شرمساری
سران سه قوه ، نمایندگان مجلس و چهره‌های سیاسی ضمن ابراز تاسف از حادثه «نابخشودنی» شلیک به هواپیمای اوکراینی خواستار برخورد باخاطیان شدند
4روز بعد از سقوط هواپیمای اوکراین و ابهام در چرایی و چگونگی سقوط، دیروز بیانیه ستادکل نیروهای مسلح، آب پاکی را روی دست همه ریخت و از فاجعه‌ای به نام خطای انسانی در شلیک به هواپیما و مرگ تمام سرنشینانش پرده برداشت.
ساعت 16و 6 دقیقه صبح چهارشنبه گذشته هواپیمای بوئینگ 737 اوکراین به‌دلیل اصابت موشک سقوط کرد و هر 176مسافر و خدمه آن جان باختند. در بخشی از بیانیه در متن اطلاعیه ستادکل نیروهای مسلح درخصوص سقوط هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین آمده است: «در ساعات پس از انجام عملیات موشکی، پروازهای جنگی نیروهای تروریست آمریکایی در پیرامون کشور افزایش یافته و برخی اخبار نیز از مشاهده اهداف هوایی به سمت مراکز راهبردی در کشور به واحدهای دفاعی واصل و اهداف متعددی در برخی صفحات رادار مشاهده شد که موجب حساسیت بیشتر در مجموعه‌های پدافند هوایی شده است. در چنین شرایط حساس و بحرانی، پرواز شماره 752 خطوط هوایی اوکراین از فرودگاه امام خمینی(ره) حرکت کرده و درهنگام چرخش، کاملا در حالت نزدیک‌شونده به یک مرکز حساس نظامی سپاه و در ارتفاع و شکل پروازی یک هدف متخاصم قرار می‌گیرد که در این شرایط بر اثر بروز خطای انسانی و به‌صورت غیرعمد، هواپیمای مذکور مورد اصابت قرار گرفته که متأسفانه موجب به شهادت رسیدن جمعی از هموطنان عزیز و جان‌باختن تعدادی از اتباع خارجی می‌شود.» بیانیه نیروهای مسلح در عیان‌کردن علت فاجعه بعد از قریب به 4روز، هرچند خبر از اصلاح روند می‌داد اما هم ناراحتی مردم را در شبکه‌های اجتماعی به‌دنبال داشت و هم گلایه صاحب‌نظران از نمایندگان مجلس گرفته تا سیاسیون، فعالان اجتماعی و نمایندگان احزاب از نوع اطلاع‌رسانی و نازک‌شدن ریسمان اعتماد اجتماعی میان مردم و حاکمیت؛ موجی نقادانه و گلایه‌مندانه که کلید‌واژه شرمساری و عذرخواهی و احساس پشیمانی از آن پرتکرارترین واژه‌هایی بودند که در اظهارنظرها رد و بدل شدند. شرمساری‌ای که داغ ملی از دست دادن قریب به 150هموطن را چنان پررنگ و فراگیر کرده بود که قرار فراخوان مردمی برای بزرگداشت قربانیان فاجعه مورد اقبال عمومی قرار گرفت.
پشیمانیم و شریک غمیم
هرچند به‌دنبال این بیانیه و پیام رئیس‌جمهوری که سریعا در توییتر در دسترس قرار گرفت، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دومین چهره‌ای بود که به میدان آمد و در واکنش به بیانیه ستادکل نیروهای مسلح در توییتر خود نوشت: «یک روز غم‌انگیز. نتیجه‌گیری اولیه تحقیقات داخلی توسط نیروهای مسلح: «خطای انسانی در زمان بحران ناشی از ماجراجویی ایالات متحده منجر به فاجعه شد. عمیق پشیمانیم، پوزش و عرض تسلیت به مردم ما، به خانواده‌های همه قربانیان و سایر ملل تحت‌تأثیر».
