هزینه‌های نفس کشیدن

آوین آزادی_ روزنامه نگار

آسیب‌های آلودگی هوا فقط تنگی تنفس، سردرد، خانه‌نشینی و حتی مرگ نیست. اقتصاد ایران هر سال ۲.۳ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به‌دلیل آلودگی هوا از دست می‌دهد. تعداد مراجعان به مراکز درمانی حداقل 50درصد بیشتر می‌شود و برای بیمارانی که زمینه بیماری ریوی دارند، گاهی هزینه درمان تا دو برابر افزایش پیدا می‌کند چرا که پزشکان مجبور به بستری کردن آنها در مراکز درمانی می‌شوند. مجتبی خالدی- سخنگوی سازمان اورژانس کشور- در آخرین اظهارات خود گفته است: در یکی از روزهای آلوده هوا، ۲ هزار و ۴۲۶ نفر به‌دلیل بیماری‌های قلبی و تنفسی به مراکز اورژانس استان‌های تهران، اصفهان، البرز، مرکزی، قزوین، قم، آذربایجان‌شرقی و آذربایجان‌غربی مراجعه کردند که از این تعداد ۹۵۵ نفر به‌دلیل بیماری‌های تنفسی و هزار و ۴۷۱ نفر به‌دلیل بیماری‌های قلبی به این مراکز مراجعه کرده‌اند و استان تهران با هزار و ۲۰۹ مراجعه در صدر آمار قرار دارد. این همه ماجرا نیست؛ علیرضا رئیسی- معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی- آذر‌ماه امسال گفته است که آلودگی هوا سالانه ۳۰ میلیارد دلار به حوزه سلامت تحمیل می‌کند. اما واقعا در مراکز درمانی این روزها چه می‌گذرد؟ متخصصان ریه چقدر افزایش مراجعه‌کننده را تجربه می‌کنند و شایع‌ترین آسیب‌هایی که آلودگی هوا به افراد می‌زند، از چه نوعی است؟ 

از کسالت تا مرگ 
آلودگی هوا، میزان اکسیژن در هوا را کاهش می‌دهد و سطح ایمنی افراد را پایین می‌آورد. علی هاشم‌نژاد- پزشک عمومی- به همشهری می‌گوید: کسانی که به هر علتی دچار اختلال‌‌هایی در سیستم ایمنی خود هستند، مثلا نارسایی قلبی دارند، مبتلا به دیابت هستند یا با مشکل ریوی دست و پنجه‌نرم می‌کنند، آسیب‌پذیر‌تر از سایر اقشار جامعه به شمار می‌روند. خیلی از این افراد در اثر استنشاق مداوم هوای آلوده، از بین می‌روند. همچنین می‌توان گفت طول عمر افرادی که کهولت سن دارند، چندسالی کاهش پیدا می‌کند.
در کنار اینها، خیلی از افراد هم دچار کاهش سطح هوشیاری می‌شوند. سطح کارایی افرادی که سیستم ایمنی قوی‌تری دارند، پایین می‌آید. دچار رخوت، کسالت و بی‌حالی می‌شوند و گاهی طول درمان یک سرماخوردگی ساده در آنها تا دوبرابر افزایش پیدا می‌کند، چرا که بدن آنها به روش‌های درمانی واکنش‌های مناسب نشان نمی‌دهد.
یکی از شایع‌ترین مشکلات در این روزها، ایجاد اختلال در سیستم تنفسی فوقانی و تحتانی است، به‌خصوص برای مبتلایان به آسم که گاهی حالشان وخامت پیدا می‌کند. البته آسیبی که آلودگی به افراد می‌زند بسته به نوع بیماری آنها و قدرت بدن‌شان متفاوت است؛ مثلا بیماران دیابتی دچار نوسان قند می‌شوند و بیماران قلبی فشار سنگینی روی قلب خود احساس می‌کنند چرا که کمبود اکسیژن کار قلب را سخت‌تر می‌کند.

