سلامت مردم سپر بلای خودروسازان

یوسف رشیدی _ عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی

فارغ از مبحث آلودگی هوا، کیفیت خودروهای تولید داخل در ‌شأن ایرانیان نیست ولی با این حال، بازار عرضه و تقاضا همچنان برقرار است. تدوین استاندارد برای خودرو‌های داخلی با استاندارد 1504 از سال79 شروع شد و هم‌اکنون به یورو5 رسیده است. منظور از استاندارد یورو5، یورو5 اگزوز نیست، بلکه شامل همه سیستم‌های کنترلی و ناوبری خودرو نیز می‌شود. سازمان حفاظت محیط‌زیست با پیش‌بینی اینکه از سال آینده هیچ خودروی تولیدی نباید بدون استاندارد یورو5 شماره‌گذاری و واگذار شود، نامه‌نگاری‌هایی را با صنعت خودرویی شروع کرده است. این بخشی از وظایف سازمانی اوست و باید مقدمات قانونی اطلاع‌رسانی در مورد آن را انجام داد. سازمان نمی‌تواند مغایر با مصوبه دولت برای خودروهای دارای استاندارد یورو4 مجوز صادر کند. تجربه نشان داده است کار به اینجا که می‌رسد، صنایع خودرو‌ساز به بهانه‌های مختلف موضوع را در وزارت صمت و هیأت دولت مطرح و آنها نیز به‌خودروسازان مهلت قانونی می‌دهند.

این فرمول در مورد موضوعات دیگری که منجر به آلودگی هوا شده است، قابل مشاهده است؛ در ماجرای نصب فیلتر دوده و عدم‌شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های فرسوده ‌یا از رده خارج‌کردن خودروهای فرسوده. سال‌هاست که سن خودروهای فرسوده مشخص شده و فرایند خروج از رده آنها وجود دارد. از سوی دیگر، در قوانین مربوط به هوای پاک، برای اتوبوس‌، مینی‌بوس، تاکسی و خودروی فرسوده قوانین و مقرراتی وجود دارد که اجرای‌ آن الزامی است اما در عمل این قوانین از سوی صنایع و نهاد‌های مختلف نادیده گرفته می‌شود. صنایع خودروسازی در کشور به نسبت سایر صنایع بسیار عقب‌افتاده است. مهندسان در حوزه‌های مختلف توان تولید علم  را همپای دانش روز دنیا دارند ولی بحث خودروسازی که پیش می‌آید  از قافله علم و تکنولوژی و استاندارد‌های روز دنیا دور هستند. مشکلات اقتصادی کشور و تحریم‌ها در ایجاد این فاصله بسیار مؤثر است. به‌نظر می‌رسد اگر صنعت خودروسازی از دهه‌ها قبل برای تولید محصولات دوراندیشی داشتند  انتظار می‌رفت این صنعت به سمت استاندارد‌شدن حرکت کند، اما متأسفانه برای حال حاضر این صنعت نمی‌توان کاری کرد. تغییر در استاندارد‌های خودروسازی یک‌شبه اتفاق نخواهد افتاد و باید برای یک چشم‌انداز روشن از الان برنامه‌ریزی بلند‌مدت داشت. این دوراندیشی فقط محدود به تغییر در کیفیت هوا نمی‌شود بلکه موضوعاتی مانند کیفیت خودرو، تامین زنجیره قطعات، احتمال صادرات و... نیز شامل می‌شود. تا زمانی که خودروهای یورو4 کارخانجات خودروسازی - که سازمان حفاظت محیط‌زیست از هم‌اکنون اعلام کرده‌ به آنها مجوز نخواهد داد- مشتری داشته باشد، اوضاع همین است. موضوع فروش خودروهای غیراستاندارد و با‌کیفیت پایین چند‌وجهی و بسیار پیچیده است و در عین حال از مهم‌ترین چالش‌های کشور است. بالا‌بودن و بالا‌ماندن کیفیت خودرو در لحظه تولید و سال‌های استفاده از آن وظیفه خودروساز و حاکمیت است، ولی مشاهده می‌شود که در برخی موارد خودروساز مردم را به‌عنوان سپری بین دولت و محیط‌زیست قرار می‌دهد. آنچنان که در ماجرای از رده‌خارج کردن خودرو فرسوده، شماره‌گذاری موتور‌سیکلت فرسوده نیز تجربه شد، آنچه دست بالا را دارد، لابی‌های پنهانی است که سلامت و رفاه مردم را زیرپا می‌گذارد.