در جست‌وجوی ناشناخته‌های قطب شمال
گروهی از دانشمندان برای بررسی یخ‌های دریایی هنوز درگیر پروژه‌ای یکساله هستند تا بتوانند تغییرات آب‌وهوایی جهان را از نزدیک بررسی کنند
عمادالدین قاسمی پناه_خبرنگار
همینطور که ما راحت کنار شوفاژ یا بخاری خانه و محل کارمان نشسته‌ایم، گروهی از دانشمندان خودشان را درگیر پروژه‌ای یکساله روی یک کشتی مشهور در قطب شمال کرده‌اند. این پروژه برای تحقیقاتی بی‌سابقه درباره یخ‌های دریایی است. کشتی پلاراسترن که به معنی ستاره شمال است برای تحقیقات علمی درنظر گرفته شده و یک ماموریت یکساله را به مقصد مرکز اقیانوس منجمد شمالی آغاز کرده است. این کشتی به کناره شرقی 85درجه شمالی و 135درجه شرقی عزیمت خواهد کرد؛ یعنی حدود 200کیلومتر دورتر از قطب. البته محل دقیق استقرار آن به وضعیت یخی که برای لنگر انداختن درنظر گرفته می‌شود بستگی دارد. دانشمندان پس از حضور در این مکان، برای لنگر انداختن در جست‌وجوی یک یخ شناور مناسب خواهند بود. آنها سپس یک شهر یخی خواهند ساخت که در واقع همان اردوگاه بزرگ تحقیقاتی است. این اردوگاه از پاسگاه‌هایی برخوردار است که تا 50کیلومتر از کشتی فاصله خواهند داشت. خود کشتی پلاراسترن در محل متوقف خواهد شد تا همراه با اردوگاه به هرکجا که باد و جریان آب، قطعه یخ را می‌راند حرکت کند. کشتی و خدمه آن هر روز 7کیلومتر در قطب شمال شناور خواهند بود که کاری طاقت‌فرساست. آنها همچنین باید دمای زیر صفر درجه را به همراه خرس‌های قطبی کنجکاو تجربه کنند.
ابهام در اقلیم قطب شمال
با وجود ماهواره‌ها و گشت‌وگذارهای کوتاهی که برای نمونه‌برداری در اقیانوس منجمد شمالی در طول سال‌ها صورت گرفته است، تصویری که دانشمندان از محیط‌زیست در منطقه شمال ارائه دادند، هنوز هم مبهم است.
داده‌های مربوط به فصل تابستان برای بازیابی راحت‌تر است، چراکه سطح یخ کمتر و دمای هوا قابل تحمل‌تر است. اما دسترسی به قطب در زمستان با تعداد زیادی از ابزارهای علمی بسیار ظریف، نیازمند پول، زمان و همکاری بین‌المللی است که دستیابی به آنها دشوار خواهد بود.
این بدان معناست که قطب شمال بخشی از یک قطعه ناشناخته در نقشه اقلیمی دنیا باقی می‌ماند. بسیاری از پیش‌بینی‌ها درباره آینده قطب شمال به تخمین‌ها، نتایج به‌دست‌آمده و فرضیات بستگی دارد. می‌دانیم که یخ‌های قطب شمال در مقیاسی وسیع در حال کاهش هستند. در پایان تابستان امسال، از زمانی که ثبت این مقادیر در دهه1970 آغاز شد، این دومین بار است که میزان یخ‌ها به پایین‌ترین سطح خود رسیده است.
یخ‌های دریایی سطحی معادل 4.15 میلیون کیلومترمربع یعنی همان میزانی که در سال‌های 2016 و 2007 دیده شده را پوشانده‌اند. گستردگی یخ‌های دریایی تنها یک‌بار کمتر از این میزان و در سال 2012 ثبت شده و به سطح3.41 میلیون کیلومترمربع رسیده است.
