زخم بددلی بر تن زندگی

حمیدرضا بوجاریان_روزنامه نگار

دادگاه‌های خانواده مملو از زوجین جوانی هستند که عمر زندگی بسیاری از آنها حتی به یک سال هم نمی‌رسد. آمارها نشان می‌دهد 30درصد از ازدواج‌هایی که به ثبت رسیده، در سال اول زندگی‌مشترک به طلاق ختم شده است. هرچند کارشناسان اجتماعی معتقدند طلاق زوجین از هم ریشه‌های متعددی دارد اما همه این کارشناسان متفق‌القولند که سوءظن زوجین به هم یکی از اثرگذارترین دلایل بروز جدایی میان زوج‌هاست. به این بهانه با سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران درباره سوءظن، دلایل بروز و ظهورش در افراد و راهکارهایی که می‌توان برای جلوگیری و کنترل آن در خانواده داشت، به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

سوءظن در افراد ریشه‌های مختلفی دارد. برخی ناشی از اختلالات روانی در فرد، برخی ناشی از سبک تربیتی، برخی دیگر برگرفته از تفاوت‌های زندگی گذشته زوجین تا پیش از ازدواج، بخشی هم محصول تکنولوژی و بهره‌گیری از آنها و در نهایت گسترش روابط اجتماعی در جامعه است. هر یک از این موارد یا جمع‌شدن چند مورد از آنها کنار هم می‌تواند به بروز مشکل سوءظن در افراد منجر شود؛ سوءظنی که گاه سال‌ها سربه مهر باقی می‌ماند و گاه، بلافاصله نمود و ظهور پیدا می‌کند و درصورت نداشتن مهارت برای برطرف‌کردنش، می‌تواند اساس یک زندگی را نابود کند. سوءظن در خانواده معمولاً بین زن و شوهر اتفاق می‌افتد اما کودک هم می‌تواند از آن آسیب ببیند. سوء‌ظن والدین به کودک یا حتی کودک به والدین نیز مسئله‌ای است که درصورت بی‌توجهی به آن تبعات جبران‌ناپذیری برای خانواده خواهد داشت.

عشق زیاد، عامل سوءظن
یکی از شایع‌ترین دلایل بروز سوءظن میان زوجین، عشق و علاقه زیاد آنها به یکدیگر است. این عشق آتشین سبب می‌شود که زوجین حاضر به تحمل‌کردن روابط فردی طرف مقابل خود با دیگر آحاد جامعه و داشتن روابط صمیمانه او با دیگر افراد نباشد. گاهی مواقع فرد با زن یا مرد دیگری فامیل یا همکار بوده‌ و به این دلیل، با آنها صمیمی‌تر و راحت‌تر گفت‌وگو می‌کند. اگر زن یا شوهر، چنین صمیمیتی را ببیند، حتماً دچار سوءظن شده و این مسئله مانند خوره در زندگی فرد رو ح و روان او را آزار می‌دهد. اگر این موضوع به درستی مدیریت نشود و رفتار فرد در برخورد با دیگران به‌گونه‌ای باشد که بدگمانی را در زندگی ایجاد کند، آن زمان زندگی با وجود عشق زیاد طرفین‌به هم می‌تواند رنگ و بوی تلخی به‌خود بگیرد.

وقتی یکدیگر را نمی‌شناسیم 
هر فرد با سبک خاصی از زندگی تربیت شده و کسی را نمی‌توان پیدا کرد که همه شاخص‌های زندگی مدنظر ما را داشته باشد. متأسفانه بسیاری از زوجین حتی تا بعد از ازدواج از یکدیگر و روحیات و اخلاق هم شناخت و درک درستی ندارند. زن و شوهر همدیگر را نمی‌شناسند و نمی‌دانند طرف مقابل، دارای چه سطحی از ارتباطات عمومی، روابط فردی و اجتماعی است. به‌عنوان نمونه، ممکن است همسر، با شیوه‌ای تربیتی بزرگ شده باشد که در آن، ارتباط صمیمانه با اعضای دیگر فامیل امر مذمومی محسوب نشود اما مرد به‌دلیل عدم‌شناخت از این سبک تربیتی، با دیدن ارتباط دوستانه همسر با اعضای دیگر فامیل دچار سوء‌ظن شود. این موضوع برای شوهر نیز صادق است و همسر با دیدن چنین ارتباطات دوستانه‌ای دچار سوءظن می‌شود. حتی ممکن است زن یا شوهر، برای مدت طولانی با فرد دیگری تلفنی صحبت کند و درحالی‌که بحث خاصی بین دوطرف مکالمه وجود نداشته باشد، فرد احساس کند که در مکالمات انجام‌شده مسئله‌ای وجود داشته که از او پنهان می‌شود.

