آسیا
صلح افغانستان؛ معطل پیش‌شرط‌ها
قطع رابطه طالبان با ایران، به‌عنوان پیش‌شرط تازه آمریکا برای امضای توافق صلح اعلام شده است
محمدامین خرمی- خبرنگار
با گذشت بیش از یک سال از آغاز مذاکرات صلح افغانستان و برگزاری 10دور مذاکره رو در رو میان نمایندگان آمریکا و طالبان، امضای توافق صلح همچنان در پیچ و خم پیش‌شرط‌هایی است که طرفین برای یکدیگر تعیین کرده‌اند.
طالبان از ابتدا مخالف حضور نمایندگان دولت مرکزی افغانستان در مذاکرات بود و رهبران این گروه اعلام کردند که ترجیح می‌دهند تنها با آمریکایی‌ها روبه‌رو شوند. طالبان، غیر از این خواستار خروج نیروهای خارجی از خاک افغانستان پیش از امضای هرگونه توافقی با آمریکا بود. رهبران طالبان از این شرط دوم صرف‌نظر کردند اما از پیش‌شرط نخست خود هرگز کوتاه نیامدند. به همین دلیل نمایندگان دولت اشرف غنی، هرگز به میز مذاکرات راه پیدا نکردند.
آمریکا و طالبان در خلال گفت‌وگو به یک برنامه زمانبندی برای خروج نیروها از افغانستان طی مدت زمان مشخص بعد از امضای توافق صلح دست پیدا کردند اما پیش از آن، ماجرای آتشبس خواسته‌ای بود که هیأت مذاکره‌کننده آمریکایی به سرپرستی زلمای خلیلزاد بر آن تأکید ویژه داشت. آمریکایی‌ها پیش‌شرط طالبان برای عدم‌حضور دولت افغانستان در مذاکرات را پذیرفتند تا شاید بتوانند همزمان با گفت‌وگوها با رهبران این گروه بر سر اجرای یک آتشبس فراگیر در سراسر افغانستان به توافق برسند. طالبان اما این خواسته را نپذیرفت و طی بیش از یک سال ادامه مذاکرات همچنان به حملات انتحاری، درگیری‌های مسلحانه و حمله به مقرهای نیروهای ارتش و پلیس افغانستان ادامه داد.
موضوع آتشبس پیش‌شرط دولت افغانستان برای همراهی و همکاری با آمریکا بر سر مذاکرات نیز بود. دولت نیز در نهایت از این پیش‌شرط خود کوتاه آمد و حتی برای به تحرک وا‌داشتن مذاکراتی که 3ماه متوقف شده بود، برخی اعضای ارشد طالبان را که چندین سال در بند نیروهای امنیتی افغانستان بودند، آزاد کرد. 2ماه پیش، اشرف غنی در تصمیمی که در داخل افغانستان با مخالفت‌های بسیار روبه‌رو شد، یکی از مهم‌ترین خطوط قرمز دولت را زیر پا گذاشت و انس حقانی را آزاد کرد. انس حقانی، فرد شماره2 شبکه حقانی، از گروه‌های وابسته به طالبان بود و همراه با 2فرد دیگر با 2استاد دانشگاه آمریکایی کابل مبادله شد. با آزادی انس، فهرست مذاکره‌کنندگان طالبان هم تکمیل شد. 9ماه قبل از آن، نام انس از سوی ملا هیبت‌الله، رهبر طالبان در فهرست 14هیأت مذاکره‌کننده طالبان با آمریکا گنجانده شده بود. آن زمان، طالبان آزادی انس حقانی را پیش‌شرط ادامه مذاکرات اعلام کرده بود. انس آزاد نشد اما مذاکرات ادامه پیدا کرد.
خیز آمریکا برای حذف ایران از افغانستان
اکنون خبرها از مطرح‌شدن یک پیش‌شرط تازه از سوی آمریکا حکایت دارد. تلویزیون طلوع افغانستان به نقل از گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی، خبر داده که آمریکا از طالبان خواسته است روابط با ایران را قطع کند. به گفته حکمتیار، آمریکا اکنون قطع ارتباط طالبان با ایران را پیش‌شرط امضای توافقنامه نهایی اعلام کرده است. طالبان هنوز در این‌باره واکنش رسمی نداشته است.
تلاش آمریکا برای حذف ایران از روند مذاکرات با طالبان، از ابتدای گفت‌وگوها آغاز شد. طی این مدت، ایران بر سر میز مذاکرات صلح افغانستان حضور نداشت اما خبرهای غیررسمی از ادامه ارتباط میان ایران و طالبان حکایت داشت. ملابرادر در کنار چین و روسیه، طی چندین سفر به ایران، با مقام‌های وزارت خارجه در مورد مذاکرات صلح با آمریکا رایزنی کرده است. حدود 2ماه قبل، یک روز پس از پایان مذاکرات میان طالبان و آمریکا، درست زمانی که تصور میشد دو طرف به یک توافق دست یافته‌اند، ملابرادر و هیأت بلندپایه طالبان ناگهان سر از تهران در‌آوردند؛ موضوعی که از ادامه نفوذ ایران در مسائل افغانستان و حفظ ارتباط حکایت داشت.
ایران 945کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد و طی 18سالی که از یورش آمریکا به افغانستان و سقوط حکومت طالبان می‌گذرد، همیشه بر امنیت افغانستان اثرگذار بوده است. فارغ از این، بیش از 3میلیون آواره افغان در ایران زندگی می‌کنند و به بخشی از جامعه ایران تبدیل شده‌اند. تلاش آمریکا برای حذف ایران از معادلات افغانستان، ممکن است به سدراه توافق نهایی صلح در این کشور تبدیل شود.
کاهش خشونت‌ها به‌جای آتشبس
رسانه‌های افغانستان دیروز اعلام کردند رهبر طالبان با گزینه «کاهش خشونت‌ها» به جای اجرای یک توافق آتشبس موافقت کرده است. بر این اساس، ملاهیبت‌الله پذیرفته است خشونت‌ها در شهرهای مهم افغانستان به‌مدت 7روز کاهش پیدا کند و در ازای این 7روز، آمریکا توافقنامه صلح را امضا کند. منابع نزدیک به طالبان اعلام کرده‌اند کاهش خشونت‌ها به‌معنای توقف حملات طالبان به شهرها، توقف حملات انتحاری و عملیات نیروها در جاده‌های اصلی افغانستان است.
تصمیم تازه رهبر طالبان پس از آن ممکن شد که هیأت مذاکره‌کننده طالبان برای مشورت نزد او رفتند. با پایان دور دهم مذاکرات آمریکا و طالبان در قطر، تصور میشد که دو طرف بر سر جزئیات یک توافق جامع به نتیجه رسیده باشند. گفت‌وگوها اما بدون امضای توافق به اتمام رسید. ملابرادر، معاون سیاسی طالبان و دیگر اعضای هیأت مذاکره‌کننده این گروه اعلام کردند برای مشورت با رهبر طالبان و دیگر اعضای ارشد این گروه به پاکستان سفر خواهند کرد.
همزمان با خبرهای منتشر‌شده در مورد تصمیم تازه ملا هیبت‌الله، دولت افغانستان نیز کمیته‌ای برای هماهنگی وزارتخانه‌ها و دیگر نهادهای دولتی با روند صلح تشکیل داده است. دستور اشرف غنی برای تشکیل این کمیته در حالی صادر شده که او پیش از این اعلام کرده بود تنها درصورتی با مذاکرات همراهی خواهد کرد که یک آتشبس فراگیر در افغانستان اجرا شود.
