ریزش پاییزی نرخ بیکاری

احمد میرخدائی _ روزنامه‌نگار

در تازه‌ترین آمارها، نرخ بیکاری فصل پاییز امسال 10.6درصد اعلام شده که نسبت به فصل مشابه سال قبل 1.2درصد کاهش نشان می‌دهد. البته این شاخص نسبت به فصل قبل، یعنی فصل تابستان امسال با 0.1درصد افزایش مواجه شده اما با توجه به‌خصوصیات خاص بازار کار در فصل‌های مختلف، ملاک کارشناسی سنجش نرخ بیکاری هر فصل، مقایسه آن با فصل مشابه سال قبل است.

به گزارش همشهری، براساس اطلاعاتی که مرکز آمار ایران از تحولات بازار کار کشور منتشر کرده است، در فصل پاییز امسال جمعیت 15ساله و بیشتر ایران 667هزار نفر معادل 1.09درصد افزایش یافته؛ اما نرخ مشارکت اقتصادی این جمعیت با 0.2درصد کاهش به 44.3درصد رسیده است. در این وضعیت از 61میلیون و 749هزار نفر ایرانی 15ساله و بیشتر که در سن کار قرار داشته‌اند، 27میلیون و 338هزار نفر وارد بازار کار شده‌اند که 89.4درصد از این افراد موفق به اشتغال شده‌اند و 10.6درصد از آنها به‌ناچار در جرگه بیکاران قرار گرفته‌اند.

کاهش بیکاری به جوانان رسید
در چند فصل اخیر هرچند سیاست‌های دولت در بازار کار به کاهش نرخ بیکاری کل کشور منجر شده؛ اما به‌واسطه نبود تناسب میان نیازهای بازار و خصوصیت نیرو‌های کار، نرخ بیکاری جوانان با تغییرات جزئی‌تری همراه بود. حالا اما آنگونه که آمارهای مربوط به تحولات بازار کار پاییز 99نشان می‌دهد، نرخ بیکاری جوانان نیز در مسیر نزولی قرار گرفته و برای چهارمین فصل پیاپی کاهش یافته است. آمارها نشان می‌دهد در فصل پاییز امسال نرخ بیکاری جوانان 15تا 24ساله با 1.2درصد کاهش به 25.8درصد رسیده و نرخ بیکاری جوانان 18تا 38سال نیز با 1.4درصد کاهش 17.9درصد ثبت شده است. بررسی تحولات نرخ بیکاری جوانان در فصل‌های گذشته حاکی از آن است که نرخ بیکاری جوانان 15تا 24ساله در 4فصل منتهی به پاییز امسال روند نزولی داشته و از 28.1درصد در فصل زمستان به 25.8درصد رسیده است. البته برخی از کارشناسان و فعالان اقتصادی، آمارهای دولتی بازار کار را خالی از اشکال نمی‌دانند و معتقدند در اقتصاد رکودی که سهم تجارت و تولید در آن کاهشی شده، کاهش نرخ بیکاری به‌صورتی که در آمارهای دولت منعکس می‌شود پذیرفتنی نیست؛ اما دولت همچنان اصرار بر درستی این آمارها دارد و کاهش نرخ بیکاری را نتیجه اشتغال‌زایی مستمر خود می­‌داند.

کاهش جمعیت بیکاران تحصیلکرده
در پاییز امسال نرخ بیکاری جمعیت 15ساله و بیشتر فارغ‌التحصیلان آموزش عالی نیز کاهش یافته و با افت 1.2درصدی به 17.4درصد رسیده است. البته همچنان بازار کار ایران از نبود تناسب میان تخصص‌های آموزش داده شده در نظام دانشگاهی و آموزش عالی با نیازهای بازار رنج می‌برد و به همین واسطه هنوز بخش قابل‌توجهی از نیروهای تحصیلکرده قادر به جذب شدن در بازار کار نیستند.
 براساس آمارها، در پاییز امسال 43.9درصد از کل جمعیت 2میلیون و 892هزار نفری بیکاران کشور، جوانان دارای تحصیلات آموزش عالی بوده‌اند. به‌عبارت‌دیگر؛ در این فصل یک‌میلیون و 252هزار نیروی کار تحصیلکرده موفق به یافتن شغل نشده و در صف بیکاران قرار گرفته‌اند.

