مهر تأیید دولتی بر مرمت گنبد شیخ لطف‌الله
ناظر پروژه مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان: مرمت کاشی‌های گنبد شیخ لطف‌الله نیازمند دقت بیشتری بود
مرمت گنبد شیخ لطف‌الله که در هفته‌های اخیر بسیار خبرساز شد، به اختلاف‌نظر جدی میان مرمتگران و مسئولان دولتی درخصوص شیوه مرمت منجر شد، اما ماجرا ادامه دارد و در تازه‌ترین اتفاق، اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان با دعوت از3 مسئول دولتی، یک استاد دانشگاه و متخصص سازه‌های تاریخی و یک پیشکسوت و صاحب‌نظر در حوزه میراث‌فرهنگی مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را به بررسی گذاشت و وزارت میراث‌فرهنگی نیز از این نشست با عنوان «تأیید مرمت انجام‌شده در گنبد مسجد شیخ لطف‌الله از سوی صاحب‌نظران و کارشناسان میراث‌فرهنگی» یاد کرد.
به گزارش همشهری، بلافاصله پس از این نشست منصور عسگری‌خوراسگانی، ناظر پروژه مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و کارشناس نظارت بر پروژه‌های تزیینات کاشیکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان، اما اظهاراتی قابل تامل داشته است که بخشی از آنها بیانگر اشتباهاتی است که در مرمت کاشی‌های گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و اقدامات مرمتی انجام شده بر گنبد این مسجد ثبت جهانی شده است.
اما در نشست دولتی‌ها برای دفاع از مرمت‌های صورت گرفته بر گنبد مسجد شیخ لطف‌الله چه گذشته است؟ وزارت میراث‌فرهنگی اعلام کرد که در این نشست، عبدالله جبل‌عاملی پیشکسوت، صاحب‌نظر و عضو شورای فنی سازمان و عضو کمیته راهبردی میدان امام (ره) با دفاع از مرمتگر گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و اقدامات صورت گرفته بر این اثر جهانی شده ایران در میدان نقش جهان اصفهان، گفته است: «در مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله هیچ‌گونه قصوری انجام نشده است.» سیدمهرداد حجازی، استاد دانشگاه اصفهان و متخصص سازه‌های تاریخی نیز در جمع مدیران دولتی وزارت میراث‌فرهنگی اعلام کرده است که شیوه پیاده‌سازی و شماره‌گذاری برای حفظ اصالت بنا، مورد تأیید است. کار آزمایشگاهی و روند کلی اجرا بر مبنای اصول سنتی انجام‌شده و مشکل خاصی وجود ندارد.»
رضا رحمانی، رئیس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز گفته است که «مرمت گنبد شیخ لطف‌الله صحیح و اصولی است.»
محمدحسن محبعلی، پیشکسوت و صاحب‌نظر حوزه میراث‌فرهنگی و عضو شورای تخصصی پایگاه‌های میراث ملی و جهانی کشور نیز در این جلسه اقدامات انجام شده بر گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را از لحاظ قوانین مرمتی بدون ایراد خوانده و گفته است که «باز‌کردن زودهنگام داربست‌ها این تصور را به‌وجود آورده که مرمت پایان یافته و بخش مهمی از شائبه‌های موجود ناشی از این اقدام بود و با مرمت کامل و پاکسازی تزیینات گنبد می‌توان سیمای موزون و یکپارچه گنبد را مشاهده کرد.»
فریدون‌الله‌یاری، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان نیز که پیش‌تر در رسانه‌ها به‌دلیل ماجرای تغییر رنگ گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و مرمت غیراصولی بازخواست شده بود، در این نشست که خود برگزار کرده بود، اعلام کرد: «مباحث مطرح شده باید در جایگاه‌های مناسب و محافل کارشناسی انجام شود و اداره‌کل امور پایگاه‌های ملی و جهانی وزارت میراث فرهنگی نیز از آغاز در جریان روند مرمت قرار گرفته است.»
فرهاد عزیزی، مدیرکل امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی وزارت میراث‌فرهنگی هم گفته است که پس از طرح نقطه‌نظرات اخیر در فضای مجازی و رسانه‌ای، گروه کارشناسی به استان اعزام شد تا گزارش اقدامات انجام‌شده توسط مدیر پایگاه میراث جهانی میدان امام (ره) در این وزارتخانه را دوباره بررسی کند.
