گام اول روسیه برای جدایی از اینترنت جهانی

جواد نصرتی ـ خبرنگار

روسیه، به‌صورت موفقت‌آمیز قطع کامل ارتباط شبکه اینترنتی خود با شبکه جهانی را آزمایش و بزرگ‌ترین شبکه داخلی اینترنت دنیا را ایجاد کرده است. 
به گزارش رویترز، هدف این آزمایش، ارزیابی کارایی‌های سرویس اینترنتی داخلی روسیه، «رونت» بوده است. مسکو می‌خواهد مطمئن شود که آیا رونت می‌تواند کاملا مستقل از شبکه جهانی وب به فعالیتش ادامه دهد یا نه.
دولت روسیه، جزئیات این آزمایش را اعلام نکرده است، اما به گفته وزارت ارتباطات این کشور، کاربران عادی اینترنت در این کشور متوجه قطع دسترسی خود به شبکه جهانی وب نشده‌اند.
قرار است نتایج این آزمایش موفق، در سال آینده میلادی به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه ارائه شود.
این آزمایش، در پی تصویب قانون «اینترنت مستقل» روسیه در بهار امسال انجام شده است که هدف آن به گفته دولت روسیه، مقابله با «ماهیت هجومی» استراتژی امنیت ملی سایبری آمریکا خوانده شده‌است. براساس این قانون، مؤسسات دولتی و سرویس‌های امنیتی و همینطور اپراتورهای ارتباطی و ارائه‌دهندگان خدمات پیام‌رسانی و ایمیل باید با دولت روسیه همکاری کنند.
الکسی سوکولوف، معاون وزیر ارتباطات روسیه درباره آزمایش اخیر گفته است: «هدف ما این بود که تحت هر شرایطی، سرویس اینترنت را در قلمرو روسیه حفظ کنیم؛ بدون اینکه کسی متوجه اختلال شود. نتیجه آزمایش‌ها نشان داد که سازمان‌های دولتی و اپراتورهای ارتباطی آماده هستند که در برابر تهدیدها به خوبی واکنش نشان دهند و ارائه مطمئن اینترنت را تضمین کنند.»
خبرگزاری دولتی تاس گزارش داده است که این آزمایش‌ها آسیب‌پذیری دستگاه‌هایی را که به اینترنت اشیا متصل هستند ارزیابی کرده است. بخش دیگری از آزمایش، ارزیابی توانایی رونت برای مقابله با «اقدامات مخرب خارجی» بوده است.
انتظار می‌رود رونت در نهایت، چیزی شبیه «گریت فایروال یا دیوار آتش» چین باشد؛ سیستمی متشکل از قوانین و اقدامات فنی که توسط دولت برای نظارت و محدود کردن استفاده کاربران طراحی و اعمال شده است.
روسیه هم چون چین طرح‌هایی بلندپروازانه برای کنترل دسترسی کاربرانش به محتوای جهانی وب دارد؛ مسکو برنامه‌هایش را برای ایجاد ویکی‌پدیای مخصوص به‌خود اعلام و قانونی را تصویب کرده که براساس آن، فروش گوشی‌های هوشمند بدون برنامه‌های نرم‌افزازی روس ممنوع شود. این کشور همچنین امیدوار است مانند چین، برنامه‌های داخلی جایگزین خود را برای فیس‌بوک و گوگل در درازمدت به کاربران داخلی‌اش عرضه کند.