تعداد مراجعان در روزهای آلودگی هوا، حداقل 50درصد بیشتر می‌شود
در بیمارستان‌های تخصصی ریه جای سوزن انداختن نیست. دیگر شیفت و غیرشیفت معنی ندارد. آزاده احسانی- متخصص ریه- که در بیمارستانی مشهور در تهران مشغول به‌کار است به همشهری می‌گوید: تعداد مراجعه‌کنندگان ما در روزهای آلوده گاهی آنقدر زیاد می‌شود که رئیس بیمارستان به ما که شیفت نیستیم زنگ می‌زند و خواهش می‌کند به بیمارستان بیاییم. در هفته‌ای که شاخص آلودگی هوا به 200هم رسیده بود، اینجا جای نشستن نبود. در چنین روزهایی ما 2‌تا دسته مختلف مراجعه‌کننده داریم. دسته اول بیمارانی هستند که خود مشکل ریوی ندارند و صرفا آلودگی هوا آنها را به اینجا کشانده است. دسته دوم اما بیمارانی هستند که خود با انواع مختلف بیماری‌های ریوی دست و پنجه نرم می‌کنند و زمینه بیماری ریوی در آنها وجود دارد. 
میزان مراجعه این دسته از بیماران، در روزهای آلوده تهران، حداقل 50درصد افزایش پیدا می‌کند. اکثر این بیماران نیاز به اسپری و اکسیژن دارند و در این شرایط جوی دچار تنگی نفس‌ حاد می‌شوند. ذرات آلاینده‌ای که وارد ریه این مریض‌ها می‌شوند، رسوب می‌کنند و در کنار آن اکسیژن دریافتی آنها هم کاهش پیدا می‌کند؛ این عوامل دست به‌دست هم می‌دهد تا علائم بیماری در آنها تشدید شود.

هزینه یک شب بستری شدن حداقل 400هزار تومان است 
هزینه‌های درمان بیمارانی که آلایندگی‌ها آنها را مسموم کرده است، در این روزها گاهی چند برابر می‌شود. احسانی ادامه می‌دهد: در چنین شرایطی گاهی ما مجبور می‌شویم که دوز داروهای مصرفی این افراد را بالا ببریم و حتی بعضی از آنها را بستری کنیم که هزینه یک شب بستری در بیمارستانی دولتی حداقل 300تا 400هزار تومان است. اگرچه به واسطه وجود بیمه سلامت ایرانیان تنها 10درصد هزینه‌های بهداشتی و درمانی ناشی از آلودگی هوا توسط بیمار پرداخت می‌شود اما آیا این هزینه‌ها به نظام سلامت کشور و بیمه‌های درمانی تحمیل نمی‌شود؟  او می‌افزاید: اما آن دسته از بیماران ما که مشکلات ریوی ندارند و برای آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا به مراکز درمانی و بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند، عموما افراد بالای 50سال هستند که به‌علت کهولت سن، کمتر می‌توانند در برابر آلاینده‌های موجود در هوا مقاومت کنند. این پزشک بر این باور است که 30درصد افراد مسن جامعه در شهرهایی که دچار آلودگی هستند، این روزها برای درمان به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند که عموما به شکل سرپایی مداوا می‌شوند و شایع‌ترین عارضه این افراد، سرفه‌های پی‌در‌پی است. احسانی می‌افزاید: اگر بخواهیم موضوع را خارج از بیمارستان‌ها درنظر بگیریم باید بدانیم که حداقل هزینه‌ای که به بیماران تحمیل می‌شود، اگر سراغ مطب خصوصی پزشکان بروند، یک ویزیت 60هزار تومانی است و این افراد باید حداقل دو‌برابر حالت عادی برای تهیه داروهای روتین خود هزینه کنند چرا که دوز مصرفی و میزان داروهایی که بدن‌شان به آن نیاز دارد، افزایش پیدا کرده است. از سوی دیگر بیماران در این شرایط عموما مجبور به پرداخت هزینه‌هایی مثل انجام آزمایش فوری (‌حداقل 200تا 500هزار تومان)، تهیه اسپری‌های تنفسی، کپسول اکسیژن و... می‌شوند.

