چالش‌های پیش روی اتحادیه اروپا در سال2020

اردشیر سنایی- استاد دانشگاه

سال 2019 برای اتحادیه اروپا با فراز و نشیب‌های مختلف به اتمام رسید. چالش با ایالات متحده در جنگ تعرفه‌ها، ادامه کشمکش بر سر افزایش بودجه نظامی کشورهای عضو ناتو و تقابل بر سر مسائل زیست‌محیطی، ماجرای پرچالش برگزیت، بحران اقتصادی، اعتراضات مختلف در کشورهای گوناگون ازجمله فرانسه و اسپانیا، انتخابات پارلمان اروپا، انتخابات داخلی در کشورهای مختلف، ادامه فعالیت احزاب راست افراطی در اروپا، تغییرات در مسئولان نهادهای اروپایی و موارد مختلف دیگر، در مجموع سال سختی را برای اتحادیه اروپا رقم زد. اینک با شروع سال2020 به‌نظر می‌رسد اروپا با چالش‌های مختلفی روبه‌رو خواهد شد. بخشی از این چالش‌ها نوظهور و بخش دیگر ادامه چالش‌های قبلی خواهد بود.
در سال2020 که برای ایالات متحده نیز سال سرنوشت‌سازی‌ به‌شمار می‌رود، چالش‌های دوطرف به همان سبک ادامه خواهد داشت. جنگ تعرفه‌ها، چالش بر سر بودجه نظامی اعضای ناتو و تنش‌ها برای حل‌وفصل و مدیریت بحران‌های بین‌المللی کماکان اروپا و آمریکا را درگیر خواهد ساخت.
اروپا کماکان با چالش‌های اجتماعی مواجه خواهد بود؛ به‌ویژه چالش‌هایی در حوزه سلامت، مسائل زیست‌محیطی، تغییرات جمعیتی و رفاه شهروندان. جمعیت اروپا رو به سالمند شدن است. امید بالا به زندگی و زاد و ولد کم، از یک‌سو و ورود بخش بزرگی از جمعیت فعال اروپا به سن بازنشستگی، فشار را بر اقتصاد اروپا افزایش داده است. نظام بهداشت و درمان در اروپا به‌طور فزاینده به چالشی برای اقتصاد کشورهای اروپایی تبدیل شده است. افزایش سالمندان به معنی افزایش هزینه‌های درمانی و هزینه‌های مراقبت‌های بلندمدت است که تبدیل به خطری برای ثبات مالی برای اغلب کشورهای اروپایی در میان‌مدت و بلندمدت شده است.
تامین انرژی، حفظ امنیت دسترسی به انرژی و جایگزینی سوخت‌های فسیلی در طول سال2020 کماکان از چالش‌های اصلی اتحادیه به شمار خواهد رفت. همچنین روند تضعیف اتحادیه اروپا ادامه خواهد یافت. حرکت‌های گریز از مرکز، تمایلات جدایی‌طلبانه و استقلال‌طلبانه و مشکلات با اعضایی که استانداردها را رعایت نمی‌کنند، پیشران‌های این تضعیف خواهد بود. امروزه اتحادیه اروپا با 2نوع شکاف مواجه است؛ نخست شکاف بین کشورهای شمال، کشورهایی مثل آلمان و هلند که از پول واحد اروپایی (یورو) منتفع شدند و کشورهای جنوب اتحادیه مثل اسپانیا و یونان که از این وضعیت متضرر شدند. دیگری شکاف بین شرق و غرب اروپا که خود را در بحث مهاجرین به خوبی نشان داد. در کشورهایی مثل لهستان و مجارستان دولت‌هایی بر سر کار هستند که ملی‌گرا بوده و مسائل هویتی برای آنها بسیار مهم است. چنین دولت‌هایی در مجموعه اتحادیه ساز ناکوک به‌صدا درمی‌آورند و اتحادیه ناگزیر از برخورد با آنها خواهد بود.
برگزیت و خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا که در ۳۱ژانویه اتفاق خواهد افتاد، چالش ادامه‌دار اتحادیه در سال2020 خواهد بود. مذاکرات برای رسیدن به یک توافق تجاری با انگلستان ادامه پیدا می‌کند؛ هرچند انگلستان به‌دنبال این است که با شرکای تجاری دیگر خود در بقیه نقاط جهان مثل آمریکا یا کشورهای حوزه خلیج‌فارس، چین یا هند روابط تجاری گسترده‌تری را دنبال کند.
مشکلات مناسبات با روسیه در2020 نیز کماکان وجود خواهد داشت. مجموعه‌ای از رقابت، تنش و همکاری بنا به دلایل ژئوپلیتیکی در مسیر روابط اروپا و روسیه قابل پیش‌بینی است. شرایط حاکم بر روابط دو سوی آتلانتیک امکان جدا شدن شرق و غرب قاره اروپا را به‌رغم همه مشکلات میسر نمی‌کند. مقابله با افراط‌گرایی و تروریسم و نگرانی از بازگشت تروریست‌ها و افراطیون از خاورمیانه به اروپا کماکان دغدغه اتحادیه خواهد بود. مضاف بر اینکه هر اتفاق جدیدی در خاورمیانه و آفریقا، اروپا را با بحران مهاجرت نیز مواجه خواهد ساخت؛ بحرانی که در کنار شرایط نامطلوب اقتصادی زمینه قدرت‌نمایی احزاب راست افراطی را در سراسر قاره موجب خواهد شد. مشکلات اقتصادی اروپا در سال2019 که بخشی از آن به‌دلیل کاهش رشد اقتصادی در دنیا و کاهش تقاضا برای خرید کالاهای اروپایی بود، کماکان در سال2020 نیز ادامه خواهد داشت؛ مشکلاتی چون کاهش رشد اقتصادی، نرخ بالای بیکاری، بیکاری جوانان، بدهی بالای دولت‌ها و بدهی خانوارها از چالش‌های اقتصادی عمده اروپا به شمار می‌رود؛ مشکلاتی که بروز ناآرامی‌ها و اعتراضات اجتماعی را تشدید خواهد کرد.
اروپا بر سر برجام نیز با چالش‌هایی مواجه خواهد بود. تلاش برای حفظ برجام و کاهش تنش بین ایران و آمریکا از مهم‌ترین اقدامات اروپا خواهد بود. هر چند درصورت ادامه شرایط فعلی، احتمال نزدیکی بین اروپا و آمریکا در این موضوع محتمل‌تر می‌نماید و سرانجام نوع مناسبات با چین برای اروپا حائز اهمیت است؛ به‌ویژه در شرایطی که جنگ تجاری و تعرفه‌ای نیز میان چین و آمریکا وجود دارد. امکان نزدیکی چین و اروپا در این شرایط محتمل‌تر است؛ هرچند نفوذ هرچه بیشتر چین در اروپا می‌تواند تبعات خاص خود را نیز به‌دنبال داشته باشد.
درنهایت می‌توان گفت سال2020 کماکان سال سختی برای اروپا خواهد بود اما به‌رغم چالش‌های برشمرده اتحادیه اروپا، ظرفیت‌های قابل ملاحظه‌ای برای مدیریت چالش‌ها و بحران‌ها داشته و دارد.