آغاز جنبش نهالکاری در ایران

الهام مصدقی‌راد _ خبر‌نگار

تخریب جنگل‌های کشور در چنددهه اخیر رشد بیشتری یافت. عواملی چون توسعه راه‌ها و جاده‌ها، ‌تغییر کاربری‌ها، ‌آتش‌سوزی و برداشت بی‌رویه چوب به‌همراه پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی فشار بر جنگل‌های کشور را افزایش داد و توان ریه‌های سبز زمین را در برابر آفت‌ و خشکسالی در ایران پایین آورد.

سازمان جنگل‌ها اما سال‌جاری طرح بوم‌سازگان جنگل‌های زاگرس را در دستور کار قرار داد تا طی 5سال به‌صورت سالانه 110هزار هکتار از جنگل‌های 5500ساله زاگرس را توسعه و غنی‌سازی کند. ‌با اجرای این طرح که 4سال دیگر از آن باقی است، 500هزار هکتار بر وسعت جنگل‌های زاگرسی و جنگل‌های کشور افزوده می‌شود. به‌جز این طرح، کاشت 56میلیون اصله نهال نیز توسط سازمان جنگل‌ها از هفته جاری تا پایان سال در سراسر کشور آغاز و عرصه‌های جنگلی، بیابانی و مراتع کشور نهالکاری می‌شوند.

تخریب جنگل‌ها، تغییرات اقلیمی و به‌گفته محققان افزایش 30درصدی غلظت دی‌اکسیدکربن نیازمند اقدامات مؤثری همچون توسعه درختکاری و البته محافظت بیشتر از عرصه‌های جنگلی در برابر تخریب‌هاست.
خسرو شهبازی، سرپرست سازمان جنگل‌ها روز گذشته در یک نشست خبری اعلام کرد که قرار است تا پایان سال‌جاری در قالب طرح نهالکاری، 54میلیون اصله نهال در سراسر کشور کاشته شود.
بخشی از این طرح شامل کاشت 14میلیون اصله نهال است که تا پایان آذرماه غرس می‌شود. در بخش دیگر طرح نیز قرار است 42میلیون اصله نهال تا پایان سال‌جاری در نقاط مختلف کشور کاشته شود که البته به گفته سرپرست سازمان جنگل‌ها کاشت 34میلیون اصله به‌طور حتم تا پایان اسفندماه اجرایی خواهد شد و درصورت کمک بخش خصوصی کاشت تمامی 42میلیون اصله نهال تا پایان سال اجرایی خواهد شد.
شهبازی این را هم گفته که ظرفیت کاشت نهال در ایران بیش از این میزان است و باید تلاش کرد به کاشت 120 تا 150میلیون اصله نهال در یک بازه زمانی رسید. به گفته او، اجرای طرح کاشت 14میلیون نهال ظرف یک‌ماه در کشور، تاکنون سابقه نداشته و با این اقدام تلاش می‌شود خسارت‌هایی که تاکنون به جنگل‌های کشور وارد شده است تا حدودی جبران شود.
سرپرست سازمان جنگل‌ها درخصوص نوع درختان مورد نظر برای غرس در این طرح نیز گفت:‌ «بخش قابل توجه این نهال‌ها از نوع غیرمثمر و در زمره درختان جنگلی هستند. از سوی دیگر درختان مثمر آب زیاد لازم دارند و درختان غیرمثمر نیازمند آبیاری قابل ‌توجه نیستند. بنابراین اگر چاله‌کنی آنها به‌صورت عمیق‌ترانجام شود آن‌وقت نیازشان به آب نیز کمتر خواهد شد.»  به گفته او در طرح نهالکاری گسترده در کشور، تنها در جنگل‌کاری اقتصادی که قرار است به معیشت مردم کمک شود، گونه‌هایی همچون بنه، بادام کوهی، بلوط و... نیز کاشته می‌شود تا مورد استفاده دام و صنعت قرار بگیرد و معیشت جامعه محلی را تامین کند.

از جنگل‌هایمان خوب حفاظت کرده‌ایم!
با وجود آنچه هم‌اکنون بر سر جنگل‌های کشور آمده و تخریب‌های شدید صورت گرفته در جنگل‌های ایران، سرپرست سازمان جنگل‌ها می‌گوید: «تخریب جنگل‌های ایران نسبت به دیگر نقاط دنیا کم است و سازمان جنگل‌ها در حوزه حفاظت، ‌نسبتا عملکرد خوبی داشته است.»
ماندگاری جنگل‌های هیرکانی از دوران سوم زمین‌شناسی تاکنون، نمونه‌ای است که شهبازی در تأیید صحبت‌های خود به آن اشاره می‌کند. اما درست در همین جنگل‌های ارزشمند هیرکانی است که پروژه سد لاسک و موافقت سازمان جنگل‌ها با اجرای آن مساوی با 100هکتار جنگل‌تراشی و از بین رفتن چندین اصله درخت ممنوع‌القطع شمشاد هیرکانی است. این میزان تخریب درست همان وسعتی است که در سال‌های اخیر با تغییر کاربری متعدد و ویلاسازی‌های بی‌امان به تغییر چهره جنگل‌های کشور منجر شد. در همین جنگل‌های هیرکانی است که پوشش گیاهی در اجرای پروژه تله‌کابین کبودوال در استان گلستان تهدید می‌شود و 68هزار هکتار از آن نیز درگیر معدنکاوی و تخریب جنگلی ناشی از این فعالیت‌هاست. در چنین شرایطی است که قرار است اکنون و از ابتدای سال99 طرح حفاظت پایدار از جنگل‌ها اجرایی شود.
سرپرست سازمان جنگل‌ها اما معتقد است: آنچه بیش از حفاظت، مورد بی‌توجهی و کم‌کاری قرار گرفته، احیای جنگل‌هاست و اجرای طرح کاشت 42میلیون اصله نهال می‌تواند آغازی برای این حرکت باشد تا برنامه توسعه 6میلیون هکتاری جنگل‌های کشور و افزایش وسعت آن تا 25میلیون هکتار عملیاتی شود.

انتقاد به کاشت نهال در پاییز 
نیمه اسفندماه همواره یادآور کاشت نهال در کشور است. اما طرح کاشت 42میلیون اصله نهال توسط سازمان جنگل‌ها که در پاییز اجرایی خواهد شد منتقدانی هم داشته و پرسش‌های متعددی ایجاد کرده است.
شهبازی در واکنش به این انتقادها می‌گوید: براساس بررسی‌های انجام‌شده و نظرات کارشناسان، به‌دلیل تغییرات دمایی ایجادشده، پاییز فصل مناسبی برای کاشت نهال است. این طرح نیز در مناطقی که درختان آنها خزان نکرده‌اند، دیرتر اجرایی می‌شود.» ‌به‌گفته او تجربه سال گذشته سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در کاشت پاییزه نهال، موفق بود.