تهدید حریق بر میراث جهانی تبریز

سید مرتضی احمدپور ـ تبریز – خبرنگار 

  5500 باب مغازه و حجره، 20 راسته، 35 سرا و 25 تیمچه بزرگ و کوچک بازار تاریخی تبریز را تبدیل به یکی از وسیع‌ترین بازارهای ثبت شده در جهان کرده است. بازاری که به علت قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم قرن‌ها محل تعامل تبریزی‌ها با ملل مختلف و تاثیرگذاری آن بر اقتصاد ایران به مراتب بیشتر از سایر بازارهای کشور بوده است.  هر چند که تمام جاذبه‌های آن هم در تمام این سال‌های باعث نشده تا مسائل ایمنی برای حفظ این میراث ارزشمند ارتقا پیدا کند و هنوز آتش‌سوزی اردیبهشت امسال در این بازار به دلیل همین کمبودهای ایمنی فراموش نشده است. نه تنها بازاریان و شهروندان تبریزی بلکه بسیاری از گردشگرانی که در دهه‌های گذشته و امسال از بازار یک کیلومتر متر‌مربعی تبریز که در فهرست یونسکو ثبت شده، دیدن کرده‌اند معتقدند این بازار از نظر کالبدی تغییر چندانی نکرده و همان بازار با سطح ایمنی پائین و امکانات رفاهی کم است.  هر چند مسئولان شهرداری و میراث فرهنگی از حدود 10 سال قبل و پس از ثبت جهانی بازار تبریز مرمت آن را آغاز کرده‌اند اما این اقدامات آنطور که در شأن میراث جهانی تبریز باشد، نیست. شهردار منطقه 8 تبریز اصرار دارد که در مرمت بازار از مصالح ساختمانی همخوان با بافت قدیمی استفاده شده و در بازسازی بازار هم مطابق با نقشه‌های قدیمی عمل شده است.  علی مدبر با اشاره به وجود درهای قدیمی متعدد در بازار تبریز از جمله درب استانبول و درب سرخاب و درب نوبر و درهای دیگر بیان می‌کند: در بازسازی این درهای تاریخی هم سعی شده هویت قدیمی بازار حفظ شود. به عنوان مثال در کنار درب استانبول مشاغل هنری و قدیمی احیا شود. وی از اختصاص یک و نیم میلیارد تومان در مدت یک سال برای کف‌سازی بازار تبریز و یک میلیارد تومان نیز برای جداره ‌سازی بازار تبریز در همین مدت خبر می‌دهد و می‌گوید: برای مرمت بازار پس از آتش‌سوزی اخیر نیز 12 میلیارد ریال اعتبار در نظر گرفته شد.

مرمت بازار تبریز درگیر با مجوزهای خاص 
البته بازاریان و شهروندان تبریزی انتقاداتی از اجرای طرح‌های مرمت بازار تبریز مطرح می‌کنند. حسن زعفرانچی از کسبه بازار صفی تبریز می‌گوید: مرمت بازار شامل کف‌سازی و جداره‌سازی بازار است و در اغلب نقاط بازار فکری به حال مقاوم‌سازی نشده است. به همین دلیل بازاریان باید همچنان نگران زلزله احتمالی باشند. از سوی دیگر ترک‌های متعددی که در دالان‌ها و سراها دیده می‌شود هر روز بزرگتر می‌شود. از سوی دیگر فشار بر مغازه‌داران برای مرمت نکردن و تغییر دکور در داخل مغازه‌ها بیشتر شده است. بازاریان حتی نمی‌توانند چند قفسه در داخل مغازه نصب کنند و برای کوچکترین تغییر در مغازه باید مجوزهای متعددی از شهرداری و میراث فرهنگی بگیرند و به همین خاطر اغلب آسیب‌های فیزیکی که در طول زمان وارد شده همچنان دست نخورده باقی می‌ماند. محمود هریسیچی دیگر بازاری سرای امیر است که در طبقه دوم این سرا حجره دارد و با اشاره به تکان‌های دیوارهای حجره در هنگام عبور اتوبوس‌های سنگین از خیابان بیان می‌کند: ای کاش به جای صرف هزینه برای مرمت بازار از احداث زیر‌زمین تجاری در کنار سرای امیر که موجب تزلزل پی‌های بازار شده و برای شهرداری درآمدزا است خودداری می‌شد. احداث درها و ورودی‌های متعدد در اطراف بازار از جمله ورودی بازار صفی و ورودی تربیت برای بسیاری ازبازاریان قدیمی هم ناآشنا ست و نباید به اسم مرمت بازار فضاهای آجری جدیدی به این مجموعه افزوده می‌شد. هادی نظری از بازاریان سرای کلاهدوزان است که از نحوه مرمت کف بازار هم گله دارد و عنوان می‌کند: در بخش‌های متعددی از بازار سنگ‌های کف کنده شده‌ و با حرکت موتورسیکلت‌ها که مانعی برای تردد این وسائط نقلیه در بازار ایجاد نشده این سنگ‌ها بیشتر کنده می‌شود. بهتر است در محل‌هایی از بازار موانعی برای ورود موتورسیکلت‌ها در نظر گرفته شود و تنها چرخ دستی‌های سبک حمل بار امکان تردد در بازار را داشته باشند.