در ادامه واکنش دولتی‌ها اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری نیزدر سلسله توییتی نوشت: «حادثه ساقط‌شدن هواپیمای اوکراینی در اثر خطای انسانی پدافند هوایی فاجعه‌ای سنگین و ملی است. باید خود را جای تک‌تک بازماندگان این فاجعه، شهروندان ایرانی و مسئولان بگذاریم تا به عمق و ابعاد آن، از قربانی‌شدن جوانان نخبه تا لطمه‌دیدن اعتماد اجتماعی و مسائل فنی و نظامی حساس باشیم، خود را شریک داغ سنگین همه خانواده‌های سوگوار و عموم ملت می‌دانم.»
ورود قضایی‌ها به ماجرا
در پی این بیانیه، محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور در نامه‌ای به دادستان نظامی تهران خواستار ورود به حادثه سقوط هواپیمایی اوکراین و شناسایی علل و عوامل این حادثه شد. سپس سیدابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضاییه هم به رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح دستور داد تا مستندات و اقدامات قضایی مربوط به این حادثه صورت گیرد.
شرمساری از کتمان حقیقت
در کنار اعلام موضع‌های رسمی چهره‌های مذکور، مشخص‌شدن ابعاد جدیدی از سقوط بوئینگ 737 اوکراین و شهادت همه 176مسافر آن با موج عظیمی از واکنش‌ها نه‌تنها در خارج از کشور که در داخل همراه بود. بسیاری از نمایندگان کنشگران سیاسی از گروه‌ها و جریان‌های سیاسی مختلف کتمان حقیقت و تأخیر 3روزه در اعلام خبر خطای انسانی را امری غیرقابل اغماض ارزیابی کردند و در موضع‌گیری‌هایشان بر آن تأکید کردند و خواستار جبران فاجعه از طریق برکناری خاطیان و استعفای مسئولان شدند. چنانچه محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید، با اشاره به حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی ضمن انتقاد شدید از عدم‌صداقت برخی مسئولان با مردم، خواستار استعفا، برکناری و برخورد در‌خور با مقصران، پنهانکاران و ناصادقان با ملت شد.
عبدالکریم حسین‌زاده، نایب‌رئیس فراکسیون امید نیز با انتقاد از پنهانکاری 3روزه علت سقوط هواپیمای اوکراینی، خطاب به مسئولان در توییتی نوشت: «انتظار دارید حرف‌هایتان مورد قبول افکار عمومی قرار بگیرد؟ همه افرادی که در این 3روز به پنهانکاری درباره فاجعه هواپیمای اوکراینی مشغول بودند، باید از خجالت آب شوند و شرمسار مردم باشند و در کنار مسببان این حادثه، استعفا دهند و محاکمه شوند. خدایا ملت را از شر مسئولان بی‌تدبیر حفظ کن. به سهم خودم شرمسارم و عذرخواه مردمم.»
بهرام پارسایی، نماینده شیراز نیز در واکنش به این خبر و با بیان اینکه آقای روحانی و بقیه عزیزان به‌دنبال بیانیه‌دادن نباشند، گفت: «یک جو بی‌اعتمادی به‌علت تناقض‌گویی چند روز گذشته پیش آمده است، ابتدا آمدند و گفتند به 12دلیل امکان ندارد موشک به هواپیما خورده باشد، اما این اتفاق افتاده است. این مسئولانی که خطا کردند، در هر رده‌ای که هستند یا استعفا دهند و یا عزل شوند و بعد از آن باید پاسخگوی این بی‌دقتی و خطای نابخشودنی باشند.» علیرضا رحیمی، عضو هیأت رئیسه مجلس نیز در حساب شخصی‌اش در توییتر نوشت: «تأخیر در اعلام شلیک به هواپیمای اوکراینی و تلاش برای قلب حقیقت علاوه بر توهین به مردم، شوک بی‌اعتمادی به گزارش‌های حوادث را در پی داشت. شهدای این فاجعه اسفناک مظلومیت مضاعف پیدا کردند و داغ خانواده‌های مصیبت‌دیده افزون شد. محاکمه و مجازات مسببان و عاملان این فاجعه مورد مطالبه است.»
