شتاب هسته‌ای

اعلام گام پنجم ایران برای کاهش تعهدات خود در برجام اگرچه ارتباطی با ترور سردار سلیمانی نداشت اما همزمانی اعلام آن باعث شد شائبه‌ای مبنی بر خروج ایران از برجام ایجاد شود. براساس گام نهایی که یکشنبه شب اعلام شد، ایران از برجام خارج نشده هرچند دیگر تعهدی در حوزه فنی و عملیاتی ندارد. پس از این تحولات وزیران خارجه آلمان و انگلیس درباره مسائل منطقه ای و برجام با وزیر خارجه کشورمان گفت‌وگو کردند.

هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان پس از آنکه ایران اعلام کرد گام نهایی خود در راستای کاهش تعهدات برجامی را برداشته، نسبت به این تصمیم ابراز نگرانی کرد.
ماس در گفت‌وگو با یک شبکه رادیویی آلمانی گفت که این تصمیم ایران می‌تواند نخستین گام در مسیر پایان توافق هسته‌ای 2015باشد. وی تصریح کرد: ما به‌طور حتم دوباره با ایران گفت‌وگو می‌کنیم؛ هرچند آنچه اعلام شده است با این توافق سازگار نیست. ماس مدعی شد: آنچه ایران اعلام کرده به هیچ‌وجه مطابق با توافق هسته‌ای نیست؛ بنابراین امروز به همراه فرانسه و انگلیس درباره آن تصمیم می‌گیریم که چگونه در روزهای آتی به آن پاسخ دهیم. در همین راستا تروئیکای اروپا شامل انگلیس، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای مشترک با طرح ادعای واهی «انجام اقدامات خشونت‌آمیز توسط ایران» خواستار پرهیز از این اقدامات و خواستار از سر گرفته شدن رعایت مفاد گنجانده شده در توافق هسته‌ای سال 2015با قدرت‌های جهانی شدند.  دولت جمهوری اسلامی یکشنبه شب طی بیانیه‌ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات ایران در برجام را اعلام کرد. از این‌رو، جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی‌، درصد غنی‌سازی‌، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست. وزیر امورخارجه کشورمان با اشاره به گام پنجم ایران در کاهش تعهدات برجامی تأکید کرد که این اقدام در چارچوب برجام برداشته شده است. سخنگوی وزارت خارجه روسیه هم گفت: تصمیم ایران برای کنار گذاشتن محدودیت‌های باقیمانده در زمینه غنی‌سازی اورانیوم، تهدیدی در زمینه منع اشاعه ایجاد نمی‌کند. محمدجواد ظریف در صفحه توییتر خود نوشته بود: به‌عنوان پنجمین و آخرین گام جبرانی ذیل پاراگراف ۳۶ برجام، از این پس، تعداد سانتریفیوژها هیچ محدودیتی نخواهد داشت. این گام در چارچوب برجام است و همه 5 گام درصورت اجرای مؤثر تعهدات متقابل، برگشت‌پذیر است. همکاری کامل ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه خواهد یافت. در واکنش به بیانیه ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد: از اطلاعیه ایران مطلع هستیم. کشورهای عضو را در زمان مقتضی در جریان هر تحولی قرار خواهیم داد. اردیبهشت 97آمریکا از برجام خارج شد و پس از یک سال فرصتی که ایران به اروپا داد تا تعهدات خود برای بهره‌مندی ایران از برجام را اجرا کند در نهایت از اردیبهشت امسال گام نخست کاهش تعهدات برجامی برداشته شد. ایران هر دو‌ماه یک‌بار یک گام را اعلام کرد که براساس این گام‌ها ایران محدودیت نگهداری ذخایر اورانیوم و آب سنگین، محدودیت درصد غنی‌سازی‌، محدودیت تحقیق و توسعه و محدودیت تزریق گاز به سانتریفیوژ‌های فردو را کنار گذاشته بود.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در صفحه توییترش، نوشت: تماسی تلفنی با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در آخر هفته داشتم و درباره رویدادهای حال حاضر گفت‌وگو کردیم. چندجانبه‌گرایی لیبی، عراق و ایران و نظام جهانی مبتنی بر قوانین با سازمان ملل در مرکزیت آن، بنیان سیاست خارجی اتحادیه اروپاست.
او تأکید کرده است: «عمیقاً از بابت اعلامیه اخیر ایران درخصوص برجام متأسفم. مانند همیشه به راستی‌آزمایی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبند خواهیم بود. اجرای کامل توافق هسته‌ای توسط همه طرف‌ها اکنون از همیشه برای ثبات منطقه و امنیت جهانی مهم‌تر است. همکاری با همه مشارکت‌کنندگان درباره مسیر پیش رو را ادامه خواهم داد.»
بورل 3 روز قبل با محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران گفت‌وگو کرده بود، برخی رسانه‌های اروپایی نوشته بودند که اتحادیه اروپا از ظریف برای سفر به بروکسل، مقر این اتحادیه دعوت کرده. سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران ضمن تأیید این دعوت اعلام کرده بود هنوز در این رابطه تصمیمی گرفته نشده است.
تحولات برجام پیش از ترور سردار سلیمانی در مسیر رایزنی‌های پشت پرده قرار داشت که اقدام غیرمنتظره ترامپ همه آن مذاکرات را متلاشی کرد تا ایران و آمریکا در حالت آماده‌باش نظامی قرار بگیرند.

عاقبت ماجراجویی

سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه درخصوص اقدامات ضدایرانی ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا گفت: روسای جمهور قبلی آمریکا هم این استراتژی را -که از طریق فشار، تهدید و تحریم ایران را وادار کنند به خواسته‌های آنها تن بدهد- امتحان کردند و شکست خوردند. ملت ایران ثابت کرده که ممکن است به زبان احترام و کرامت پاسخ دهد، ولی به هیچ‌وجه به زبان تهدید و زور پاسخ نمی‌دهد. عراقچی تصریح کرد: ترامپ نتیجه و عاقبت این ماجراجویی را در منطقه خواهد دید. از یکشنبه این نتیجه با رأی پارلمان عراق به خروج نیروهای آمریکایی، شروع شده و تا خروج کامل آمریکا از منطقه ادامه پیدا خواهد کرد.