کارگردانانی که خیال بازنشستگی ندارند

سمیرا مصطفی نژاد_روزنامه نگار

«خوبه...برو». «خوبه...تمام». کلیفتون کالینز جونیور با این 4 کلمه سبک کارگردانی کلینت‌ایستوود را توصیف می‌کند. به گفته اطرافیان و بازیگران ایستوود، ‌او هرگز فریاد نمی‌زند: «اکشن» و بعد از آن «کات»! او ترجیح می‌دهد همه‌چیز ساده، سریع و بی‌سروصدا باشد و به همین سیاق است که ایستوود تا به امروز که نزدیک به 90سال سن دارد، دست از کارگردانی فیلم‌های سینمایی برنداشته‌است؛ کارگردانی که درباره‌اش می‌گویند میان زندگی و دوربین روشن و خاموش برای او تفاوتی وجود ندارد. ایستوود بازیگری را از 25سالگی و کارگردانی را از 41سالگی آغاز کرد و در دوران 48ساله کارگردانی‌اش، تقریبا هرسال یک فیلم و در بعضی از سال‌ها 2 فیلم موفق را کارگردانی کرده‌ یا تهیه‌کننده آن بوده‌است و کسی نمی‌داند چه زمانی قرار است با گفتن «خوبه...تمام» خود را بازنشسته کند. ایستوود در پاسخ به این پرسش می‌گوید:«هیچ‌وقت نخواهی فهمید که کی قرار است دست از کار بکشی، من از این کار لذت می‌برم». و این سبک زندگی و کار تنها مختص این ستاره هالیوودی خستگی‌ناپذیر نیست، بسیاری از کارگردانان دهه‌های 60و 70میلادی، امروز، در دهه هفتم یا هشتم زندگی خود همچنان تصوری از بازنشستگی و گوشه‌گیری از جهان سینما ندارند و فعالانه رؤیاهای خود را در خلق تجربه‌های جدید دنبال می‌کنند. حتی جورج لوکاس 75ساله که از سال2012 به‌صورت رسمی بازنشستگی خود را اعلام کرد، همچنان به‌عنوان مشاور و راهنما، نویسنده یا تهیه‌کننده، به‌ویژه در مجموعه فیلم‌های «جنگ‌های ستاره‌ای» حضور دارد. او در سال 2015فیلمنامه «جادوی عجیب» را نوشت و به‌عنوان تهیه‌کننده فیلم «ایندیاناجونز» حضور پیدا کرد. در سال 2018 نیز در فیلم‌های«سولو: داستان یک جنگ ستاره‌ای» و مجموعه «ماندالوریان» همکاری‌هایی کوتاه داشت.

