‌سازی و تامین ایمنی ساختمان‌های تجاری اطراف خیابان جمهوری همیشه با موانعی برخورد کرده است. آتش‌نشانی دائما درباره ایمنی ساختمان‌ها در مقابل آتش‌سوزی اخطار می‌دهد و کارشناسان نیز بر وقوع حوادث گوناگون و دشواری امدادرسانی در این محدوده تأکید می‌کنند اما از آنجا که واحد‌های صنفی این خیابان به‌صورت روزانه و مداوم مشغول فعالیت تجاری هستند نمی‌توان آنها را برای مدتی طولانی از کسب و کار بازداشت.

دستفروشان پروانه

دستفروشانی را که فقط یک روز در هفته بساط خود را در جمعه بازار پهن می‌کنند، ساده‌تر از مغازه‌داران می‌توان وادار به جابه‌جایی کرد و تخلیه کردن پارکینگ پروانه و شروع عملیات مقاوم‌سازی‌ در این ساختمان هزینه کمتری به نسبت دیگر پاساژ‌ها دارد، اما جمعیتی که روز جمعه راهی پارکینگ پروانه می‌شوند آنقدر زیاد و فضای درون پارکینگ آنقدر متراکم و فشرده است که هر حادثه کوچکی ممکن است به سرعت گسترش پیدا کند. بنای بتنی پارکینگ مقاوم به‌نظر می‌آید، اما اجناسی که کنار هم چیده‌شده است «اشتعال‌زا» هستند.
منوچهر خواجه دلوئی، معاون بنیاد مستضعفان، با رد شایعه تعطیلی جمعه‌بازار پارکینگ پروانه به‌دنبال تملک یا اجرای عملیات مقاوم‌سازی‌ آن توسط بنیاد مستضعفان اظهار می‌کند: اجرای عملیات مقاوم‌سازی‌ و مکانیزاسیون پارکینگ پروانه در جریان بهره‌برداری فعلی آن انجام می‌شود و مشکلی برای کسب و کار جاری در این پارکینگ ایجاد نمی‌کند؛ ضمن اینکه پارکینگ پروانه تحت تملک شهرداری تهران است و شایعات مطرح شده در باره خرید این پارکینگ و تملک آن توسط بنیاد مستضعفان به هیچ وجه صحت ندارد. احمد مسجد‌جامعی، عضو شورای شهر تهران نیز در این‌باره می‌گوید: پاساژ پروانه تهران یکی از مکان‌هایی  است که دستفروشی در آن  قاعده‌مند شده است. تأکید بر ایمنی، بجا و درست است اما باید سازوکار آن را به‌گونه‌ای فراهم کنیم که به خاطرات شهر نیز آسیب نرسد.
افزایش نگرانی‌ها درباره به هم خوردن کسب و کار دستفروشان پارکینگ پروانه در‌ماه آخر سال باعث شد 2 عضو شورای شهر به بازدید از این محل بروند.
سخنگوی شورای شهر تهران در این بازدید اعلام کرد: مدتی است شهرداری تهران درگیر تامین پارکینگ ساختمان پلاسکو است و به‌دلیل آنکه پاساژ پروانه دقیقا روبه‌روی این پاساژ قرار دارد و در شعاع ۲۵۰ متری پلاسکو است، مورد توجه قرار گرفته تا پارکینگ ساختمان جدید پلاسکو در این محل تامین شود و به همین دلیل قرار است این پاساژ مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی شود. علی اعطا افزود: دست‌کم ۲۰ هزار نفر در روزهای جمعه به جمعه بازار پروانه مراجعه می‌کنند که این آمار، لزوم توجه به ایمن‌سازی این پاساژ را بیش از پیش نشان می‌دهد. باید بدانیم که هویت این پاساژ متعلق به شهر است و هر تصمیم مدیریت شهری در باره این پاساژ باید 3 رکن ایمنی ساختمان، اقتصاد کسبه و هویت جمعه بازار را مدنظر قرار دهد. رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران نیز در این بازدید گفت:‌  با نگاه عقلانی و باتوجه به عواطف مردم، باید درباره وضعیت پاساژ پروانه تصمیم‌گیری کرد و موضوعات و تصمیم‌گیری‌ها در مدیریت شهری باید بیشتر به سمت تعامل‌های اجتماعی و فرهنگی باشد.
الهام فخاری افزود: غرفه‌داران پاساژ پروانه به شهرداری تهران اعتماد دارند. شهرداری تهران نیز باید در مسیر اعتماد مردم حرکت کند و تنها به فکر تهاتر نباشد.