محدودیت قانونی 
هدف اصلی قانون رونت این است که به مقامات این اجازه را بدهد که ترافیک داده را کنترل کنند و درصورت بروز تهدیدهای خاص و موارد بحرانی، دسترسی به اینترنت جهانی را از داخل روسیه محدود کنند. هرچند قدم‌هایی برای اعمال این قانون برداشته شده اما همچنان اجرای کامل آن به تصویب قانون‌های بیشتری نیاز دارد. دولت روسیه به‌دنبال تصویب این قانون‌های خاص است.
دولت ولادیمیر پوتین در توجیه تصویب قانون رونت گفته است که می‌خواهد مطمئن شود وقتی که یک بحران پیش می‌آید، نقاط اتصال به شبکه جهانی اینترنت در کنترل دولت خواهد بود. پوتین پیش‌تر گفته است که تصویب این قوانین به‌معنای قطع ارتباط با اینترنت جهانی نیست؛ «هدف این قانون تنها یک چیز است؛ جلوگیری از تبعات منفی قطع شدن ارتباط ما با شبکه جهانی اینترنت که مدیریت آن به‌عهده خارجی‌هاست. ما نمی‌خواهیم اینترنت را قطع کنیم و قصد این کار را هم نداریم.» 
ایده اصلی این قانون این است که دولت روسیه این اختیار و توانایی را داشته باشد که هر وقت می‌خواهد ارتباط روسیه با شبکه جهانی وب را، در نقاط مشخصی که از پیش مشخص شده‌اند و تحت کنترل دولت قرار دارند، قطع کند. در این شرایط، سرویس‌های ارائه‌دهنده اینترنت (آی‌اس‌پی‌ها) عملا به نقاط قطع ترافیک با دنیا تبدیل می‌شوند و با قطع ارتباط با دنیای خارج، ترافیک اینترنت به فضای داخلی اینترنت روسیه یا همان روس‌نت تغییر جهت داده می‌شود. این قانون، شرکت‌های ارتباطی و ارائه‌دهنده‌های سرویس‌های اینترنتی را قانونا مجبور می‌کند که تعهداتی به دولت روسیه بدهند. بر این اساس، اپراتورهای ارتباطی موظف هستند که نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای خاصی را که توسط دولت به آنها داده می‌شود با هدف مقابله با حملات سایبری در شبکه‌های خود نصب کنند. این تجهیزات را «روس‌کام‌نادزور»، نهادی که موظف به اعمال قانون روس‌نت است در اختیار شرکت‌ها می‌گذارد. همچنین شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت، شرکت‌های ارتباطی و مالکان زیرساخت‌های اینترنتی در روسیه باید اطلاعات نقاط تبادل اینترنت خود با شبکه جهانی اینترنت را در اختیار روس‌کام‌نادزور بگذارند. اپراتورهای ارتباطی و ارائه‌دهندگان اینترنت همچنین باید هر وقت که روس‌کام‌نادزور از آنها درخواست کرد، در آزمایش‌هایی مانند چیزی که اخیرا در روسیه اجرا شده شرکت کنند. دولت روسیه خود را برای تعداد بسیار زیادی آزمایش آماده می‌کند. قانون روس‌نت، هنوز ابهامات زیادی دارد که یکی از جدی‌ترین آنها، تعریف «تهدید» از سوی دولت است. کرملین گفته است که تنها وقتی که تهدید متوجه روسیه باشد تبادل داده با شبکه جهانی را محدود می‌کند.
با وجود این، کارشناسان معتقدند که قطع کامل ارتباط اینترنت با دنیا، نه‌تنها کمال‌گرایانه که غیرعملی است. از نظر آنها، حتی درصورت قطع کامل ارتباط با جهان خارج، تمام اقتصاد روسیه مختل می‌شود و سرویس‌هایی مانند خدمات درمانی به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.

الگوی خطرناک 
این قانون، از مدت‌ها پیش مخالفان زیادی داشته و گروه‌های حقوق‌بشری معتقدند که مصداق نقض حقوق بشر است. برخی منتقدان هم معتقدند که قانون رونت، هیچ ربطی به استقلال اینترنت ندارد و هدف آن قانونی‌کردن نظارت گسترده بر فعالیت‌های اینترنتی مردم در روسیه است.
همچنین گفته می‌شود که اعمال این قانون، کشورهای بیشتری را ترغیب می‌کند تا دستور کار مشابهی را در پیش بگیرد. همین حالا، هند به‌صورت گسترده از قطع اینترنت برای خاموش کردن صدای اعتراض‌های مردمی استفاده می‌کند و حدود 5‌ماه است که اینترنت را در منطقه مسلمان‌نشین کشمیر کاملا قطع کرده است.