مخزن تاریخ طبیعی ایران پس از 11سال گشوده شد

زهرا رفیعی- خبر‌نگار

مخزن داشته‌های تنوع زیستی در ایران که روزگاری محل انباشت غیراصولی فسیل‌ها، اسکلت‌ها، تاکسیدرمی حیوانات و نمونه‌های گیاهان غیردارویی بود، روز گذشته با شمایلی جدید و استاندارد افتتاح شد.
مخزن موزه ملی تاریخ طبیعی در ایران برای استفاده و بهره‌برداری پژوهشگران است که پس از 11سال بالاخره افتتاح شد. با راه‌اندازی این مخزن، دیگر اجازه خروج نمونه‌های «تایپ» از کشور برای نگهداری در موزه‌های سایر کشورها داده نمی‌شود. نمونه تایپ، نخستین نمونه‌های موجود از هر گونه است. علاوه بر جمع‌آوری نمونه‌ها با راه‌اندازی و افتتاح مخازن علمی موزه‌ تاریخ طبیعی، منابع ذخیره‌گاهی و بانک‌های ژنی نیز تجمیع پیدا می‌کنند و این فضا برای مراکز علمی و تحقیقاتی آماده می‌شود.

غنی‌ترین موزه تاریخ طبیعی آسیا در ایران
محمد مدادی، رئیس موزه ملی تاریخ طبیعی ایران در گفت‌وگو با همشهری گفت: موزه تاریخ طبیعی به‌جز در ترکیه، در کشور‌های منطقه حضور چشمگیر ندارد. بنابراین موزه تاریخ طبیعی ایران، از غنی‌ترین موزه‌های تاریخ طبیعی در آسیاست. ولی قاعدتا نسبت به کشورهای تراز اول دنیا بسیار عقب است.
 17کشور در دنیا به‌دلیل دارابودن تنوع‌زیستی بالا جزو گروه «mega diverse» به‌معنای گروه با تنوع زیستی بالا هستند. در کنار آن، گروه «همفکر» با عضویت 20کشور تشکیل شده که تنوع‌زیستی آنها نیز به‌نسبت بالاست و ایران نیز جزو همین 20کشور است.
موزه‌های تاریخ طبیعی در دنیا کارکرد‌های متنوع فرهنگی، آموزشی، جمع‌آوری مجموعه از اجزای تنوع زیستی، بانک داده‌های ژنتیک و پژوهشی دارند. محمد مدادی درباره مخزن موزه تاریخ طبیعی گفت: موزه‌های تاریخ طبیعی اصولا به‌دنبال جمع‌آوری مجموعه کامل از گونه‌های گیاهی و جانوری هستند تا زمینه را برای پژوهش و حفاظت گونه‌ها فراهم کنند. با تبادل نمونه‌ها امکان تبادل اطلاعات محققان فراهم می‌شود. در موزه ملی تاریخ طبیعی حدود 100هزار نمونه در بخش‌های گیاهی، جانوری، فسیل، سنگ و کانی جمع‌آوری شده است که به‌دلیل نبود زیرساخت‌ها نگهداری خوبی از آنها نمی‌شد.
ساخت مخازن ریلی در ساختمان موزه، از سال1387 با اعتباری بالغ بر 250میلیون تومان شروع شد. روند اجرایی و تحویل پروژه به سازمان با تأخیر انجام شد. در ابتدای سال98 بالاخره این پروژه به انجام رسید؛ درحالی‌که بخش‌هایی از همین زیرساخت به‌دلیل گذر زمان آسیب دیده بود. مرحله اصلی کار که چینش حدود 100هزار نمونه بود، طی 8‌ماه اخیر به نتیجه رسید. این نمونه‌ها هم‌اکنون آماده بهره‌برداری محققان است.

3هزار نمونه از تاریخ طبیعی ایران در بانک ژن
رئیس موزه ملی تاریخ طبیعی ایران در این‌باره گفت: 90هزار‌ و ‌895نمونه در 4گروه جانوری، گیاهی، دیرینه و نمونه‌های نمایشگاهی جمع‌آوری شده است. آمار هر 3‌ماه یک‌بار به‌روز می‌شود. در بانک ژن موزه ملی تاریخ طبیعی نیز که حاوی نمونه‌های حیات‌وحش است حدود 3هزار نمونه نگهداری می‌شود. در این موزه، نمونه‌هایی داریم که از لحاظ قدمت، اندازه و نوع گونه برند و رکورددار هستند.
با راه‌اندازی مخزن موزه ملی تاریخ طبیعی، دستورالعمل استفاده از مخزن به اطلاع محققان خواهد رسید و بانک اطلاعاتی در اختیار همگان قرار خواهد گرفت. ضمن اینکه نمونه‌های اهدایی به موزه پس از این ساماندهی خواهد شد.
به گفته مدیر موزه تاریخ طبیعی، با راه‌اندازی این مخزن همچنین دیگر اجازه خروج نمونه «تایپ» از کشور برای نگهداری در موزه‌های سایر کشورها داده نمی‌شود، چراکه با شرایط جدید می‌توان از نمونه‌ها با حداکثر استاندارد نگهداری کرد. هم‌اکنون نیز در حال تامین منابع مالی ساخت بخش نمایشگاه موزه تاریخ طبیعی با وسعت 25هزار مترمربع هستیم. ما می‌توانیم با توجه به تنوع‌زیستی موجود در کشور، یکی از بهترین موزه‌های تاریخ طبیعی در منطقه باشیم و در موزه تاریخ طبیعی فعلی نیز 1200نمونه به نمایش عمومی گذاشته شده است.

افزایش 5/2 درصدی مناطق تحت حفاظت
بر اساس برنامه‌های بالادستی مانند برنامه‌های توسعه، قرار بود تا سال2020، حدود 17درصد از جغرافیای کشور به یکی از انواع مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست تبدیل شود. اما این رقم تاکنون به 11.2درصد رسیده است. به گفته کیومرث کلانتری، معاون محیط‌زیست طبیعی این سازمان 18.5میلیون هکتار از اراضی کشور جزو مناطق حفاظت‌شده است که یک‌میلیون ‌و 50هزار هکتار آن در دولت‌های دهم و یازدهم اضافه شده است. او با اشاره به اینکه 295منطقه حفاظت‌شده، اثر ملی و پناهگاه حیات وحش در کشور وجود دارد، گفت: متوسط جهانی اراضی حفاظت‌شده 14درصد است و باید 2.8درصد دیگر به مساحت مناطق حفاظت‌شده در کشور اضافه کنیم. کیومرث کلانتری در مراسم افتتاح و راه‌اندازی مخازن علمی موزه تاریخ طبیعی که در ساختمان معاونت طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست برگزار شد، گفت: هم‌اکنون ۱۳۰۰گونه جانوری مهره‌دار و حدود ۸۲۰۰گونه گیاهی شناخته‌شده در کشور داریم. بنابراین کشور ما از نظر اکوسیستم و تنوع ژنتیک گونه‌های گیاهی و جانوری دارای رتبه‌ خوبی است.