چرخش اشتغال به سمت خدمات
در پاییز امسال سهم بخش کشاورزی از اشتغال کشور 0.1درصد نسبت به پاییز پارسال کاهش یافته و به 17.1درصد رسیده اما در مقابل سهم بخش‌های صنعت و خدمات با افزایش روبه‌رو شده است. در این فصل اشتغال بخش صنعتی کشور با افزایش 0.1درصدی نسبت به فصل مشابه سال قبل مواجه و 32.9درصد ثبت شده است. همچنین سهم اشتغال در بخش خدمات ایران با افزایش 0.1درصدی به 50درصد رسیده و عملاً نیمی از شاغلان را به‌خود اختصاص داده است. براساس آمارها، فعلاً 12میلیون و 222هزار و 984نفر در ایران در بخش خدمات فعالیت می‌کنند. از دیگر نکات آمارهای بازار کار در فصل پاییز امسال، کاهش 1.1درصدی اشتغال ناقص است که باعث شده نرخ اشتغال ناقص در کشور به 10.6درصد برسد. یکی از دلایل این مسئله می‌تواند افزایش فشار هزینه‌ها به خانوارها و ناگزیری   افزایش ساعات کاری باشد؛ هرچند یکی از عوامل اصلی بروز اشتغال ناقص می‌تواند رکود تولید و کسادی کسب‌وکارها باشد که درصورت بهبود نیافتن شاخص‌های کلان اقتصادی می‌تواند در آینده به افزایش نرخ اشتغال ناقص دامن بزند.

مردان شاغل‌تر شدند
در بازار کار ایران همواره نرخ مشارکت اقتصادی مردان از زنان بالاتر بوده و به همین مناسبت نرخ اشتغال مردان نیز بالاتر ثبت شده است. در فصل پاییز با تداوم این وضعیت، همچنان چهره غالب بازار کار ایران مردانه بوده اما طی تغییرات فصل، ضمن اضافه شدن 0.9درصد به جمعیت مردان شاغل، 0.2درصد از جمعیت زنان شاغل کاسته شده است. همچنین در شاخص نرخ بیکاری نیز مردان پررنگ‌تر ظاهر شده‌اند و نرخ بیکاری آنها 1.4درصد نسبت به پاییز پارسال کاهش یافته درحالی‌که میزان کاهش نرخ بیکاری زنان نسبت به فصل مشابه سال قبل فقط 0.8درصد بوده است.

روستاییان همچنان پرکارتر از شهری‌ها
بررسی اطلاعات تحولات بازار کار ایران در پاییز امسال نشان می‌دهد در این فصل روستاییان با نرخ مشارکت اقتصادی 47.7درصدی، نرخ اشتغال 44.4درصدی و نرخ بیکاری 7.1درصدی همچنان نسبت به شهرنشینان پرکارتر و فعال‌تر بوده‌اند. در این فصل نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت شهرنشین ایران به 43.2درصد رسیده است. همچنین نرخ اشتغال جمعیت 15ساله و بیشتر در مناطق شهری 38.1درصد و نرخ بیکاری آنها 11.8درصد ثبت شده که نسبت به مناطق روستایی به‌مراتب پایین‌تر است.
 به گزارش همشهری، یکی از نکات قابل‌تأمل در گزارش‌های مربوط به بازار کار این است که در طول دهه‌های اخیر، به‌تدریج ترکیب جمعیتی کشور به سمت شهرنشینی سوق پیدا کرده و از نسبت 70درصد روستایی به 30درصد شهری در 40سال قبل، حالا به نسبت 25درصدی روستایی به 75درصد شهری رسیده است. براساس آمارهای رسمی، در پاییز امسال، از مجموع جمعیت فعال اقتصادی، 23.7درصد در مناطق روستایی و 76.3درصد در مناطق شهری سکونت داشته‌اند. این مسئله از غلبه مصرف بر تولید حکایت دارد و یکی از دلایل تصاحب سهم 50درصدی بخش خدمات در بازار کار نیز محسوب می‌شود.