آلودگی پشت دروازه شهرها

سیدمحمد فخار _ خبرنگار

موج جدید آلودگی هوا دوباره احتمالا  از روز دوشنبه به تهران و برخی شهرهای بزرگ برمی‌گردد. به‌زودی باید برای آسمان خاکستری آماده شویم و در این میان اتوبوس‌ها همچنان دوده به آسمان می‌فرستند.
بنزین را سهمیه‌بندی کرده‌اند، شهروندان شهرهای بزرگ از حجم بالای آلاینده‌های جوی به تنگ آمده‌اند و ذرات معلق ریه‌ها را آزرده‌اند اما اتوبوس‌ها همچنان با کارکرد درجای خود مرزهای نگرانی را زیر چرخ می‌گذارند. در تهران 60درصد اتوبوس‌ها فرسوده هستند و شمار آنها از 3500دستگاه فراتر رفته است. در عین حال تنها ناوگان حمل‌ونقل عمومی روسطحی شهر، روزی یک‌بار استارت می‌زند و تا شب با همان فرمان، روشن می‌ماند؛ چه در مسیر خط حرکت کند و چه نه.

مگر چقدر آلوده هستند؟
پایانه‌های اتوبوسرانی تهران براساس آمار و ارقام سیاهه انتشار آلاینده‌ها، سالانه 1.4تن گازهای آلاینده و 244تن ذرات معلق در هوای تهران منتشر می‌کنند که بیشترین میزان آلودگی هوای آنها ناشی از کارکرد درجاست. اتوبوس‌های دیزلی در ترکیب خروجی اگزوز خود، حدود 200گاز و ذره سمی به هوای شهر وارد می‌کنند که بدترین آنها کربن سیاه است؛ ماده‌ای مرگ‌آور و بسیار خطرناک که در کارکرد درجا به‌راحتی وارد هوای شهر می‌شود.

آمار نگران کننده
نتایج پژوهش «کارکرد درجا در ناوگان اتوبوسرانی تهران» نشان می‌دهد سالانه 30میلیون لیتر گازوئیل از سوی اتوبوس‌های تهران درجا مصرف می‌شود که با احتساب هر لیتر 300تومان، سالانه 9میلیارد تومان صرف سوخت اتوبوس‌های شهری پایتخت در حالت بدون حرکت می‌شود. همچنین بررسی‌های دقیق نشان داده اتوبوس‌های تهران 61درصد زمان کاری خود را در حالت درجا با موتور روشن به‌سرمی‌برند. بدین‌ترتیب این وسایل نقلیه در کارکرد درجاعلاوه بر تولید آلودگی هوا، بخشی از سوخت خود را نیز هدر می‌دهند.

پاسخ اتوبوسرانی چیست؟
شرکت واحد اتوبوسرانی تهران درباره کارکرد روشن اتوبوس‌ها در محل پایانه‌ها از یک سیستم پیامکی خبر می‌دهد. اتوبوسرانی تهران در این‌باره اعلام کرده: «استارت اتوبوس‌ها به سیستم آنلاین سازمان مدیریت ترافیک شرکت واحد وصل است و به‌صورت برخط اطلاعاتی همچون میزان زمان روشن بودن اتوبوس را به مرکز اعلام می‌کند. اگر سیستم اعلام وضعیت آنلاین ترافیک اعلام کند که اتوبوسی در یکی از خطوط بالاتر از زمان تعیین شده روشن است برای راننده اتوبوس پیامک ارسال می‌شود تا نسبت به خاموش کردن اتوبوس اقدام کند.» در عین حال بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد هیچ پیامکی تاکنون نتوانسته رانندگان را مجاب کند اتوبوس خود را خاموش کنند.

یک مقایسه ساده
بررسی‌ها روی یک نمونه در کشور انگلستان نشان می‌دهد حداکثر میزان مجاز کارکرد درجا یک دقیقه است و اتوبوس متخلف 80پوند جریمه می‌شود. در کشور ما و تنها در تهران اتوبوس‌های شهری بی‌آرتی، روزانه 12ساعت کارکرد دارند که از این میزان به‌طور میانگین 7.5ساعت درجا روشن هستند. اگر چنین اتوبوسی در انگلستان این مقدار روشن باشد، باید روزانه 7میلیون تومان جریمه بپردازد.

راه‌حل چیست؟
در بیشتر کشورهای پیشرفته دنیا سامانه‌های قطع‌کننده سوخت درصورت کارکرد درجا وجود دارد. این دستگاه‌ها در تهران نیز روی 10اتوبوس به‌صورت آزمایشی نصب شده و نقش مؤثر خود را به وضوح نشان داده‌اند. در پی این پروژه آزمایشی، نتایج به‌دست آمده نشان داد با نصب دستگاه کاهنده کارکرد درجا، زمان کارکرد اتوبوس‌ها 41درصد کاهش می‌یابد. درصورت تجهیز تمامی ناوگان دیزلی تهران به این دستگاه، سالانه می‌توان از هدررفت 12میلیون لیتر گازوئیل و انتشار 4تن ذرات معلق و 137تن اکسیدهای نیتروژن جلوگیری کرد.