مغازه‌داران پلاسکو

صبح روز پنجشنبه ۳۰ دی ۱۳۹۵ بود که ساختمان 50ساله پلاسکو طعمه حریق شد. آتش‌سوزی از یک مغازه آغاز شد و پس‌از 4ساعت سوختن فروریخت. در حالی بخش 15طبقه جنوبی فروریخت و آتش‌نشانان را به کام مرگ کشاند که بخش شمالی آن یعنی همان ساختمان 4طبقه سالم باقی‌مانده بود. با دستور دادستانی تهران در همان زمان مغازه‌ها تخلیه شد زیرا تصور می‌شد که حرارت شعله‌ها به همراه حجم آبی که برای خاموش کردن آتش روانه شده بود و همینطور ریزش آوار باعث سست شدن بنای بخش شمالی شده است. در سال97 بازسازی و مقاوم‌سازی‌ بخش شمالی آغاز شد و اکنون به مراحل نهایی نزدیک می‌شود. اگرچه مغازه‌ها تا پیش از سال نو تحویل کسبه داده می‌شود اما احتمالا شروع کار در آن به سال جدید موکول خواهد شد. لوله‌کشی آب برای اطفای حریق و تقویت ستون‌ها با افزودن بتن بخشی از اقدامات انجام شده برای ایمنی بیشتر است. بیش از 280مغازه در پلاسکو شمالی قرار داشت که صاحبان آنها در این 3سال مجبور به مهاجرت به راسته‌های تجاری دیگر شده‌اند.
سؤالی که باقی‌ می‌ماند این است که ساخت پلاسکو جنوبی تأثیری بر ادامه کار یا ایمنی بخش شمالی نخواهد داشت اما گویا از این نظر نگرانی وجود ندارد و تنها بحث موجود درباره پلاسکوی شمالی اختلافات میان شهرداری و بنیاد مستضعفان برای طی امور اداری و نقشه‌ جدید ساختمان است.
معاون شهرسازی شهرداری تهران از بررسی موضوع پارکینگ ساختمان جدید پلاسکو در جلسه کمیسیون ماده۵ خبر می‌دهد و می‌گوید: برخی‌ها معتقد بودند عوارض به این ساختمان به‌دلیل آنکه ناخواسته دچار تخریب شده تعلق نمی‌گیرد و همچنین مالک ملزم به تأمین پارکینگ نباشد.در حالی‌که تأمین پارکینگ در مصوبه شورای‌عالی شهرسازی در مورد ساختمان پلاسکو قید شده است. اگر کمیسیون ماده۵ قبول کند که شهرداری به ساختمان پلاسکو بدون تأمین پارکینگ، پروانه بدهد و از آنجایی که ما تابع کمیسیون ماده۵ هستیم، این مهم را انجام خواهیم داد. او می‌افزاید: شهردار و رئیس شورای شهر وقت، همان زمان درکمیسیون ماده۵ امضا کردند که پلاسکو بدون اخذ عوارض از مالکان قبلی ساخته شود؛ اما ما در جلسه اخیر کمیسیون ماده5 اعلام کردیم که تعیین تخفیف عوارض خارج از اختیار شهرداری تهران است و وزیر راه عنوان کردند که در این زمینه کمک خواهند کرد. در مورد عوارض واحدهای جدید تجاری هم که در ساختمان جدید پلاسکو ساخته می‌شوند بنیاد مستضعفان از شهرداری تهران طلب دارد و این موضوع در حساب‌های مابین حل خواهد شد.
به گفته معاون شهردار در مقطعی توافق شده بود که «پارکینگ پروانه» با هزینه بنیاد مقاوم‌سازی‌ شود تا امکان استفاده از پارکینگ این پاساژ برای مراجعین پلاسکو، فراهم شود.