او گفت: «دوباره فرایندهای اجرایی پروژه در 2 سطح مورد بررسی قرار گرفت؛ در سطح نخست بررسی مطالعات، مستندسازی و اقدامات اولیه قبل از اجرا و آسیب‌شناسی‌های تشخیصی همکاران در اصفهان مبنی بر آسیب‌های وارده به پوشش کاشیکاری گنبد و آسیب‌های زیرسازی تزیینات کاشی که موجب فرسایش و مواج شدن و لغزش کاشی‌ها بوده و سپس مواجهه و تشخیص درخصوص سطح مداخله و مرمت براساس تجربیات و پیشینه مرمت کاشیکاری گنبد در کشور و اصفهان رویکردی صحیح بوده است و خوشبختانه اعضای جلسه بر درست بودن فرایند اقدامات انجام‌شده تأکید کردند.»
در مقابل اما منصور عسگری‌خوراسگانی، ناظر پروژه مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و کارشناس نظارت بر پروژه‌های تزیینات کاشیکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان، در گفت‌وگو با ایسنا اظهاراتی را مطرح کرده است که بیانگر درست بودن ایراداتی است که استادکاران کاشی به مرمت کاشی‌های مسجد شیخ لطف‌الله و تغییر رنگ بخش مرمت شده گنبد این اثر جهانی شده وارد دانستند.
او تأیید کرده است که گنبد مسجد شیخ لطف‌الله نیازمند مرمت بوده و تصمیم به مرمت آن کاملا درست بود. اما معتقد است، «در پروژه مرمت گنبد شیخ لطف‌الله اصفهان ایراداتی وجود دارد.»
به گفته او، یک‌سری ضعف‌ها در پایان پروژه اتفاق افتاده است که بخشی از آنها غیرقابل گریز بود اما می‌شد آنها را مدیریت کرد تا برخی اقدامات توسط تیم اجرایی و تصمیم‌گیرندگان انجام نشود.
ناظر پروژه مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله افزوده است: «مرمت برخی قسمت‌ها دقت بیشتری می‌طلبید. فاصله‌های بین ترک‌ها هم قابل اصلاح است و باید ترک به ترک روی خط نصف ترک‌ها مرمت موضعی انجام شود.»
عسگری‌خوراسگانی تأکید کرد: «استاد رضایت(مرمتگر گنبد مسجد شیخ لطف‌الله) به‌عنوان یکی از استادان حاذق قابل‌احترام است؛ اما باید توجه داشت که بخشی از کار مرمت،کاشیکاری است که یکی از هنرهای اصیل اصفهان و ایران است. در اصفهان 7 کارگاه تولید کاشی وجود دارد که بیشتر تولیدات کاشی در ایران را انجام می‌دهند. بالغ بر ۵۰۰ کارگاه کاشیکاری نیز فعالیت می‌کنند که همه آنها نمی‌توانند هر کاری را انجام دهند؛ چون یکی فقط معرق‌کار است، دیگری فقط کاشی‌تراش و یکی مقرنس‌کار خوب است. دیگری هم فقط معرق اسلیمی کار می‌کند و یکی هم فقط کتیبه‌کار است. پس هر حوزه‌ای متخصص خودش را دارد؛ هرچند هستند اساتیدی که در حوزه‌های مختلف توان و سابقه اجرای کار دارند.»
این بخش از اظهارات عسگری‌خوراسگانی پس از زمانی گفته شده است که یکی از انتقادات متخصصان مرمت آثار تاریخی آن بود که مرمتگر گنبد مسجد شیخ لطف‌الله در رشته طاق‌زنی آثار تاریخی تبحر دارد و نباید به مرمت کاشی‌های گنبد اقدام می‌کرد.
ناظر مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله البته با دفاع از اقدامات انجام شده در مرمت گنبد این مسجد ایراد کار را تنها در استفاده نکردن از کاشی‌کارهای متخصص در مرمت آثار تاریخی دانسته و گفته است: مرمتگران در مباحث سازه‌ای و در حوزه معماری کار و زیرسازی‌ها خیلی خوب کار کردند، ولی در حوزه کاشیکاری نیاز به سابقه و تخصص بیشتری بود.
در همینه زمینه :