اما این موضوع دقیقا به این معناست که اقیانوس، حیات‌وحش و اقلیم نامحدود هنوز به شکل گسترده‌ای مبهم و ناشناخته است. این اطلاعات کشف‌نشده یکی از آخرین رازهای بزرگ اقلیم جهانی است. آنچه ما می‌دانیم این است که قطب شمال ازجمله حساس‌ترین بخش‌های جهان به تغییرات آب‌وهوایی است که تقریباً دوبرابر بیشتر از هر منطقه دیگری گرم می‌شود. اما این تأثیر، محدود به منطقه بالایی جهان نخواهد بود و انتظار می‌رود آشفتگی‌های کوچک در قطب شمال به سمت عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر ادامه یابد و باعث تغییرات گسترده آب‌وهوایی شود.
هنوز مثال‌های ملموسی در این مورد وجود دارد. یکی از بهترین مطالب مورد بررسی این است که چه اتفاقی هنگام ذوب یخ سفید درخشان شمالی رخ می‌دهد. همانطور که این یخ کوچک می‌شود، نور و گرمای خورشید که قبلاً توسط برف و یخ به فضا بازتابیده شده بود، توسط اقیانوس‌های تاریک جذب می‌شود. سپس اقیانوس‌های گرم‌شده در اطراف یخ‌ها قرار می‌گیرند و باعث ذوب شدن بیشتر آن می‌شوند که به‌طور بالقوه منجر به چرخه ذوب می‌شوند تا اینکه در ماه‌های تابستان کاملاً از بین می‌روند؛ از این‌رو هنوز ترس‌هایی از اینکه به نقطه اوج این وضعیت نزدیک شویم وجود دارد. پیش‌بینی می‌شود این تغییر شگرف در سراسر نیمکره‌شمالی تأثیرات مخرب داشته باشد، ازجمله تغییر جریان‌های اقیانوسی، بالا رفتن سطح دریاها، تغییر در صنعت شیلات و اثرات آن بر حیات‌وحش.
ویژگی‌های پلاراسترن
وقتی که کشتی بارگیری می‌شد، یکی از دانشمندان ابزاری را که ساخت آن 37سال زمان برده بود به نویسنده این گزارش نشان داد. اما این ابزار چندان قابل توجه به‌نظر نمی‌رسید. این دانشمند گفت که این ابزار بیش از یک‌میلیون دلار می‌ارزد.
بعد از حدود یک دهه، کشتی پلاراسترن با ابزارهای متناسب با این طبیعت تجهیز و آماده شد. یک ابزار که در عقب کشتی نصب شده بود و به‌نظر می‌رسید شبیه یک پروژکتور قدیمی است و یک آینه گنبدی، ازجمله این تجهیزات بود. این یک ابزار تصویرگری به نام توتال اسکای بود که تصویرهایی از آسمان قطب شمال را حین حرکت پلاراسترن در میان یخ‌ها ثبت می‌کرد.
بیان واقعیت‌ها و ارائه ارقام مربوط به این سفر می‌تواند مقیاس این کار بزرگ را نشان دهد. به‌عنوان مثال600 دانشمند از 19ملیت مختلف در طول سال در این سفر مشارکت خواهند کرد. بعضی از این افراد 9ماه تمام در این منطقه باقی خواهند ماند. آنها بیش از هزار کیلومتر دورتر از ساحل روی یک قایق زندگی می‌کنند و روی یک اردوگاه یخی شناور می‌مانند. آنها ماه‌ها در میان توفان‌های قطبی وحشتناک، دمای کمتر از منفی 45درجه سانتی‌گراد و شب‌های زمستانی و تاریک قطبی کار خواهند کرد.
این کشتی 118متری، بیشتر شبکه‌ای مارپیچ از راهروهای باریک با بیش از 6عرشه به اضافه موتورخانه و اتاق لباسشویی است. در این کشتی همچنین مجموعه‌ای از مغازه‌های کوچک یا دریچه‌هایی وجود دارد که خدمه کشتی از آنها نوشیدنی، شیرینی، توتون و وسایل بهداشتی را در ساعاتی مشخص دریافت می‌کنند.
حساس به تغییرات آب‌وهوایی
قطب شمال ازجمله حساس‌ترین بخش‌های جهان به تغییرات آب‌وهوایی است که تقریباً دوبرابر بیشتر از هر منطقه دیگری گرم می‌شود. اما این تأثیر، محدود به منطقه بالایی جهان نخواهد بود