مردم احساس نکنند کشور حساب و کتاب ندارد
حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی با اشاره به اینکه پرده‌پوشی و پنهانکاری علت سقوط هواپیمای اوکراینی کار بسیار زننده و ناپسندی بود، گفت: «آیا نمی‌شد به سازمان هواپیمایی اعلام می‌کردند که در ساعات انجام عملیات علیه آمریکا، پروازی در تهران انجام نشود؟ مسببان این اتفاق ناگوار باید حتما استعفا دهند و اگر استعفا ندهند، برکنار شوند و با آنها حتما برخورد شود تا مردم احساس نکنند کشور حساب و کتاب ندارد.» شهیندخت مولاوردی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب هم در واکنش به خبر برخورد غیرعمد موشک ایرانی به هواپیمای اوکراینی در توییتی نوشت: «آرزو به دلمان ماند حداقل یک نفر در این شرایط استعفا دهد؛ کمترین پاسخی که برای تشفی خاطر و تسکین افکار عمومی در این لحظات می‌توان داد، چسبیدن به این میزها و عناوین چه ارزشی دارد در برابر فوران خشم و سرخوردگی و احساس تحمیق یک ملت؟!»
مردم مسئولان را دروغگو می‌دانند
احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم در واکنش به این اتفاق با تاکید بر اینکه از شدت عصبانیت توان سخن‌گفتن ندارد، عنوان کرد: « الان مردم مسئولان را دروغگو می‌دانند.»
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز در این‌باره به اعتمادآنلاین، گفت: «نباید در شرایط جنگی اجازه پرواز داده می‌شد. اما بعد از اصابت موشک به هواپیمای اوکراینی اگر این موضوع صادقانه اعلام و اعتراف می‌شد، اثر منفی‌اش کمتر می‌شد. نه اینکه فضای بین‌المللی حاکم شود و کشورهای مختلف خودشان را درگیر کنند.» سیدمحمد صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: «چرا واقعیت آنطور که باید و شاید از ابتدا به مردم گفته نشد؟ حکومت ما و جمهوری اسلامی است و لازمه اسلامی‌‌بودن صداقت، درستی و راستی است. اینکه شلیک به سوی این هواپیما تکذیب و سرانجام اعلام می‌شود که به اشتباه صورت گرفته، بسیار باعث تأسف است.»
72ساعت پنهانکاری از مردم و مقامات
ساعت 6:12صبح چهارشنبه 18دی‌ماه:
یک فروند هواپیمای بوئینگ800-737 متعلق به خطوط هوایی اوکراین با 176مسافر از فرودگاه امام خمینی(ره) به مقصد کی‌یف پایتخت اوکراین پرواز می‌کند.
ساعت 6:16صبح چهارشنبه:
پدافند هوافضای سپاه یک فروند موشک کوتاه‌برد شلیک می‌کند و به هواپیمای مسافربری اصابت می‌کند.
ساعت 6:18صبح چهارشنبه:
بوئینگ800-737 اوکراین پس از یک دقیقه و نیم در میان شعله و دود سقوط می‌کند و همه مسافران جان می‌بازند.
ساعت 15پنجشنبه 19دی‌ماه:
فرمانده نیروی هوافضای سپاه گزارش حملات موفقیت‌آمیز بامداد روز چهارشنبه به مقر نظامیان آمریکا در عراق را منتشر کرد. سرتیپ امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه در تشریح عملیات این نیرو علیه آمریکا گفت: «ما 13موشک به‌سمت پایگاه‌های عراق شلیک کردیم و همه موشک‌ها به هدف اصابت کرد و حتی یک تیر به‌سمت موشک‌های ما شلیک نشد.»
ساعت 23پنجشنبه:
علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما اعلام کرد: موشکی به هواپیمای مسافربری اوکراینی اصابت نکرده‌است و هرگونه اظهارنظر درخصوص اصابت موشک اقدامی غیرکارشناسی است و دلیل سقوط بعد از بازگشایی جعبه سیاه مشخص می‌شود.
حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور گمانه‌زنی‌ها نسبت به سقوط هواپیما بر اثر شلیک موشک را نکوهش کرد و نوشت: «اشتباه نکنید؛ هشدار هرگز تهدید نیست؛ تلاش برای بیدار‌کردن وجدان است تا همچنان ایرانی بمانید و در این جنگ رسانه‌ای از مردم کشورتان و حقیقت دفاع کنید. خانواده‌ها را رنجیده‌تر نکنید. در ضد‌حمله روانی ایران ستیزان بعد از سیلی ابتدایی مشارکت نکنید.»
ساعت 00:00بامداد جمعه 20دی‌ماه:
علی ربیعی، سخنگوی دولت با انتشار بیانیه‌ای در تکذیب با گمانه‌زنی‌های خارجی مواجه شد و نوشت: «سیستم عملیات روانی دولت آمریکا و همراهان آگاه و ناآگاه آنها با این دروغ‌پردازی‌ها بر زخم‌های جانکاه خانواده‌های داغدار نمک می‌پاشند.»
ساعت 12روز جمعه 20دی‌ماه:
علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشور در پایان نشست ویژه رسیدگی به علل سقوط هواپیمای اوکراینی در جمع خبرنگاران گفت: برای ما محرز است که موشکی به این هواپیما اصابت نکرده است. آمریکا نیز جرأت و جسارت داشته باشد که یافته‌های خود را که پشتوانه علمی داشته و مطابق ساختار انکس۱۳ ایکائو جنبه فنی دارد، به دنیا نشان دهد.
ساعت 13 روز جمعه 20 دی‌ماه:
سرتیپ امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوا فضای سپاه ساعت 13عصر شنبه 21دی‌ماه اذعان کرد: «بنده صبح چهارشنبه نسبت به این مسئله مطلع شدم و به مسئولان اطلاع دادم. من در غرب کشور بودم.»
جمعه ساعت17:
حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در انگلیس روز شنبه نسبت به اظهارنظر قطعی قبلی خود درخصوص علت اصلی سقوط هواپیمای اوکراینی عذرخواهی کرد. او عصر جمعه به وقت ایران در گفت‌وگو با اسکای‌نیوز تصریح کرده بود که اطمینان دارد موشکی به سمت هواپیمای اوکراینی در آن محدوده و زمان شلیک نشده است. سفیر کشورمان همچنین اعتبار کلیپ‌های منتشر‌شده در فضای مجازی درباره شلیک موشک به سمت هواپیما و جمع‌آوری بقایای آن توسط ایران را نامعتبر و مضحک خوانده بود. او ظهر روز شنبه توییت کرد: من در اظهارات دیروز (جمعه) خود به رسانه‌های انگلیس، یافته‌های رسمی مقامات مسئول در کشورم را انتقال دادم که موشک نمی‌تواند شلیک شود و به هواپیمای اوکراینی اصابت کند. من عذرخواهی می‌کنم و پشیمان هستم.
ساعت 7صبح روز شنبه 21دی‌ماه:
ستادکل نیروهای مسلح با صدور اطلاعیه‌ای سقوط هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین را ناشی از خطای انسانی و غیرعمد دانست. این بیانیه در پایان‌بندی خود شلیک اشتباه به هواپیمای مسافران ایرانی را تشریح می‌کند: «پرواز شماره ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین از فرودگاه امام خمینی(ره) حرکت کرده و درهنگام چرخش، کاملا در حالت نزدیک‌شونده به یک مرکز حساس نظامی سپاه و در ارتفاع و شکل پروازی یک هدف متخاصم قرار می‌گیرد که در این شرایط بر اثر بروز خطای انسانی و به‌صورت غیرعمد، هواپیمای مذکور مورد اصابت قرار گرفته که متأسفانه موجب به شهادت رسیدن جمعی از هموطنان عزیز و جان‌باختن تعدادی از اتباع خارجی می‌شود.»