  مارتین اسکورسیزی که با فیلم طولانی «مرد ایرلندی» مانند همیشه توجه منتقدان زیادی را به‌خود جلب کرده‌است، سال‌ها پیش در نشستی خبری در جشنواره فیلم مراکش2013 اعلام کرد که پس از ساختن چند فیلم دیگر، به بازنشستگی فکر خواهد کرد. او گفت: به‌شدت مشتاقم تا می‌توانم فیلم بسازم اما اکنون 71ساله هستم و تنها چند فیلم دیگر مانده تا بسازم. از آن مصاحبه تا به امروز، اسکورسیزی 77ساله دست‌کم 2فیلم بلند و 2فیلم مستند، یک فیلم کوتاه و یک اپیزود از مجموعه تلویزیونی «وینیل» را کارگردانی کرده‌است و دست‌کم 2پروژه فیلم بلند دیگر در دست دارد. به گفته منتقدان، هرچه سن اسکورسیزی بالاتر می‌رود، کارگردانی‌اش رادیکال‌تر می‌شود. گویی با یادگیری تکنیک‌های جدید بهره بردن از فناوری‌های جدیدالورود به صنعت سینما، عطش بیشتری برای تجربه‌های جدید در او ایجاد می‌شود. علاقه شدید اسکورسیزی در استفاده از تجربه‌های جدید را در فیلم مرد ایرلندی می‌توان به خوبی مشاهده کرد، او یک تریلر جنایی معمولی را به پدیده‌ای جدید و جذاب تبدیل کرده‌است. اسکورسیزی از سال 1967تا به امروز نزدیک به 28فیلم بلند سینمایی را کارگردانی کرده و با توجه به در دست داشتن 2پروژه دیگر سینمایی در دست اجرا، به‌نظر نمی‌آید ادعای سال2013 او درباره بازنشستگی احتمالی‌اش اعتبار چندانی داشته باشد. شاید او نیز هنوز نمی‌داند که چه زمانی قرار است دست از کار بکشد.
   پدرخوانده کارگردانی جهان به تازگی 80ساله شده‌است. فرانسیس فورد کاپولا به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین کارگردانان در قید حیات جهان که فیلم‌های برنده اسکار و پرفروش زیادی را کارگردانی کرده‌است، همچنان رؤیاهای سینمایی زیادی دارد که می‌خواهد آنها را به واقعیت تبدیل کند. کاپولا، ‌کارگردانی که فیلم‌هایش اسکارهای بسیاری را درو کرده ‌است، نخل طلای کن و جوایز بسیاری از دیگر جشنواره‌ها را به‌دست آورده و فیلم‌هایش به شکلی شگفت‌آور تقریبا در تمامی کشورهای جهان پرفروش شده‌اند، به اندازه کافی با وجه تاریک حرفه خود نیز آشنایی دارد. شرکت فیلمسازی او زئوتروپ دست‌کم 2بار ورشکست شد و چند فیلمش تنها به اندازه‌ای فروش رفت که بتواند بخشی کوچک از هزینه‌های تولید را پوشش دهد. و در روزهایی که او در صحنه حضور داشت، مانند زمانی که درحال ساخت فیلم «اینک آخرالزمان» بود، قطعا بارها و بارها به‌خاطر کارگردان بودنش به‌خود ناسزا گفته‌است، زیرا در زمان ساخت این فیلم هرچیزی که امکان خراب شدن را داشت، خراب شد و کل پروژه در آستانه نابودی قرار گرفت. اما موفقیت این فیلم در جشنواره کن ‌و پس از آن سه‌گانه پدرخوانده او را به یکی از کارگردانان پیشرو در سینمای «هالیوود نو» تبدیل کرد. کاپولا 57سال است که مشغول فیلمسازی است، در طول این سال‌ها 30فیلم را کارگردانی کرده و در 37فیلم به‌عنوان تهیه‌کننده حضور داشته‌است. فیلم‌هایش در زمینه‌های مختلف 6اسکار و 2نخل طلای کن دریافت کرده‌‌اند و این کارگردان 80ساله، هنوز رؤیای دیگری برای حرفه سینمایی خود در پیش رو دارد: او به‌زودی ساخت پروژه «مگالوپلیس» یک افسانه علمی-‌تخیلی در نیویورک آینده را آغاز خواهد‌کرد.
   کلینت ایستوود در زندگی حرفه‌ای غول هالیوودی دیگری نقشی کلیدی دارد و به گفته خود او، زندگی حرفه‌ای و بازنشستگی او بستگی به زمان بازنشستگی ایستوود دارد و این تقریبا به معنی هرگز است. استیون اسپیلبرگ در سال2012 در مصاحبه‌ای اعلام کرد هیچ برنامه‌ای برای بازنشستگی ندارد و تا زمانی که کلینت‌ایستوود به کارگردانی و فیلمسازی ادامه دهد، او نیز ادامه خواهد‌داد. اسپیلبرگ رابطه طنزآمیزی در زمینه بازنشستگی با ایستوود دارد و هرسال از او می‌پرسد: خب کلینت! آماده‌ای امسال بازنشسته شوی؟ و او در پاسخ می‌گوید: نه. تو چطور؟ این کارگردان 72ساله در طول 60سال فعالیت حرفه‌ای خود 52فیلم را کارگردانی کرده و در 59فیلم به‌عنوان تهیه‌کننده ظاهر شده‌است. نگاهی گذرا به سال‌های ساخت فیلم‌های اسپیلبرگ دلیل وابستگی‌اش به ایستوود برای تعیین زمان بازنشستگی را مشخص می‌کند. اسپیلبرگ از سال1959 تقریبا هرسال یک فیلم ساخته‌است؛ درست مانند ایستوود و برای سال2020 نیز پروژه‌ای رمانتیک و موزیکال را در دست ساخت دارد؛ داستان «وست‌ساید».