مدام یکدیگر را کنترل نکنید
یکی از رفتارهایی که از بالارفتن درجه سوءظن در فرد حکایت می‌کند، میل او به کنترل بیش از حد طرف مقابل است. چک کردن مداوم گوشی تلفن همراه، زنگ‌زدن‌های مکرر به خانه یا محل کار برای بررسی اشغال‌بودن تلفن یا حضور در محل و اقداماتی مانند این نشان‌دهنده بالارفتن شدت سوءظن یکی از زوجین است. این اقدامات به تقویت سوءظن در فرد کمک می‌کند و می‌تواند منجر به بروز رفتارهای نامناسبی شود. معمولاً در چنین شرایطی، نشاط و شادابی در خانواده از بین می‌رود و محیط خانواده به بستری برای درگیری‌های مختلف تبدیل می‌شود. بنابراین افراد باید زمینه‌های بروز سوءظن را در طرف مقابل خود از بین برده و به‌گونه‌ای رفتار کنند که حساسیت‌ها به حداقل برسد.

روابط زناشویی خود را مدیریت کنید 
هنگامی که زن و شوهر روابط زناشویی خوبی ندارند یا فاصله زیادی بین آنها ایجاد می‌شود، ممکن است مرد اعتراضی نسبت به این موضوع نداشته باشد. اعتراض‌نکردن مرد می‌تواند زمینه‌ای را برای سوء‌ظن ایجاد کند. زن احساس می‌کند ضعیف‌شدن روابط زناشویی او ناشی از ارتباط صمیمانه‌ای است که مرد با دیگر افراد دارد. مرد در ایجاد این سوءظن نقش تعیین‌کننده‌ای دارد و از این رو، باید روابط زناشویی خود را مدیریت کند تا زمینه بروز سوءتفاهم و شک و تردید را در همسر از بین ببرد.

در گذشته تجسس نکنید 
برخی از ما عادت داریم از گذشته هم بپرسیم و بدانیم. تجسس‌کردن در زندگی گذشته از سوی زن یا شوهر، می‌تواند زمینه‌ساز بروز سوء‌ظن در فرد مقابل شود. ممکن است فرد در گذشته خطایی کرده و سابقه خوشایندی از نظر ما نداشته باشد. با تجسس در زندگی گذشته، این سابقه را دوباره مورد سنجه قرارداده و آن را با بروز هر تردید یا شکی به زندگی فعلی فرد تعمیم می‌دهیم. چنین رویکردی به سرعت بنیان‌های زندگی را مورد حمله قرار می‌دهد و می‌تواند باعث پایان زودهنگام زندگی مشترک شود.

جرأت و صداقت داشته باشید 
برخی افراد شهامت و صداقت بیان نکاتی را که باعث سوءظن‌شان شده است ندارند. این دسته از افراد تصور می‌کنند درصورت بیان موضوعی که باعث بروز سوء‌ظن در ذهنشان شده است، به طرف مقابل خود توهین کرده‌اند. این افراد، با همین موضوع زندگی می‌کنند و همواره در معرض آسیب‌های روحی و روانی ناشی از بیان‌نکردن دلیل سوء‌ظن‌شان هستند. چنین افرادی باید، شهامت و صداقت بیان موضوع را به طرف مقابل خود داشته باشند. چنین اقدامی سبب بروز اعتماد میان زن و شوهر شده و می‌تواند از بروز سوء‌ظن جلوگیری کند. هرچه اعتماد بیشتر شود، امکان دوام و بقای زندگی نیز بیشتر می‌شود.

