وداع با اسپیتزر

عمادالدین قاسمی پناه_خبرنگار

 جهان علم به‌تازگی پس از 16سال کار، از تلسکوپ فضایی اسپیتزر خداحافظی کرده است، اما علاقه‌مندان به نجوم خدمت‌های این تلسکوپ به علم بشر را فراموش نخواهند کرد.
 واحد کنترل ماموریت ناسا آخرین داده‌های اسپیتزر را دانلود و از طریق یک فرمان برای ورود به حالت ایمن ارسال کرده است. تلسکوپ فضایی اسپیتزر در ۳۰ژانویه ری‌استارت شد و در حالت Safe Mode بالا آمد و برای همیشه ارتباطش با مرکز زمینی قطع شد. جوزف هانت، مدیر پروژه اسپیتزر، اعلام کرده که این فضاپیما رسما به‌کار خود پایان داده و ماموریتش خاتمه یافته است. این تلسکوپ که ماموریتش بر تصویربرداری مادون‌قرمز متمرکز بود، در سال 2003 به فضا پرتاب شد و با وجود اینکه فقط برای 5سال برنامه‌ریزی شده بود به‌مدت 16.5سال به‌کار خود ادامه داد. دیلی میل در گزارشی نوشته است: مهم‌ترین دستاوردهای این فضاپیما شامل کشف بزرگ‌ترین حلقه زحل و 4سیاره فراخورشیدی TRAPPIST-1 و همچنین نقشه‌برداری از پیکره گسترده کهشکان راه شیری است. توماس زبوخن، دستیار مدیر دفتر ماموریت‌های علمی ناسا در واشنگتن می‌گوید: اسپیتزر در مورد وجوه و ابعاد جدید کیهان به ما اطلاعات بسیاری داد و برای درک ما از چگونگی کار جهان، پاسخ به پرسش‌هایی در مورد خاستگاه ما و اینکه آیا ما تنها هستیم یا نه؟ فعالیت‌های بسیاری انجام داد. این رصدخانه غول‌پیکر همچنین بسیاری از پرسش‌های مهم و جدید را پاسخ داد و اجرامی را برای مطالعه بیشتر آشکار و مسیری را برای تحقیقات بیشتر در آینده، نقشه‌برداری کرد. به این ترتیب، مطمئناً تأثیر بسیار زیاد این تلسکوپ بر علم، حتی پس از پایان ماموریتش ادامه خواهد یافت. به گزارش نیویورک تایمز،  اسپیتزر در طول 16سال فعالیت، ستاره‌های دنباله‌دار و سیارک‌ها را در منظومه شمسی مورد مطالعه قرار داد و حلقه‌ای که بزرگ‌ترین حلقه دور سیاره زحل و پیش از این ناشناخته بود را در سال 2009کشف کرد. اسپیتزر همچنین در سال 2007 از نورهای ساطع شده از سیارات خارج از جو ما که با عنوان سیارات فراخورشیدی شناخته می‌شوند، تصویربرداری کرد تا مولکول‌های موجود در اتمسفر آنها را شناسایی کند.
اسپیتزر اطلاعاتی را از 2سیاره فراخورشیدی گازی مختلف به نام‌های HD 209458b و HD 189733b به دست آورد که اولی 159 و دومی 64.5  سال نوری از منظومه شمسی فاصله داشتند. این سیاره‌های فراخورشیدی که ملقب به «مشتری‌های داغ» و از گاز ساخته شده بودند، در مقایسه با سیاره مشتری منظومه شمسی ما در مداری بسیار نزدیک‌تر، به دور خورشیدهای خود می‌چرخیدند.
اسپیتزر سال گذشته اطلاعاتی درباره شرایط یک سیارک فراخورشیدی سنگی به نام LHS 3844b به دانشمندان ارائه کرد. جرم این سیاره 1.3 برابر جرم زمین بود و 48.6 سال نوری با ما فاصله داشت. اسپیتزر همچنین تصاویری دیدنی از سامانه‌های ستاره‌ای و ابرهای غباری، ازجمله ابرهای تاریک Rho Ophiuchi و سحابی Cat’s Paw ضبط کرد.
این تلسکوپ یک تصویر موزائیکی گسترده 360درجه از کهکشان راه شیری برای ما تهیه و بیش از 2میلیون تصویر را در طول 10سال گردآوری کرده است. با این حال ناسا می‌گوید: بهترین کار اسپیتزر احتمالا تشخیص و تعیین جرم و چگالی‌های 7سیاره هم‌اندازه زمین است که به دور ستاره TRAPPIST-1 می‌چرخند. پس از اینکه 3سیاره فراخورشیدی در سال 2015 با استفاده از یک جفت تلسکوپ روباتیک نوری Belgian کشف شد، اسپیتزر هم 4مورد دیگر از آنها را کشف کرد. اسپیتزر سیاراتی را کشف کرد که به دور ستاره TRAPPIST-1 می‌چرخیدند و این تعداد سیاره بیشترین سیارات سنگی بودند که تاکنون دور یک ستاره در حال چرخش بوده‌اند. ناسا در سال 2016 تصمیم گرفت که در سال 2018 با این پیش‌بینی که تلسکوپ چند میلیون دلاری James Webb را به فضا پرتاب می‌کند، به ماموریت اسپیتزر پایان دهد. با این حال، پرتاب تلسکوپ James Webb به تعویق افتاد و فعالیت اسپیتزر تا سال2020 تمدید شد.
هانت می‌گوید: هر کس که در این ماموریت حضور داشته است، امروز باید به‌خودش افتخار کند. صدها نفر به‌معنای واقعی کلمه وجود دارند که به‌طور مستقیم در موفقیت اسپیتزر دخیل بوده‌اند و هزاران نفر وجود دارند که از توانایی‌های علمی این تلسکوپ برای کشف جهان استفاده کرده‌اند. ما میراث علمی و تکنولوژیک قدرتمندی به جای گذاشته‌ایم.
ماموریت اولیه اسپیتزر در سال 2009 و هنگامی به پایان رسید که این تلسکوپ تجهیزات خنک‌کننده هلیوم مایع خود را که برای فعالیت 2ابزارش لازم بود، از دست داد.