رئیس‌جمهور:عاملان این اشتباه نا بخشودنی مورد پیگرد قانونی قرار بگیرند
رئیس‌جمهور در بیانیه‌ای اعلام کرد: در فضای تهدید و ارعاب رژیم متجاوز آمریکا علیه ملت ایران پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی و به‌منظور دفاع در برابر حملات احتمالی ارتش آمریکا، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در آماده‌باش صددرصد قرار داشتند که متأسفانه خطای انسانی و شلیک اشتباه، به یک فاجعه بزرگ منجر شد و ده‌ها انسان بی‌گناه قربانی شدند. جمهوری اسلامی ایران از این اشتباه فاجعه‌بار بسیار متأسف است و اینجانب از سوی جمهوری اسلامی ایران به خانواده‌های قربانیان این فاجعه دردناک، عمیقا تسلیت عرض می‌کنم و به کلیه دستگاه‌های ذیربط دستور می‌دهم که تمامی اقدامات لازم را برای جبران، همدردی و دلجویی از ایشان به عمل آورند. همچنین ضمن ابراز تأسف شدید، همدردی دولت ایران را به ملت‌ها، دولت‌ها و خانواده‌های قربانیان غیرایرانی تقدیم می‌نمایم. این حادثه دردناک موضوعی نیست که به‌سادگی بتوان از کنار آن گذشت. می‌بایست تحقیقات تکمیلی برای شناسایی کلیه علل و عوامل این فاجعه ادامه یافته و مسببین این اشتباه نابخشودنی مورد پیگرد قانونی قرار بگیرند و نتایج به استحضار ملت شریف ایران و خانواده‌های قربانیان برسد.
دستور رئیس قوه قضاییه برای تسریع در اقدامات قضایی حادثه سقوط هواپیما
رئیس قوه قضاییه طی دستوری به رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح، ضمن اعلام تسلیت مجدد به بازماندگان حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی، جمع‌آوری مستندات و اقدامات قضایی مربوط به این حادثه دلخراش را مورد تأکید قرار داد. به‌گزارش ایسنا، در متن پیام رئیسی خطاب به ریاست محترم سازمان قضایی نیروهای مسلح آمده است که با عنایت به بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح درخصوص حادثه تأسف‌بار سقوط هواپیمای اوکراینی که منجر به شهادت و جان‌باختن تعدادی از هموطنان و اتباع برخی کشورهای دیگر شده است، ضمن تسلیت مجدد به خانواده‌های داغدار، بدینوسیله مقرر می‌دارد: سازمان قضایی نیروهای مسلح در اسرع وقت با دریافت و جمع‌آوری مستندات مربوط به ستاد کل نیروهای مسلح، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سازمان هواپیمایی کشور و اخذ توضیح از مقامات مسئول مطلع، نسبت به شناسایی واقعیت قضایی مقصرین بروز این حادثه ناگوار اقدام و برابر ضوابط و مقررات قانونی رسیدگی و نتیجه را به‌صورت مستمر به اینجانب منعکس نمایند.
لاریجانی: بررسی ابعاد خطا در اولویت کار دستگاه‌ها قرار گیرد
رئیس مجلس با صدور پیامی بر بررسی ابعاد خطای انسانی در سقوط هواپیمای اوکراینی تأکید کرد و گفت: این موضوع باید در اولویت کار دستگاه‌های ذیربط قرار گیرد. به گزارش خانه ملت، در بخشی از پیام علی لاریجانی آمده است: اطلاع از نتیجه تحقیقات درخصوص سانحه دلخراش سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی و اثبات دخالت خطای انسانی در آن، بار سنگین اندوه و مصیبت این حادثه را فزونی مضاعف بخشید. از این‌رو تاثر و تالم عمیق خود و نمایندگان مجلس شورای اسلامی را از وقوع این خطای فاجعه‌بار اعلام و ضمن ابراز همدردی خالصانه با یکایک بازماندگان این عزیزان، به ایشان صمیمانه تسلیت عرض کرده و از درگاه احدیت برای آنان صبر و آرامش طلب می‌کنم. این پیام می‌افزاید: بررسی ابعاد این خطا، وظیفه مهمی است که باید در اولویت کار دستگاه‌های ذیربط قرار گیرد. همچنین شناسایی عوامل قصور یا تقصیر در ایجاد این واقعه تأسف‌بار، مطالبه بحقی است که نباید از آن غفلت شود. مجموعه دستگاه‌های مرتبط باید تدبیری اتخاذ کنند تا راه بر تکرار چنین سانحه تلخی بسته شود.
در همینه زمینه :