احتیاط را فراموش نکنید 
وقتی ازدواج می‌کنیم باید یکسری احتیاط‌ها را هم داشته باشیم و این کمک کننده به کاهش سوءظن است. قرار نیست همزمان با آغاز زندگی مشترک، یکدیگر را تربیت کنیم. کافی است در زندگی مشترک، حساسیت‌های هم را بشناسیم. نباید دنبال مچ‌گیری بود چرا که فضای سوءظن را تقویت می‌کند. گاهی باید به تفاوت‌هایی که داریم احترام بگذاریم و به آنچه در زندگی و بین ما می‌گذرد اعتماد کنیم. اگر دچار سوء‌تفاهم شدیم با شناخت بیشتر از یکدیگر، کمک کنیم از سوءظن پلی به اعتماد بزنیم و محبت را جایگزین بدبینی کنیم. در این راستا، دست از قضاوت‌های عجولانه که سم مهلکی بر سر راه اعتماد است، برداریم. 

با هم حرف بزنید 
یکی از مهم‌ترین نیازهایی که ما داریم تقویت روابط انسانی در خانواده و درون جامعه است. یکی از راه‌های تقویت روابط انسانی که در سال2019و2020 برآن تأکید شده است، موضوع ترویج اهمیت روابط انسانی است. یکی از مهم‌ترین راه‌های ترویج روابط انسانی صحبت‌کردن و درست صحبت‌کردن افراد با هم است. اگر فرهنگ گفت‌وگو در خانواده‌ها ترویج شود و جای سؤالی، بدون پاسخ نماند، سوء‌ظن مجال رشد پیدا نمی‌کند. از این رو، مهم‌ترین راهکاری که برای جلوگیری از بروز سوءظن درخانواده‌ها توصیه می‌شود، حرف‌زدن زن و شوهر و فرزندان با یکدیگر است. سوء‌ظن و تفاهم‌نداشتن با هم ناشی از حرف‌نزدن و نگفتن مسائلی است که آزارمان می‌دهد. اگر با هم حرف بزنیم و اگر نکته‌ای رنجمان می‌دهد را به طرف مقابل منتقل کنیم، دربسیاری موارد سوءظن‌هایی که مانند یک زخم بر روح و روان فرد فشار وارد می‌کند از بین می‌رود و می‌توان شاهد دوام و بقای بسیاری از زندگی‌ها بود.

به‌موقع و درست حرف بزنیم 
متأسفانه بعضی مواقع قدرت گفت‌وگوی درست را نداریم. گاهی حرف می‌زنیم اما گاهی، با سکوت‌کردن خود زمینه‌های بروز سوءظن را بالاتر می‌بریم. بنابراین، باید بدانید به‌موقع حرف بزنید و به موقع نیز سکوت کنید. رفتار سنجیده و توأم با شفاف‌سازی‌ مسئله‌ای است که سبب رفع سوء‌ظن شده و می‌تواند مشکل را برطرف کند.

حتما مشاوره بگیرید 
برخی افراد به‌دلیل پیشینه‌های روانی، دائما دچار سوء‌ظن نسبت به محیط و اطرافیان خود می‌شوند. متخصصانی هستند که در آموزش مهارت‌های ارتباطی و رفتارهای درست، خوب‌دیدن، خوب شنیدن و خوب گوش کردن می‌توانند به فرد کمک کنند. ممکن است توانایی مشاوران مانند هم نباشد اما اینها مهارت‌هایی است که افراد دارای سوءظن برای برخورد با مشکل خود به آن نیاز دارند.

ریشه‌های سوءظن
سوءظن در افراد ریشه‌های مختلفی دارد. برخی ناشی از اختلالات روانی در فرد، برخی ناشی از سبک تربیتی، برخی دیگر برگرفته از تفاوت‌های زندگی گذشته زوجین تا پیش از ازدواج، بخشی هم محصول تکنولوژی و بهره‌گیری از آنها  و در نهایت گسترش روابط اجتماعی در جامعه است