خطر سرطان ریه در کمین کلانشهرنشین‌ها 
ریسک سرطان ریه در کشور ما قطعا بالا رفته است. احسانی با ذکر این نکته می‌گوید: متأسفانه ما هنوز نمی‌دانیم چه سمومی را در این روزها از طریق هوا استنشاق می‌کنیم اما بدون شک همه ما در معرض سرطان ریه قرار گرفته‌ایم. این هشداری است که باید همه مسئولان آن را جدی بگیرند. حداقل آسیبی که آلودگی هوا به کلانشهرنشین‌ها می‌زند، مستعد شدن آنها برای مبتلا شدن به سرطان ریه است.

در هجوم آلاینده‌ها چه بخوریم که زنده بمانیم؟ 
احتمالا بعد از زدن ماسک‌های فیلتردار و ‌خانه‌نشینی تا آنجا که می‌شود، تنها سلاحی که برای ما می‌ماند، خوردن مواد غذایی است که می‌تواند تأثیرات آلاینده‌هایی که این روزها استنشاق می‌کنیم را در بدن ما کاهش دهد. شبنم رفعتی- متخصص تغذیه- در این‌باره به همشهری می‌گوید: رادیکال‌های آزاد موجود در هوای آلوده می‌تواند اثرات مخربی روی بدن انسان داشته باشد. در چنین شرایطی بهتر است افرادی که در معرض آلودگی هوا قرار دارند، به مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها (ویتامین‌های سی، ‌ای، بتاکاروتن و روی) روی بیاورند تا این رادیکال‌ها را مهار کنند. این متخصص بر این باور است که یک برنامه غذایی سالم می‌تواند تا حدی ما را از خطرات ناشی از آلودگی مصون بدارد و توضیح می‌دهد: منابع ویتامین سی مثل انواع مرکبات، پرتقال، لیمو، گریپ فروت، کیوی، طالبی، گوجه فرنگی، اسفناج و... یکی از اصلی‌ترین مقابله‌های غذایی با آلودگی‌ هواست. او تأکید می‌کند: با توجه به اینکه ویتامین سی نسبت به حرارت حساس است، نباید فراموش کنیم که حتما این مواد غذایی را به شکل تازه مصرف کنیم. او درباره منابع تامین ویتامین ‌ای می‌گوید: برای رساندن ویتامین ‌ای به بدن باید از انواع مغزها به شکل روزمره استفاده کنیم. در کنار مغزها، روغن‌های گیاهی مثل روغن زیتون می‌تواند ویتامین‌ای بدن ما را تا حدی تامین و از ما در برابر آلاینده‌ها محافظت کند. رفعتی همچنین تأکید می‌کند که مصرف کاهو و هویج به‌خاطر بتاکاروتنی که دارند نباید از رژیم غذایی ما جدا شوند و می‌گوید: مصرف روزانه 2لیوان شیر، انواع ماهی‌ها و گردو هم در این روزها توصیه می‌شود. شیر و لبنیات به‌خاطر وجود املاحی مثل فسفر، منیزیم و پتاسیم می‌تواند با فلزات سنگینی مثل سرب ترکیب و از طریق ادرار و مدفوع از بدن دفع شود. این کارشناس تغذیه علاوه بر تأکید به مصرف چای سبز در این روزها به‌خاطر کمک به کاهش التهاب دستگاه تنفسی، می‌گوید: هزینه مصرف میوه و سبزی‌های تازه (مثل شیر، کاهو، سیر، پیاز، اسفناج، هویج و...) آنقدر زیاد نیست که افراد نتوانند از آنها در این روزها به مقدار کافی استفاده کنند. رفعتی بر این باور است که این روزها تعداد مراجعان به کلینیک‌های تغذیه و مراکز رژیم‌درمانی تغییر نکرده است و آن را ناشی از آگاهی پایین جامعه از رابطه بین تغذیه و آلودگی هوا و گسترش شبکه‌های اجتماعی می‌داند.

گروه‌های حساس
کسانی که به هر علتی دچار اختلال‌‌هایی در سیستم ایمنی خود هستند، مثلا نارسایی قلبی دارند، مبتلا به دیابت هستند یا با مشکل ریوی دست و پنجه‌نرم می‌کنند، آسیب‌پذیر‌تر از سایر اقشار جامعه به شمار می‌روند. خیلی از این افراد در اثر استنشاق مداوم هوای آلوده، از بین می‌روند. همچنین می‌توان گفت طول عمر افرادی که کهولت سن دارند، چندسالی کاهش پیدا می‌کند